روند رو به رشد بهای فولاد در بازار داخلی به رویه‌ای مستمر بدل شده و قیمت فولاد حتی در شرایطی که شاهد سقوط بهای این فلز در بازار جهانی هستیم نیز در بازار داخلی افزایش می‌یابد. علاوه بر این در هفته‌های اخیر شاهد پیشی گرفتن قیمت صادراتی فولاد ایران در مقایسه با بهای این محصول در رینگ معاملاتی بورس کالا بوده‌ایم؛ روند اشتباهی که به ضرر تولیدکنندگان محصولات نهایی و همچنین خریداران تمام می‌شود. قصه ادامه‌دار گرانفروشی فولاد در بازار داخلی از نبود نظارت کافی بر میزان تقاضا در بازار و خریدهای سرمایه‌ای با هدف بهره بردن از انتظارات تورمی نشأت می‌گیرد. البته فعالان صنعت فولاد در توجیه گرانفروشی این محصول در بازار داخلی به تفاوت قیمت دلار در بازار آزاد با دلار نیمایی استناد می‌کنند، این در حالی است که صنایع یادشده بخش قابل‌توجهی از هزینه تمام‌شده تولید خود را به ریال پرداخت می‌کنند و چنین مقایسه‌ای از اساس اشتباه است. تولیدکننده‌ای که هزینه نیروی کار را با ریال و حداقل پرداختی و همزمان انرژی را با بهای به‌مراتب ارزان‌تری در مقایسه با قیمت آن در بازار جهانی، خریداری می‌کند، از فروش محصولاتش برپایه نرخ آزاد دلار سخن به میان می‌آورد. البته تلاش برای کسب سود حداکثری ازسوی تولیدکنندگان قابل‌توجیه است، اما از نهادهای نظارتی انتظار می‌رود با نظارت دقیق بر فرآیند خرید و فروش محصولات فولادی، مانع سوداگری در بازار این محصولات شوند.

مصوبه‌ای برای کنترل بهای آهن اسفنجی

روند رو به رشد بهای فولاد در بازار داخلی به چالشی مستمر بدل شده است. البته این مشکل در برخی از حلقه‌های زنجیره فولاد جدی‌تر است؛ به‌عنوان مثال در هفته‌های اخیر میزان رقابت برای خرید آهن‌اسفنجی در بورس کالا شدت گرفته است.

رقابت شکل‌گرفته برای خرید آهن‌اسفنجی در رینگ معاملاتی بورس کالا در هفته منتهی به ۲۷ آبان‌ ۱۵ درصد برآورد شده است.

در چنین شرایطی رضا محتشمی‌پور، معاون معادن و فرآوری مواد وزیر صنعت، معدن و تجارت سیاست جدیدی را با هدف ایجاد محدودیت در خرید آهن اسفنجی در بورس کالا و اختصاص آن تنها به تولیدکنندگان شمش و اسلب وضع کرده است.

انتظار می‌رود اجرای این سیاست به کنترل طرف تقاضا منتهی شود و از شکل‌گیری رقابت برای خرید سرمایه‌ای جلوگیری کند.

 بی‌تردید کنترل قیمت آهن اسفنجی می‌تواند به کاهش بهای محصولات تولیدشده در سایر حلقه‌های زنجیره فولاد منتهی شود. با این وجود اصلاح گسترده‌تر و اساسی‌تری در روند قیمت‌گذاری این زنجیره ضروری به‌نظر
می‌رسد.

در نامه معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت خطاب به مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران چنین آمده است: «باتوجه به محدودیت‌های فنی تولید آهن اسفنجی و کاتد مس نسبت به میزان نیاز واحدهای مصرف‌کننده، مورد امتنان است تا اطلاع ثانوی و به‌منظور جلوگیری از التهاب بازار، خرید آهن اسفنجی در بورس کالا صرفا توسط واحدهای تولیدکننده شمش فولادی و کاتد مس توسط صنایع پایین‌دستی زنجیره مس انجام پذیرد.»

در ادامه این نامه آمده است: «ضمنا در بررسی اطلاعیه عرضه آهن اسفنجی برخی شرکت‌ها مشاهده می‌شود مرجع اعلام‌نظر درباره کیفیت کالا، آزمایشگاه فروشنده اعلام شده که نمی‌تواند به‌عنوان شرط معامله موردقبول واقع شود. تخلف فروشنده از شرایط کیفی موجب تضییع حق خریدار و نبود امکان پیگیری انضباطی موضوع خواهد شد. موردامتنان است نسبت به اصلاح اطلاعیه‌های مذکور، امر به اقدام فرمایید.»

فروش صادراتی ارزان‌تر از فروش داخلی

ابوذر انصاری، کارشناس بازار کالایی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در طول هفته‌های اخیر بهای شمش فولاد در بورس کالا در مقایسه با نرخ صادراتی این محصول، حدود ۲۰ تا ۲۵ دلار بالاتر بوده است. در هفته منتهی به ۲۷ آبان‌، قیمت دلاری بیلت در بورس کالا برابر ۴۸۷ دلار به‌ازای هر تن برآورد شده است. این محصول در بازه زمانی موردبحث با قیمت ۴۶۳ دلار در فوب صادراتی ایران، فروش رفته است. همزمان بهای بیلت فولاد صادراتی دریای سیاه ۴۹۰ دلار به‌ازای هر تن گزارش شده است.

وی افزود: فروش شمش فولاد با قیمتی بالاتر از نرخ صادراتی آن در بازار داخلی، موردپذیرش نیست و انتظار می‌رود با اصلاح فرآیند قیمت‌گذاری یا فرمول اختصاص یافته برای تعیین بهای پایه شمش، این مشکل مرتفع شود.

انصاری گفت: از ابتدای امسال تاکنون، چند بار فرمول تعیین قیمت پایه شمش فولاد تغییر کرده است. در آخرین تغییرات اعمال شده بر فرآیند قیمت‌گذاری شمش فولاد، مقرر شد با افت بهای این محصول در بازار جهانی، مجددا میانگین موزون فروش شمش فولاد در بورس کالا به معیار اساسی قیمت‌گذاری این محصول بدل شود؛ در نتیجه شاهد روند رو به رشد مستمر بهای این فلز در بازار داخلی هستیم.

این کارشناس بازار کالایی با اشاره به اختلاف نرخ میان دلار بازار آزاد و دلار نیمایی گفت: در هفته‌های اخیر این تفاوت قیمتی قابل‌توجه گزارش شده است؛ در نتیجه انتظارات تورمی محرک دیگری برای رشد بهای فولاد در بازار داخلی است.

این کارشناس بازار کالایی گفت: در سال‌های گذشته، سیاست‌گذاران به‌دنبال آن بودند تا با دخالت مستمر در فرآیند قیمت‌گذاری، خرید و فروش فولاد و محصولات این زنجیره را کنترل کنند؛ دخالت‌هایی که عموما هم نتیجه‌بخش نبودند. با این وجود روند دخالت مستقیم نهادهای دولتی در فرآیند قیمت‌گذاری محصولات عرضه شده در بورس کالا، در طول ماه‌های گذشته، تغییر کرده است؛ کما اینکه عرضه و تقاضا معیار نخست برای قیمت‌گذاری یک محصول هستند.

کنترل تقاضا شدنی است

وی گفت: در مواردی عرضه برخی محصولات در مقایسه با تقاضا برای خرید آن، قابل‌توجه نیست؛ بنابراین رقابتی قابل‌توجه برای خرید آن محصول شکل می‌گیرد که به رشد قابل‌توجه بهای آن در بازار داخلی منتهی می‌شود؛ کما اینکه در روزهای گذشته نیز رقابت ۱۵ درصدی برای خرید آهن اسفنجی از بورس کالا شکل گرفته است.

بر همین اساس معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تنظیم شرایط اقدام به صدور بخشنامه‌ کرد. براساس این بخشنامه خرید آهن اسفنجی در بورس کالا تنها برای تولیدکنندگان شمش و اسلب محدود شده است. انتظار می‌رود با اجرایی شدن این دستورالعمل شاهد کنترل طرف تقاضا برای خرید آهن اسفنجی باشیم و رقابت یادشده برای خرید این محصول کاهش یابد.

انصاری گفت: تولید شمش در کشور به‌مراتب بالاتر از نیاز داخلی برآورد می‌شود؛ در نتیجه باوجود مهیا بودن بستر لازم برای خرید آهن اسفنجی توسط بازرگانان و تجار، رقابتی برای خرید این محصول شکل نمی‌گیرد.

وی گفت: باتوجه به انتقاداتی که به روند قیمت‌گذاری فولاد در بورس کالا می‌شود، انتظار می‌رود از یک‌ سو سیاست‌های حاکم بر حلقه‌های مختلف زنجیره تولید، متفاوت باشد و از سوی دیگر قیمت این محصولات در بازار جهانی معیار تعیین بهای شمش فولاد در بورس کالا باشد.

نوردکاران متضرر از گرانفروشی

مجید سعیدیان، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در هفته‌های اخیر شاهد روند رو به رشد بهای شمش فولاد در بورس کالا بوده‌ایم؛ تا جایی که در موارد متعددی این محصول با قیمتی بالاتر از میانگین نرخ صادراتی فوب خلیج‌‌‌فارس و همچنین گران‌‌‌تر از بهای شمش فولاد CIS معامله شد. البته این رشد قیمت مختص شمش فولاد نیست، زیرا در هفته‌های اخیر قیمت آهن اسفنجی عرضه شده در بورس کالا نیز به‌شدت افزایش یافته است. یعنی روند رو به رشد قیمت در حلقه‌های ابتدایی زنجیره فولاد اعم از سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله نیز جریان دارد.

وی دلیل این رشد قیمتی را امکان خرید محصولات یادشده توسط بازرگانان یا تجار دانست. در چنین شرایطی رقابت گسترده‌ای برای خرید این محصولات در رینگ معاملاتی بورس کالا شکل می‌گیرد که به رشد قابل‌توجه بهای این محصولات در سایه رقابت منتهی می‌شود.

سعیدیان تاکید کرد: بخش گسترده‌ای از رقابت شکل‌گرفته برای خرید فولاد و محصولات فولادی، به‌دلیل وجود انتظارات تورمی در کشور است. در چنین شرایطی فولاد نیز حکم کالای سرمایه‌ای را پیدا می‌کند؛ بنابراین بسیاری از صاحبان سرمایه اقدام به خرید فولاد از بورس کالا و فروش آن در بازار آزاد می‌کنند. بدین ترتیب با تقویت طرف تقاضا، شاهد روند رو به رشد بهای فولاد و محصولات فولادی در بازار داخلی خواهیم بود.

این فعال صنعت فولاد گفت: روند رو به رشد قیمت شمش فولاد در بورس کالا در هفته‌های اخیر به‌گونه‌ای بوده که این محصول را در خارج از بورس کالا، می‌توان ارزان‌تر خریداری کرد. قیمت میلگرد نیز در معاملات بورس کالا، به‌مراتب بالاتر از بهای این محصول در رینگ معاملاتی بورس کالا است. وی افزود: باتوجه به شرایط موردبحث بورس کالا به بستری برای دلالی و گرانفروشی محصولات فولادی بدل شده است.

سعیدیان گفت: شرایط یادشده از سیاست‌گذاری غلط برای زنجیره فولاد نشأت می‌گیرد و عملا سودآوری تولیدکنندگان محصولات نهایی را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد. در نتیجه از این به بعد احتمالا باید منتظر تعطیلی نوردکاران به‌دلیل زیان حاصل از خرید شمش گران باشیم. علاوه بر این خریداران نهایی ناچار به خرید محصول با قیمت غیرواقعی خواهند شد و عملا حقوق آنها نادیده گرفته می‌شود.

وی افزود: تولیدکنندگان محصولات طویل ناچارند با هر روند رو به رشد قیمت مواد اولیه کنار بیایند، زیرا در غیر این‌ صورت خطوط تولید آنها از کار می‌افتد، اما همین تولیدکنندگان ناچارند محصول خود را درنهایت به فروش برسانند و در مواردی از این فروش، متضرر هم خواهند شد.

سخن پایانی

در ماه‌های اخیر شمش فولاد در دنیا در روند سقوطی نرخ قرار دارد، اما این محصول در بازار داخل به‌طور مستمر گران می‌شود. بهای شمش فولاد در کشور در حالی افزایش می‌یابد که بازار داخلی محصولات نهایی فولادی با رکود سنگین مصرفی و سرمایه‌‌‌ای و انباشت محصول مواجه است. با این وجود روند رو به رشد قیمت دلار و رکوردشکنی‌های مستمر آن، یکی از مهم‌ترین دلایل جذب سرمایه به بازار فولاد است. در واقع خرید و فروش این محصول نیز به راهکاری برای در امان نگه داشتن سرمایه‌ها بدل شده است. در چنین وضعیتی از سیاست‌گذاران در وزارت صنعت، معدن و تجارت انتظار می‌رود با کنترل دقیق شرایط، مانع گرانفروشی این محصول در بازار داخلی شوند.