از دغدغه معیشت تا نبود امنیت شغلی
خبرنگاران با اینکه همواره از مشکلات و کمبودها سخن می‌گویند، اما خود سال‌ها است که مشکلات بسیاری را بر جان خریده و بدون هیچ توقعی، همواره در صحنه‌ها حضور دارند. صمت در این گزارش به بهانه روز خبرنگار نگاهی به مشکلات خبرنگاران استانی انداخته که البته مشمول حال تمام خبرنگاران است.
خبرنگاری شغل نیست، عاشقی است
فعال مطبوعات و رسانه در استان اصفهان با تاکید بر صیانت از جایگاه خبرنگار در جامعه گفت: این قشر با مشکلاتی مانند عدم‌مطالبه‌گری و مسئولیت‌پذیری مردم و مسئولان بخش‌های مختلف مواجه است.
نصرالله شریفی در گفت‌وگو با آنا در لنجان با بیان اینکه خبرنگاری شغل نیست، بلکه عاشقی است که به این بهانه علاقه را ابراز می‌کند، اظهار کرد: خبرنگاری بیش از اینکه یک شغل و حرفه درآمدزا باشد، یک رسالت اجتماعی و فن ارتباطی است و در بسیاری موارد نه‌تنها درآمدی ندارد، بلکه به جرم اجرای رسالت، عدالت و ایفای وظیفه انسانی و اسلامی در جامعه از حقوق اولیه اجتماعی هم بازمی‌ماند.
وی افزود: مخاطرات خبر، مسئله عجیب و غریبی نیست، تغییر و تحول و تاثیر هزینه دارد و هزینه کار خبرنگار گذر عمر و جوانی است که بدون بهره‌مندی از لذت‌های مادی و منافع شخصی، آگاهی، بیداری و پیشرفت را برای مردم به‌ارمغان خواهد آورد.
مردم، خط قرمز خبرنگاران
فعال مطبوعات و رسانه در استان اصفهان با تاکید بر اینکه خط قرمز خبرنگار، مردم هستند، ادامه داد: «مردم» از دیدگاه یک خبرنگار یک اصل تغییرناپذیر است و خبرنگار برای رسیدن به هدف والای آگاهی‌رسانی باید با عوامل متعددی از جمله منابع آگاه، رسانه و حتی پیام و خبر در تعامل باشد و چنانچه در این مسیر با عوامل غیراصولی برخورد کند، نمی‌تواند به‌صورت واقعی، وظیفه خود را انجام دهد.
شریفی با بیان اینکه دشواری کار خبرنگار در این یک جمله است «خبر انعکاس واقعیت‌ها است، اما هر واقعیتی خبر نیست» یادآور شد: خبرنگار مظهر عشق، صداقت، ایمان، مظلومیت، شجاعت، خطر و صلابت بوده و آنچه امروز خبرنگاران را رنج می‌دهد، نبود جایگاه واقعی و در خور شأن این قشر زحمتکش در جامعه است.
وی با بیان اینکه موارد متعددی جایگاه خبرنگار را موردتهدید قرار داده است، ادامه داد: با اقدامات خاص و استفاده از ظرفیت‌های بالای خبرنگاران در کشور، استان و شهرستان می‌توان سطح این جایگاه را ارتقا داد.
فعال مطبوعات و رسانه در استان اصفهان بااشاره به اینکه امروزه خبرنگار باید نحوه پاسخگویی به نیاز مخاطب خود یعنی مردم را تغییر دهد، تبیین کرد: باتوجه به انعکاس اخبار ریز و درشت توسط علاقه‌مندان خبر به‌ویژه در فضای مجازی، خبرنگار باید به‌جای عکس‌العمل‌گرایی، محصول‌محوری و عیب‌یابی که جزء وظایف ذاتی او است، براساس اصل مشتری‌محوری با تمرکز بر نیاز مردم و راه‌حل‌یابی عمل و در این بین از ظرفیت‌های ارتباطی و رسانه‌ای خود در راستای پیشبرد امور جامعه استفاده کند.
مطالبه‌گری و مسئولیت‌پذیری مردم
شریفی با بیان بخشی از مشکلات اساسی خبرنگاران اظهار کرد: از جمله مشکلات ریشه‌ای و اساسی که خبرنگار بر وظایف اصلی خود متمرکز نیست، عدم‌مطالبه‌گری و مسئولیت‌پذیری مردم و مسئولان بخش‌های مختلف است که باید نسبت به این معضل، تصمیم و سیاست تخصصی و اصولی اتخاذ شود.
وی تشریح کرد: یکی از اقدامات مهم که می‌تواند ضمن حفظ جایگاه خبرنگار، جامعه را از منافع سرشار جامعه خبری و خبرنگاران برخوردار کند، تشکیل شوراهایی با عنوان شورای اطلاع‌رسانی، تبلیغات و ارتباطات راهبردی با اهداف تشویق، تجمیع و ارزش‌آفرینی فعالیت‌های رسانه‌ای و پیشبرد امور مختلف در سطح کشور است.
نقد صریح و بیان ناگفته‌ها
در این رابطه یک روزنامه‌نگار تبریزی و دانش‌آموخته دکتری علوم ارتباطات گفت: مهم‌ترین وظیفه و رسالتی که یک خبرنگار برعهده دارد، نقد صریح، بیان ناگفته‌ها در بستری از ادب و ملاک‌های قانونی، تاباندن نور بر اتاق‌های تاریک، افشای برخی پشت پرده‌های ناکارآمد و مافیایی، تقویت وحدت در جامعه، فارغ از رنگ، عقیده و قومیت است.
محمدامین خوش‌نیت در گفت‌وگو با مهر افزود: کمک به انتخاب صحیح مخاطب، تزریق روح امید و شادابی بر پیکره جامعه و همچنین انتقاد صریح و شفاف از ناراستی‌ها و کجی‌ها و تمجید از خوبی‌ها و فضایل اخلاقی در جامعه و ترویج آن، از دیگر رسالت‌های یک خبرنگار است که می‌توان از آن نام برد.
وی مهم‌ترین ویژگی یک خبرنگار را صراحت قلم و زبان بدون لکنت و با رعایت اصول اخلاقی و اسلوب‌های رسانه‌ای دانست و گفت: توان برقراری ارتباط با تمام اقشار جامعه، اشراف نسبی به همه موضوعات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، تلاش برای مهارت‌افزایی، داشتن اطلاعات به‌روز، دوری از خودبزرگ‌بینی، متانت و دوری از کبر و غرور و مهم‌تر از همه نداشتن رفتارهای احساسی و پرهیز از ورود به جوسازی‌های رسانه‌ای و اجتماعی از دیگر شاخصه‌های یک خبرنگار متعهد و متخصص است.
مشکلات بیمه و حقوق
در میان اخبار
سردبیر پایگاه خبری آذرقلم درباره مشکلات معیشتی جامعه خبری استان و کشور گفت: مشکلات معیشتی خبرنگاران سال‌های متمادی است که مطرح می‌شود، اما تاکنون توجه خاصی به آنها نشده است؛ خبرنگاران با حداقل دستمزدها روزگار خود را می‌گذرانند و به‌عنوان افرادی پاکدست، ایثارگر و کم‌توقع شناخته می‌شوند، اما در مقابل، نهادهای قدرتمند دولتی کمترین حمایت را از آنها دارند، ضمن آنکه بنگاه‌های خبری و رسانه‌ای هم که خبرنگاران در آنها شاغل هستند، توان حمایت مالی چشمگیری از کارکنان خود ندارند.
وی به نبود بیمه و حقوق ناچیز خبرنگاران اشاره کرده و افزود: نبود نهادهای ساختارمند و قانونی برای حمایت‌های مضاعف از خبرنگاران و امکان رتبه‌بندی آنان، آن‌گونه که باید و شاید انجام نگرفته است؛ وجود خانه‌مطبوعات و انجمن‌های صنفی در حد مسکن بوده و قادر نیست تا تقویت روحی و ابجاد انگیزش را برای خبرنگاران به‌وجود آورد.
خوش‌نیت ادامه داد: متاسفانه چنین عواملی باعث شده تا نزدیک به ۷۰ درصد خبرنگاران از روی ناچاری به شغل دوم روی آورند و انتخاب شغل دوم نیز، شغل خبرنگاری را آسیب‌پذیر می‌کند.
اهمیت برگزاری دوره‌های آموزشی
خوش‌نیت درباره اهمیت برگزاری دوره‌های آموزش خبرنگاری هم معتقد است: برگزاری دوره‌های آموزشی، مهارت‌افزایی و دوره‌های ضمن‌خدمت به‌عنوان تزریق خون تازه در رگ‌های پیکره جامعه خبری است که باعث آشنایی با دانش‌های روز دنیا در عرصه رسانه و دستیابی به آخرین دستاوردها می‌شود.
این مدرس روزنامه‌نگاری بیان کرد: برگزاری دوره‌های آموزشی به بهره‌مندی جامعه خبری از تجارب همکاران استانی و منطقه‌ای و رفع کاستی‌ها و نقص‌ها و همین‌طور تقویت نقاط قوت خبرنگاران استانی و بومی منجر می‌شود.
وی برگزاری دوره‌های آموزشی را در نقش تقویت‌کننده زیرساخت‌ها و راه‌اندازی نرم‌افزارهای ماشین رسانه دانسته و توضیح داد: همچنان که هر سیستمی نیازمند پیشرفت است، جامعه خبری نیز از این قضیه مبرا نیست و باید ارتقا یابد.
تهدیدی به‌نام شبه‌رسانه‌ها
وی ظهور رسانه‌های جدید یا «شبه‌رسانه‌ها» را اجتناب‌ناپذیر دانست، اما در عین حال افزود: این شبه‌رسانه‌ها می‌توانند به‌عنوان یکی از تهدیدهای جدی علیه رسانه‌های رسمی و معتبر مطرح شوند؛ متاسفانه فضای دیجیتال سبب شده تا خیلی از افراد ناوارد و کم‌مهارت خود را خبرنگار یا رسانه بدانند و باتوجه به عدم‌امکان نظارت کافی بر این فضا، می‌توانند آینده رسانه و آرامش جامعه را بر هم بزنند.
خوش‌نیت در ادامه گفت: بسیاری از این رسانه‌های مجازی، بدون تابلو و شناسنامه و به‌صورت ناشناس وارد عرصه خبر و رسانه می‌شوند و تعهدی برای موثق بودن اخبار، حفظ آرامش روحی جامعه و … ندارند. وی مسائل اقتصادی و کاهش درآمدها و دستمزدها را یکی دیگر از تنگناهای رسانه‌ها برشمرد و افزود: باتوجه به افزایش فعالان حوزه رسانه، منابع درآمدی تقسیم شده که در این میان رسانه‌های مکتوب به‌دلیل هزینه‌های نشر، چاپ و توزیع بیشتر در تنگنا هستند.
رشد و بالندگی رسانه‌ها در گرو آموزش
عضو خانه‌مطبوعات ایران بااشاره به اینکه استان آذربایجان‌شرقی بعد از تهران، دارای بیشترین رسانه است، افزود: در استان آذربایجان‌شرقی، ۵۶۱ رسانه دارای مجوز وجود دارد که از این تعداد، ۱۶ روزنامه چاپی، ۸۲ هفته‌نامه، ۲۹ دوهفته‌نامه، ۷۴ ماهنامه، ۴ دوماهنامه، ۵۸ فصلنامه، ۲۱ دوفصلنامه، ۸ سالنامه و ۲۲۷ پایگاه خبری را می‌توان نام برد.
بابایی افزود: بعد از استان آذربایجان‌شرقی، استان اصفهان دارای ۵۰۵ رسانه، خراسان‌رضوی دارای ۴۹۲ رسانه، گیلان دارای ۴۴۱ رسانه و در نهایت مازندران دارای ۴۱۵ هستند که این نیازمند ساماندهی تعداد تکثر رسانه‌ها، خبرنگاران و افزایش رسیدگی توسط معاونت مطبوعات و رسانه‌ها است تا نحوه فعالیت رسانه‌ها مشخص شود که در صورت ساماندهی رسانه‌ها و تشکل‌های رسانه‌ای می‌توانیم تعدادی از مشکلات موجود در این عرصه را رفع کنیم.
بابایی، آموزش را تنها راه برون‌رفت از مشکلات حاضر در برخی رسانه‌های زردنویس دانسته و گفت: اگر آموزش‌های کاری و صحیحی در میان باشد، می‌توان شاهد رشد و بالندگی در عرصه رسانه باشیم و خبرنگارانی توانمند و صاحب‌قلم را پرورش دهیم که فارغ از تمام مباحث، بتوانند مشکلات مردم را رفع کنند و در کنار مردم باشند و همچنین در راستای ترویج اهداف عالیه انقلاب اسلامی ایران گام بردارند.
عضو هیات‌مدیره و سخنگوی خانه مطبوعات ایران افزود: ما می‌توانیم از طریق آموزش، بسیاری از فنون را به خبرنگاران تعلیم دهیم تا بتوانند با کسب بیشتر مخاطب و رفع آسیب‌های اجتماعی جامعه در راستای توسعه فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه گام بردارند. وی گفت: آموزش می‌تواند حلقه مفقوده تکثر رسانه‌های بدون هدف را از بین برده و کمک‌حالی به اقتصاد رسانه نیز داشته باشد، بدین‌گونه که اگر خبرنگاران از آموزش صحیحی برخوردار باشند، می‌توانند منبع درآمدی برای رسانه خود محسوب شده و با یادداشت و گزارش‌های خود و بیان واقعی مسئله به اقتصاد رسانه نیز کمک کنند، پس آموزش یک گام مهم است که باید معاونت مطبوعات وزارت ارشاد به آموزش‌های مدون در حوزه رسانه همت گمارند و از این‌رو خانه‌های مطبوعات که در این زمینه فعال هستند، باید در این حوزه فعال باشند.
سخن پایانی
بررسی و بیان مشکلات روزنامه‌نگاران و خبرنگاران برای امروز و دیروز نیست، با این همه افرادی که این شغل را برمی‌گزینند، باید کار اطلاع‌رسانی، بهبود وضعیت زندگی مردم و کمک به حل معضلات مردم را سرلوحه امور خود قرار داده و با صداقت و با در نظر گرفتن عوامل و شرایط بهروزی و خوشبختی مردم گام بردارند.
در نهایت اینکه یک خبرنگار موفق باید به‌دنبال رفع معضلات اجتماعی و فرهنگی بوده و در اشاعه درستی‌ها، صداقت و نترسیدن از افراد زورگو، نهادها و مبارزه با فساد و همچنین ایفای نقش خود به‌عنوان یکی از اصول مردم‌سالاری دینی پیشگام باشند.
