مریم نظری - گروه گزارش: اینک هنرمندان چلنگر، کوفته‌گر و قفل‌ساز با نبوغ و مهارت خویش و با استفاده از چکش و سندان و بهره‌گیری از آتش به فرم دادن فولاد پرداخته و آن را به‌صورت احجامی زیبا شامل هنرهای تزیینی و هنرهای کاربردی ارائه می‌دهند.
آهنگری می‌تواند با سلیقه مردم امروز نیز تطبیق داده شود و هنرمندان چیره‌دست مانند سال‌های گذشته با اره و سوهان، تندیس‌ها و قفل‌های فولادی زیبا و تحسین‌برانگیزی بیافرینند و تزیینات طلاکوبی و نقره‌کوبی را به زیبایی روی فولاد بنشانند.
درشرایط امروز برای اینکه فرهنگ و صنعت فرهنگی، کاربرد اقتصادی پیدا کند باید آثار هنرمندان صنعتگر از قالب صرف نمایشگاه
خارج شود.
محمدحسن گلچین‌پور مدیر گالری مس‌نگار در گفت‌وگویی با خبرنگار ما درباره نمایشگاه مجسمه‌های فولادی توضیح می‌دهد.
در این نمایشگاه چه تعداد هنرمند حضور داشتند؟
- این نمایشگاه به آثار هنرمندان چلنگر (آهنگر)، کوفته‌گر و قفل‌ساز اختصاص داشت. این هنرها در گروه هنرهای صناعی و سنتی جای می‌گیرند و کم‌کم داشتند از یادها می‌رفتند ولی خوشبختانه با فعالیت گروهی در بخش خصوصی و همچنین گروهی دیگر در سازمان‌های ذی‌ربط، این هنرمندان برای ادامه کار علاقه‌مند شدند و سعی کردند هنر خود را با زمانه امروز تطبیق بدهند و ما نمایشگاه آثارشان را برگزار کردیم. حسین ماهرانی، برادران کیانی و مرتضی افضلی از اصفهان و همایون حیدری از شهرکرد هنرمندانی هستند که آثار خود را در این نمایشگاه عرضه کردند. تعداد آثار ارائه‌شده در این نمایشگاه حدود ۱۰۰ قطعه کار بود. این آثار از فلز سخت فولاد ساخته شده‌اند که کار بسیار سخت و طاقت‌فرسایی است و این هنرمندان نیز به‌نوبه خود نابغه هستند، ازاین‌رو نام نمایشگاه را «تعظیم فلز سخت به نبوغ و مهارت هنرمند» انتخاب کردم. به نظر من اعوجاج به‌وجود آمده روی فلز سخت فولاد توسط این هنرمندان و انعطافی که این فلز باوجود سختی‌اش در مقابل کار این هنرمندان از خود نشان داده و درنهایت به‌صورت حجم‌ها و مجسمه‌های مختلف درآمده است، درواقع یک نوع تعظیم و تکریم فولاد به این هنرمندان و نبوغشان است.
آیا این هنرمندان فقط روی فولاد کار کرده بودند؟
- بله. فولاد بعد از پتینه به رنگ سیاه درمی‌آید، ازاین‌رو آقای ماهرانی برای اینکه رنگی به آثار خود داده باشد و آنها زیباتر به نظر برسند، بعضی از مجسمه‌های پرندگانش را از فلز برنج ساخته و رویش پتینه کرده بود ولی این مجسمه‌ها را هم روی پایه‌هایی از فولاد با شکل‌ها و حجم‌های مختلف قرارداد.
این هنرمندان به لحاظ سنی جوان هستند یا جزو پیشکسوتان این صنعت به‌شمار می‌آیند؟
- آقایان صادق و سعید کیانی بسیار جوان هستند و یکی از افتخارات ما این است که طی ۱۰ سال اخیر گروه زیادی از جوانان به کارهای فلزکاری سنتی مانند قلم‌زنی علاقه‌مند شده‌اند و بیشتر هم روی آثار فاخر کار می‌کنند. کار فاخر باعث می‌شود دیگران هنرمندان را تشویق کنند و این تشویق‌ها به هنرمندان انگیزه کار بیشتر و بهتر می‌دهد. تفاوتی که کاملا در این آثار مشهود است متمایز بودن آنها از صنایع‌دستی است؛ این کارها با خلاقیت و فکر ساخته شده‌اند و به‌این‌ترتیب از شکل کارگاهی خارج‌شده و به هنر نزدیک‌تر می‌شوند. به‌طور مثال در آثار پرندگان آقای ماهرانی هیچ دو پرنده‌ای را نمی‌توانید پیدا کنید که مثل هم باشند و هریک با دیگری متفاوت است.
دیگر هنرمندان در چه سن و سالی هستند؟
- دیگر هنرمندان در سنین ۴۵ تا ۵۵ ساله هستند.
شما چگونه این هنرمندان را برای نمایشگاه خود گرد هم آوردید؟
- آقای حسین ماهرانی محور نمایشگاه ما بود که با آثار وی در اصفهان آشنا شدم. به اصفهان رفته بودم و در مغازه‌ای اثری از ایشان را دیدم. وقتی از مغازه‌دار درباره این کار سوال کردم، گفت؛ کار متعلق به آقای ماهرانی است و آن‌را برای فروش در آنجا به نمایش گذاشته است. از ماهرانی حدود ۵ کار در آنجا بود که من همه آنها را خریدم و از مغازه‌دار خواهش کردم او را به من معرفی کند. وقتی آقای ماهرانی را ملاقات کردم از او خواستم با توجه به توانایی و استعدادی که دارد از آثارش نمایشگاهی در گالری «مس نگار» برگزار کند اما چون تعداد کارهایش برای پر کردن یک گالری کافی نبود، تصمیم گرفتم یک نمایشگاه گروهی از آثار فولادی چند هنرمند با هم برگزار کنم و آثار وی نیز جزو این آثار باشد. درواقع انگیزه اصلی برگزاری چنین نمایشگاهی را آقای ماهرانی به من داد. آقای همایون حیدری خود وزنه‌ای در شهرکرد است و احتیاج نبود که من معرفی‌شان کنم. آقای افضلی هم سال‌هاست در زمینه طلاکوبی و نقره‌کوبی فعالیت می‌کند و آقایان کیانی هم این هنر را به‌صورت سینه‌به‌سینه و درنهایت از پدرشان که یکی از استادان بزرگ در این زمینه است، به ارث برده‌اند. برادران کیانی با وجود جوانی‌شان با نبوغ و خلاقیت خود کارهای اعجاب‌انگیزی خلق می‌کنند. من این توفیق را داشتم که در خانه‌ای به نام «جواهری» در اصفهان، برادران کیانی را ملاقات کنم و از آنها خواهش کردم که در این نمایشگاه شرکت کنند. درواقع من فقط با آقای ماهرانی به صورتی‌که شرح دادم آشنا شدم و دیگر هنرمندان شرکت‌کننده در این نمایشگاه را از قبل کم‌وبیش می‌شناختم. بااین‌وجود هیچ‌گاه به فکر برگزاری نمایشگاهی از کارهای آنها نیفتاده بودم. آنها وقتی کاری را تمام می‌کردند بلافاصله می‌فروختند، به همین دلیل هیچ‌وقت کارهایشان آنقدر زیاد نبود که بتوان از آثارشان نمایشگاهی برپا کرد. آثار این هنرمندان در این نمایشگاه هم کارهایی است که از حدود ۶ ماه پیش خلق کرده‌اند.
آیا این هنرمندان کارگاه یا مغازه‌ای دارند؟ به‌عبارت‌دیگر اقتصاد فرهنگ در زندگی آنها چه جایگاهی دارد؟
- خیر. تا آنجا که من اطلاع دارم، آقای ماهرانی در کارگاهی در زیرزمین منزلش کار انجام می‌دهد ولی آقایان کیانی در منزل «جواهری» - خانه‌ای که گویا یک سازمان دولتی در اختیار هنرمندان قرار داده- یک کارگاه قفل‌سازی و تندیس‌سازی دارند. قفل‌هایی که آنها می‌سازند شکل انواع حیوانات را دارد و بیشتر جنبه هنرمندانه این قفل‌ها و زیبایی آنها موردتوجه است تا جنبه کاربردی‌شان. مجموعه‌داران بسیاری مانند آقای پرویز تناولی کلکسیونی از این قفل‌ها را گردآوری کرده‌اند یا مثلا کسی که صندوق زیبایی دارد یکی از این قفل‌ها را خریداری کرده و صندوق را با آن قفل می‌کند و با این کار زیبایی این دو در کنار هم، دوچندان می‌شود. حتی بسیاری افراد این قفل‌ها را خریداری می‌کنند تا آنها را به‌عنوان مجسمه و وسیله تزیینی در دکوراسیون خانه‌شان به کار ببرند چون در بعضی از این قفل‌ها طرح‌های اصیل دوره صفوی به کار رفته است.
آقای افضلی هم در اصفهان علاوه‌بر یک کارگاه، مغازه‌ای هم دارد و کارهایی که در این نمایشگاه ارائه کرده بود از کارهای جدید ایشان و با سبک و سیاق خاص بود. آقای حیدری هم در منطقه «چالشتر» که یک منطقه توریستی در شهرکرد است کارگاهی را در اختیار دارند. در چالشتر کارگاه‌های مختلفی است و هنرمندان صناعی و سنتی در آن منطقه کار می‌کنند.
آیا هیچ‌یک از این هنرمندان سابقه یادگیری هنر را از قبل داشته‌اند؟
- تا جایی‌که من اطلاع دارم برادران کیانی هنرشان را از پدرشان یاد گرفته‌اند. آقای افضلی بعد از حدود ۳۰ سال شاگردی به درجه استادی رسیده‌اند. آقای حیدری هم در زمان جنگ از آبادان به شهرکرد مهاجرت و شروع به کار کرده‌است. استاد حسین ماهرانی هم کارهای آهنگری می‌کرد اما کارش را به ساخت این آثار تغییر داد تا آثارش مطابق کارهای روز باشد و گالری مس‌نگار برای نخستین‌بار کارهای او را به نمایش گذاشت و قصدمان این بود که او را به جامعه هنری معرفی کنیم.
آثاری که هنرمندان این نمایشگاه ارائه‌کرده بودند، شامل چه آثاری بود؟
- آقای ماهرانی بیشتر کارهای تزئینی از فولاد تهیه کرده بود، مجسمه‌هایی از ماهی و پرنده و اغلب به‌خاطر اینکه کاربردی شوند، به شکل زیبایی پای آنها شمعدان قرار داده بود. آقای همایون حیدری از شهرکرد یکی از استادان بی‌نظیری است که با جوش کاربیت فلز و فولاد، قهرمان‌های اسطوره‌ای مثل رستم و افراسیاب یا مثلا ایلیات‌هایی که در روستا هستند را به‌صورت مجسمه به تجسم در آورده بود. آقایان کیانی هم قفل‌ها و تندیس‌های بسیار زیبایی را با سوهان‌کاری روی فولاد انجام داده بودند که کار بسیار وقت‌گیری است. آنها طرح‌های مشبکی را روی این آثار به‌وجود آورده بودند که نیاز به اندیشه دارد و محاسبات شگفت‌انگیزی را می‌طلبد. آقای مرتضی افضلی هم روی حجم‌های فولادی نقوش طلاکوبی و نقره‌کوبی را ایجاد کرده و به این صورت، احجام بسیار زیبا و چشم‌نوازی را به‌وجود آورده بودند.
اشاره به این جزئیات می‌تواند قابل توجه کسانی باشد که با مبالغ زیادی کالاهای تزیینی بی‌کیفیت و غیراصیل ساخت کشور چین را می‌خرند، در حالی‌که این آثار ارزشمند و اصیل ایرانی نسبت به کاری که روی آنها انجام گرفته و وقتی که برای‌شان صرف شده با قیمت‌های بسیار نازل، عرضه شده‌اند. من مطلع هستم که هنرمندان ما کمبود بودجه و مشکلات معیشتی دارند. اگر این هنرمندان از طریق مراجع ذی‌ربط دولتی تشویق شوند و کمی به آنها رسیدگی شود، قطعا هنرمندان نامدار کشورمان بیش از آنچه که اکنون داریم، خواهند بود.
صنعتگران هنرمند زمانی می‌توانند در عرصه‌های هنری- فرهنگی فعال‌تر و خلاقانه‌تر حضور داشته باشند که سیاست‌گذاران فرهنگی، اقتصادی به مسائل اقتصادی، رفاه امور معیشتی و... این هنرمندان صنعتگر توجه کاملی مبذول کنند.
در شرایط کنونی مشکلات اقتصادی این صنعتگران را دچار مضیقه ساخته است.