ممنوعیت واردات غذای حیوانات خانگی در سال ۹۹ اتفاق به‌ظاهر ناراحت‌کننده‌ای برای صاحبان حیوانات خانگی بود، اما کارشناسان معتقدند تصمیمات این‌چنینی که حاصل جنگ اقتصادی کشور با جهان غرب است، نمی‌تواند نگران‌کننده باشد؛ چرا که کارخانجات تولید غذای سگ و گربه در کشور در همان سال راه‌اندازی شد و همین موضوع صاحبان این حیوانات را امیدوار کرد که در نهایت چند ماه آینده غذاهای داخلی وارد بازار شوند و بتوانند نیاز مشتریان را مرتفع کنند. صمت به مناسبت روز جهانی حیوانات بی‌سرپرست به وضعیت دانش‌بنیان‌ها در تولید غذای خشک و کنسروی برای این حیوانات پرداخته است.

ممنوعیت راهی برای  توسعه بازار

نخستین مولفه در نگهداری حیوانات خانگی تامین غذای آنان است و جزو اصلی‌ترین نیازهای هر موجود زنده به‌شمار می‌رود. این امر برای صاحبان حیوانات خانگی از درجه اهمیت بالایی برخوردار است، با توجه به اینکه صاحبان حیوانات خانگی اهمیت بسیار زیادی به غذای حیوان‌شان می‌دهند، همواره به فکر تامین غذای این حیوانات هستند. خبر بد آنکه ممنوعیت واردات غذای حیوانات خانگی یکی از تیترهای مهم خبری در نیمه اول سال ۹۹ بود. سیدمهدی نیازی، مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت، معدن و تجارت خبر داد که واردات غذای سگ و گربه ممنوع شده است، چرا که این کالا در زیرمجموعه اقلام غیرضروری دسته‌بندی می‌شود. براساس آمار وزارت صنعت و معدن، واردات کالاهای غیرضروری ممنوع شد که غذای حیوانات خانگی نیز در این گروه‌بندی قرار دارد.

در کنار این تصمیم، ممنوعیت واردات غذای سگ و گربه از 2 جنبه روی بازار داخلی اهمیت دارد. اینکه یک کالا ممنوع می‌شود از دو جهت قابل بررسی است؛ برای واردکننده‌ها و تولیدکننده‌های داخلی. ممنوعیت غذای سگ و گربه فرصت بسیار خوب و عالی برای تولیدکنندگان داخلی است تا با خرید و راه‌اندازی خطوط تولید غذای سگ، کمبود موجود در کشور را جبران و این نیاز را رفع کنند.

مکمل‌های بومی جایگزین نمونه‌های خارجی

در این میان یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان براساس گیاهان دارویی بومی کشور، مکمل‌هایی برای دام، طیور و حیوانات خانگی عرضه کرده که به‌گفته مسئولان این شرکت، این مکمل‌ها جایگزین نمونه‌های وارداتی شده‌اند. فرحناز صاحب‌زاده، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان گفت، مکمل‌ها و داروهای گیاهی ویژه دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی را از محصولات تولیدشده در این شرکت دانست و گفت: مواد اولیه این داروها همگی براساس گیاهان دارویی داخل کشور و فلور بومی ایران است. وی با بیان اینکه این داروها به‌صورت مهندسی معکوس برخی مکمل‌های دارویی تولیدشده در کشورهای انگلستان و امریکا به تولید رسیده‌اند، اظهار کرد: این داروها در حال ‌حاضر به کشور وارد نمی‌شوند. می‌توان استفاده از گیاهان بومی کشور و کاهش نرخ تمام‌شده این مکمل‌ها را از مزایای این محصولات بومی‌شده نام برد و یکی از مکمل‌های تولیدشده از جلبک اسپیرولینا است که برای کلیه حیوانات از جمله حیوانات خانگی و همچنین اسب قابل‌تجویز است. صاحب‌زاده تولید آنتی‌اکسیدان از زردچوبه را از دیگر محصولات تولیدی این شرکت نام برد و یادآور شد: این مکمل دارویی از ماده کورکومین موجود در زردچوبه تولید شده است. این محصول جزو قوی‌ترین آنتی‌اکسیدان‌ها به‌شمار می‌رود و استفاده از آن در غذای دام و طیور موجب ارتقای سطح ایمنی بدن آنها می‌شود، همچنین کاهش تلفات و افزایش جذب مواد غذایی، از دیگر مزیت‌های این مکمل است.

صنعتی نوپا، اما رو به پیشرفت

قاسم‌علی تیموری، متخصص و صاحب یک شرکت دانش‌بنیان در زمینه تولید افزودنی‌های خوراک و ارائه خدمات برای حیوانات خانگی در گفت‌وگو با صمت گفت: در کشور ما،شرکت‌های انگشت‌شماری در زمینه ارائه خدمات فنی و مهندسی محصولات مربوط به تهیه غذای حیوانات خانگی و غذای خشک فعالیت می‌کنند، اما شاهد تولیدات درخوری هم بوده‌ایم و توانسته‌ایم موفق عمل کنیم. وی بااشاره به نوپا بودن صنعت تولید تولید غذایی حیوانات خانگی در کشور گفت: تولید غذا برای حیوانات خانگی در کشور جزو صنایع نوپا محسوب می‌شود و به‌دلیل برخی محدودیت‌ها (عقیدتی و سیاسی) و کم‌لطفی‌های دولت پس از سال‌ها هنوز صنعت تولید غذای حیوانات خانگی از نظر کیفیت وکمیت از جایگاه واقعی خود فاصله دارد و نیازمند ورود متخصصان و شرکت‌های دانش‌بنیان و همچنین حمایت همه‌جانبه دولت و مجلس برای ارتقای سطح کیفی و کمی این محصولات است. باید این واقعیت را پذیرفت که نگهداری حیوانات خانگی جزو جدایی‌ناپذیر سبک زندگی مدرن بشری است. طبق تحقیقات دانشمندان، کسانی که از حیوانات خانگی نگهداری می‌کنند، از زندگی شادتری برخوردار هستند. برای نگهداری حیوان خانگی با کیفیت بالا به‌گونه‌ای که هم سلامت حیوانات و هم جامعه بشری تضمین شود، نیازمند توسعه فناوری، نشر مطالب علمی، تولید محصولات غذایی با استانداردهای بین‌المللی و تغییر ساختار در روند تصمیمات دولتی و پرهیز از نگرش‌های ضد و نقیض هستیم.

حمایت دولت، الزامی برای رونق بازار

تیموری گفت: باتوجه به تجربه فعالیت در اکوسیستم دانش‌بنیان و تهیه افزودنی‌های غذایی برای حیوانات خانگی و ارائه خدمات در این عرصه، متاسفانه در ایران جای خالی شرکت‌های دانش‌بنیان احساس می‌شود. علت این امر به موضوعات گوناگون برمی‌گردد نظیر دسترسی محدود به منابع مصرفی باکیفیت برای تولید غذای حیوانات خانگی. حمایت نکردن دولت از تولیدکننده داخلی، نبود تحقیقات دانشگاهی و پروژه‌های دانشجویی و کمبود متخصصان این صنعت در کشور. به‌اعتقاد من، با بومی‌سازی محصولات می‌توانیم در این عرصه خودکفا شویم و نیاز به واردات را به پایین‌ترین حالت ممکن کاهش دهیم. تجربه موفقی در این عرصه داشته‌ایم و به‌عنوان نخستین شرکت تولیدکننده افزودنی‌های تخصصی برای حیوانات خانگی عمل می‌کنیم. این فعال در عرصه دانش‌بنیان‌ها ادامه داد: مهم‌ترین بخش غذای حیوانات خانگی، مواد اولیه باکیفیت و روش تولید آن است. سایر افزودنی‌ها از جمله طعم‌دهنده‌های تخصصی هستند که باعث افزایش جذابیت غذا برای حیوان می‌شوند. خوشبختانه توانسته‌ایم با کمک تیم علمی مجموعه خود و توانمندی‌های داخلی برای نخستین‌بار محصول فناورانه طعم‌دهنده‌های تخصصی برای سگ و گربه را بومی‌سازی کنیم. گفتنی است، شرایط طبیعی و اقلیمی کشور برای دسترسی به مواد اولیه باکیفیت و همچنین دانش فنی بومی‌سازی‌شده برای تولید غذای حیوانات خانگی مطلوب است. باتوجه به شرایط اقلیمی کشور حتی می‌توان با سرمایه‌گذاری صحیح، صادرات محصولات کشاورزی از جمله جو و ارزن کنجاله‌های پروتئینی و محصولات غذایی حیوانات خانگی را در دستور کار قرار داد.

ظرفیت بالای دانش‌بنیان‌ها

تیموری گفت: امروزه شرکت‌های بزرگی در زمینه تولید غذا برای حیوانات خانگی (خشک و کنسروشده) با توانمندی قابل‌قبول در حال تولید محصولات باکیفیت هستند و گمانه‌های موجود نظیر بیماری‌زا بودن یا استفاده از مواد اولیه بی‌کیفیت محصولات داخلی، صحیح نیست. باتوجه به شعار حمایت تولید داخلی حتی می‌توانیم کیفیت برخی شرکت‌ها را با تولیدات وارداتی مقایسه کنیم. شاید برخی شرکت‌های نوپا و کوچک، غذاهای غیراستاندارد تولید کنند، اما برخی شرکت‌ها و فناوران بزرگ این توانمندی را دارند که در حد استانداردهای بین‌المللی غذای بومی برای این نوع از حیوانات تولید کنند. خوب است مردم به این شرکت‌ها اعتماد داشته باشند، با این شرط که صاحبان این شرکت‌ها درباره محصولات‌شان شفاف‌سازی کنند. وی بااشاره به ضعف آگاهی عمومی از روند نگهداری حیوانات خانگی افزود: باتوجه به نظر کارشناسان، عموم افرادی که از حیوانات خانگی نگهداری می‌کنند، دانش زیادی درباره نحوه و شرایط نگهداری حیوان ندارند. در این میان، نشر اطلاعات غیرعلمی در فضای مجازی باعث شده، برخی افراد از دانش اصلی و فنی این حوزه منحرف شوند. تیموری گفت: برای رفع این  ناآگاهی، شرکت‌های دانش‌بنیان یا مراکزی که در این عرصه فعال هستند و تولیدات غذای حیوانات خانگی و خدماتی دارند، بهتر است خدمات آموزشی در راستای اطلاع‌رسانی هم، ارائه بدهند، با برگزاری کلاس‌های ۲ تا ۴ ساعته در مجموعه‌های خصوصی یا نیمه‌خصوصی به‌عنوان مثال کلینیک‌های دامپزشکی می‌توان هر آنچه یک فرد درباره حیوان خانگی باید بداند، آموزش داد، البته این فرآیند بستگی به نوع حیوان دارد که شاید روند آموزش کمتر یا بیشتر شود. در کل، وضعیت آگاهی جامعه از این حوزه کم است. موضوعاتی نظیر رفتارشناسی، شناخت نیازهای تغذیه‌ای و روش صحیح غذادهی، بیماری‌های رایج و پیشگیری از وقوع آن (واکسیناسیون به‌موقع) و در نهایت بهداشت و سلامت حیوان خانگی جزو مواردی است که افراد پیش از خرید یا نگهداری حیوانات خانگی باید اطلاعات کاملی درباره آن کسب کنند.  گفتنی است، بیشتر صاحبان حیوانات خانگی سلیقه‌ای عمل می‌کنند و به‌ویژه در زمینه تغذیه، تصمیمات نادرستی را به‌دلیل عدم آگاهی می‌گیرند که باعث مشکلاتی نظیر بیماری‌های گوارشی، کاهش عملکرد سیستم ایمنی، بیماری‌های عفونی و آلرژی می‌شود. وی افزود: گفتنی است، شرایط فیزیکی و فضای نگهداری هم، از دیگر معیارهای مهم برای حفظ و نگهداری حیوانات خانگی است، به‌عنوان مثال افراد باید متناسب با متراژ مکانی (خانه، باغ و ...) که در آن زندگی می‌کنند و همچنین با آگاهی از ویژگی‌های نژادی و رفتاری، سایز حیوان موردنظر ( بزرگ یا کوچک) را انتخاب و اقدام به خرید حیوان خانگی کنند، همچنین برخی خانه‌ها برای حیوانات خانگی کوچک (آپارتمانی) است و مردم باید  بدانند که قبل از تهیه با کارشناسانی که اطلاع دارند، مشاوره بگیرند تا حیوانی خرید کنند که متناسب با شرایط مکانی آنها باشد.

نیازمند چه اطلاعاتی هستیم؟

آذین توکلی، جراح دام‌های کوچک و عضو انجمن جراحی دامپزشکی ایران در گفت‌وگو با صمت درباره برخی اصول در حفظ سلامت حیوانات بی‌سرپرست یا حیوانات خانگی گفت: بسیاری از افرادی که با حیوانات خانگی سر و کار دارند، نسبت به انجام برخی امور غافل هستند، برای مثال بسیاری از آنان نسبت به مراقبت‌های دهانی حیوانات خانگی ناآگاهند و سال‌ها با حیواناتی مواجهند که عفونت دهانی دارند.

آیا عقیم کردن، نوعی حیوان‌آزاری است؟

همواره یکی از شبهات مهم، عقیم کردن این موجودات است؛ بسیاری از این افراد معتقدند عقیم‌سازی حیوانات می‌تواند منجر به بروز برخی بیماری‌ها شود و چرخه زیستی آنان را با مشکل مواجه کند؛ توکلی در این باره گفت: عقیم کردن حیوانات خانگی به‌لحاظ علمی امری پذیرفته‌شده و صحیح است و هیچگاه حیوان‌آزاری محسوب نمی‌شده؛ چرا که فرآیند جفت‌گیری و فرزندآوری در حیوانات مبتنی بر احساسات و هورمونی نیست و  غریزی است، بنابراین فرآیند عقیم‌سازی آسیبی به حیوانات وارد نمی‌کند. به‌عبارت دیگر، در همه جای دنیا به این نتیجه رسیده‌اند که عقیم‌سازی، عملی استاندارد است که دلایل مختلفی هم برای آن وجود دارد؛ چرا که در فرآیند عقیم‌سازی از بسیاری بیماری‌های وابسته به هورمون پیشگیری می‌شود و زندگی سالم‌تر و خوشحال‌تری به حیوان می‌دهد. وی افزود: عقیم‌سازی از رشد تومورهای پستانی کشنده در جنس ماده جلوگیری می‌کند، همچنین در جنس نر که بزرگ‌شدگی پروستات، بیماری شایع و کشنده‌ای است، عقیم کردن آنان، احتمال بروز این بیماری را بسیار کم می‌کند.  عقیم کردن حیوانات باعث می‌شود عادت‌های بد جنسی و خشونت حیوانات بسیار کم شود، بنابراین عقیم‌سازی فرآیندی پذیرفته‌شده در جهان است که همه آن را قبول دارند، تنها اختلاف در سن عقیم‌سازی است که اگر دیرتر شود، در برخی نژادهای خاص منجر به بروز بیماری‌هایی می‌شود. عقیم‌سازی در ماده‌ها پیشنهاد می‌شود، به‌ویژه در سنین پایین که جلوی  بسیاری از بیماری‌های وابسته به هورمون را می‌گیرد و زندگی سالم‌تری به حیوانات

می‌دهد. دیگر موضوعی که در این‌گونه موارد باید نسبت به آن توجه داشت، اهمیت مشکلات تغذیه‌ای است. توکلی دراین‌باره گفت: دیابت از جمله بیماری‌هایی است که بیشتر حیوانات خانگی به‌دلیل شیوه غلط تغذیه با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، در واقع شیوه مناسب تغذیه از سوی صاحبان آنها رعایت نمی‌شود؛ چرا که دادن هر نوع مواد غذایی به‌ویژه غذاهای انسانی به حیوانات می‌تواند مملو از آلرژن‌ها برای آنها باشد و معضلات عدیده‌ای را برای‌شان به‌وجود بیاورد.

سخن پایانی

کارشناسان معتقدند شرکت‌های دانش‌بنیان باسابقه در زمینه تولید غذا برای حیوانات خانگی، عملکرد قابل‌قبولی دارند، اما متاسفانه گمانه‌هایی مبنی بر بیماری‌زا بودن محصولات مطرح است که به‌نظر تاحدی غیرمنصفانه می‌آید.

باتوجه به ممنوعیت واردات غذای حیوانات خانگی، محصولات بومی در این زمینه و در چند سال گذشته رشد قابل‌ملاحظه‌ای داشته است؛ بنابراین افزایش آگاهی عمومی نسبت به تولیدات داخل می‌تواند زمینه‌ساز پیشرفت دانش‌بنیان‌ها در این عرصه باشد، بنابراین می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان و نه همه آنها، این توانمندی را دارند که این صنعت را توسعه دهند و ارزآور باشند،پس می‌توانیم شاهد پیشرفت‌های خوبی در این زمینه باشیم.