اکرم امینی - گروه استان‌ها: سالانه ۷۰۰هزار مترمربع فرش دستباف در استان اصفهان تولید می‌شود و این استان، رتبه چهارم صادرات فرش کشور را به خود اختصاص داده است.
سال گذشته، صادرات فرش دستباف استان اصفهان به خارج از کشور، بیش از ۱۳ میلیون دلار ارزآوری داشت. به گفته مدیرکل گمرک استان اصفهان، سال گذشته، بیش از ۱۳۶ تن فرش دستباف به ارزش بیش از ۱۳میلیون دلار از استان اصفهان به خارج از کشور صادر شد. به گفته لیلا باغبان، رییس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان، هم‌اکنون ۶ تشکل به‌صورت صنفی و گروهی و حدود ۲۹۰ هزار نفر بافنده خانگی در زمینه فرش دستباف در سطح استان اصفهان فعالیت می‌کنند. از سوی دیگر، محمد مجیری، معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت اصفهان معتقد است از دیرباز سبک طراحی و رنگ‌آمیزی فرش در استان اصفهان و مکتب اصفهان با ۲۳ نوع و مدل طراحی در سطح کشور و جهان مطرح بوده است.
لغو جوایز صادراتی؛ عامل رکود صادرات فرش
منوچهر طلایی، دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف اصفهان در گفت‌وگو با صمت، معتقد است رکود، نه‌تنها صادرات فرش اصفهان، که فرش همه استان‌ها را درگیر کرده است، او معتقد است به‌ویژه از زمانی که جوایز صادراتی لغو شد، صادرات این هنر- صنعت افت کرد.
طلایی می‌گوید: بانک‌ها بخشنامه‌ای برای صادرات مقرر کردند که بر اساس آن باید ارز حاصل از صادرات، برگشت داده شود و به ۴ روش اعلام شده در بخشنامه، به مصرف برسد؛ اگرچه این بخشنامه با تلاش مرکز ملی فرش لغو شد اما خود، تبدیل به عاملی برای رکود صادرات فرش شد.
آمار گمرک نشان می‌دهد که اکنون آمار تولید و صادرات فرش ماشینی بیشتر از دستباف است؛ طلایی این را می‌گوید و می‌افزاید: این در حالی است که فرش دستباف، هم اشتغالزایی بیشتری دارد؛ هم ارزآوری بیشتر اما فرش ماشینی به دلیل قیمت پایین‌تر و در نتیجه مشتری بیشتر، از فرش دستباف جلو زده است، همچنین درحال‌حاضر تبلیغات خوبی برای طرح و نقشه‌های فرش ماشینی می‌شود.
دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف اصفهان معتقد است ارائه تسهیلات دولتی به تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش‌های دستباف، یکی از راهکارهای خروج فرش دستباف از بحران است، او می‌گوید: دولت باید با ارائه وام به فارغ‌التحصیلان رشته فرش و همچنین بافندگان این محصول نفیس، شرایط مالی را برای تولید و صادرات فرش دستباف ایران مهیا کند.
به گفته وی، ژاپن، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و امریکا بازارهای اصلی صادرات فرش ایران هستند، از سوی دیگر چون فرش اصفهان یک کالای نفیس محسوب می‌شود، مسافران آن را با خود به کانادا و امریکا می‌برند، خریدهایی که در آمار صادرات محسوب نمی‌شود. همچنین یکی دیگر از دلایل کم بودن آمار صادرات فرش اصفهان این است که مشتری‌ها شخصا به اصفهان می‌آیند و خرید می‌کنند. در واقع فرش را با خود می‌برند یا سفارش می‌دهند که فرش برای آنها فرستاده شود، به همین دلیل جزو آمار صادرات محسوب نمی‌شود. او از سوی دیگر معتقد است تحریم نیز عامل مهمی در کاهش صادرات فرش اصفهان بوده است.
آن‌طور که طلایی می‌گوید، چله فرش دستباف اصفهان، ابریشمی است و به همین دلیل، یک کالای نفیس به حساب می‌آید و در نتیجه، به‌طور معمول قیمت بالایی دارد.
نبود زیرساخت‌های فرودگاهی مناسب در اصفهان، دغدغه مهم دیگری برای صادرکنندگان فرش اصفهان است که طلایی به آن اشاره می‌کند، او می‌گوید: متاسفانه مشکل حمل‌ونقل هوایی مانعی است که چند سال است گریبان صادرات اصفهان را گرفته است.
او می‌افزاید: البته با رایزنی‌های انجام شده، پایانه مخصوص صادرات در فرودگاه اصفهان راه‌اندازی شد اما متاسفانه فضای لازم را برای نشستن هواپیمای باری ندارد و شرایط به گونه‌ای است که ظرفیت هواپیمای باری، کامل نمی‌شود و به همین دلیل، پروازها پرهزینه می‌شود.
طلایی از قول مدیرکل فرودگاه‌های استان اصفهان، از تلاش برای رفع این مشکل خبر می‌دهد و می‌گوید: این مسئله مستلزم آن است که یک شرکت هواپیمایی، از پروازهایش بکاهد و ما بتوانیم هواپیماهای بزرگتری را برای صادرات در اختیار بگیریم.
دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف اصفهان یادآوری می‌کند که یکی از دلایل کم بودن آمار صادرات فرش اصفهان همین مشکلات زیرساختی است، به‌عنوان مثال ساکنان کشورهای حاشیه خلیج فارس که فرش اصفهان را خریداری می‌کنند، آن را به فرودگاه شیراز می‌برند و از آنجا به کشورهای خود منتقل می‌کنند؛ زیرا آن فرودگاه شرایط مناسب تری دارد.
عوارض واردات ابریشم لغو شود
مشکل موجود در زمینه حقوق و عوارض واردات ابریشم، به‌عنوان ماده مهم اولیه فرش دستباف اصفهان، نکته دیگری است که طلایی در سخنان خود به آن اشاره می‌کند، وی می‌گوید: بیشتر ابریشم مورد نیاز فرش اصفهان از چین وارد می‌شود، باید تمهیدی اندیشید که این ابریشم از پرداخت حقوق و عوارض معاف شود، یعنی به صورت ورود موقت وارد شده و در اختیار تولیدکننده قرار بگیرد و در ازای صادرات، بتواند از این ابریشم استفاده کند تا صادرکننده اصفهانی بتواند با همتای خارجی، رقابت داشته باشد؛ لغو عوارض واردات ابریشم، درحال‌حاضر درباره فرش قم اعمال می‌شود.
بحران مالی؛ مشکل اصلی فرش دستباف اصفهان
باقر صیرفیان، رییس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستباف اصفهان در گفت‌وگو با صمت، از رکود صادرات فرش اصفهان سخن می‌گوید و می‌افزاید: خرید و فروش در بازار داخلی چندان رونق ندارد، اما تولید کمابیش مثل سابق انجام می‌شود اما مسئله این است که بودجه‌ای برای تولیدکنندگان باقی نمانده تا در کار تولید هزینه کنند؛ دولت هم متاسفانه یا پولی برای حمایت ندارد یا به حمایت از این صنعت، بی‌توجه است، از سوی دیگر به خاطر تحریم، امکان صادرات مانند سابق را نداریم و منتظر بهبود روابط خارجی هستیم.
او با انتقاد از تخصیص نیافتن وام به صنعت فرش دستباف می‌گوید: مدتی پیش اعلام شد که وام ویژه‌ای به تولیدکنندگان داده می‌شود اما متاسفانه گفته شد که تنها تولیدکنندگانی که صادرات دارند می‌توانند از این وام استفاده کنند، یعنی شرطی گذاشته شد که اجرای آن ممکن نبود و شامل حال هیچ تولیدکننده‌ای نشد، اکنون نیز فرش دستباف به دلیل گرانی، بسیاری از مشتریان خود در داخل کشور را از دست داده و در صورت افزودن این میزان ارزش‌افزوده به قیمت فرش، کمتر کسی قادر به خرید آن خواهد بود.
مشکلات تولیدکننده‌های فرش دستباف اصفهان بیش از هر چیز مالی است، صیرفیان این را می‌گوید و ادامه می‌دهد: طبق ابلاغ سازمان تامین اجتماعی، اتحادیه نمی‌تواند بافندگان را بیمه کند در واقع اعلام شده که تعداد بیمه شدگان کارگاه‌های فرشبافی، سقف مشخصی دارد و نباید بیش از آن کسی را بیمه کرد، این مسئله، مشکلات فراوانی ایجاد کرده است؛ همه امید بافنده‌ها به بیمه شدن است، کسانی که بیمه نیستند، نه سختی کار شامل حال‌شان می‌شود و نه حقوق کاملی می‌گیرند.
صیرفیان معتقد است مشکلات موجود، از انگیزه بافندگان کاسته و کسانی هم که اکنون در این صنعت کار می‌کنند، بیشتر از سر اجبار تن به آن داده‌اند، از سوی دیگر معتقد است تبلیغات مناسبی در این زمینه انجام نمی‌شود.
او اضافه می‌کند: اغلب بافندگان فرش دستباف، همه سرمایه خود را در این صنعت هزینه کرده‌اند، آنها نیازمند دریافت تسهیلات مدت‌دار هستند، اما یکی از مشکلات ما این است که سازمان دارایی نیز بر فروشندگان فرش دستباف فشار زیادی می‌آورد؛ طبق قانون هر مرحله تولید فرش شامل۵ درصد ارزش‌افزوده می‌شود اما این امر قیمت تمام شده فرش را بسیار بالا می‌برد و این امکانپذیر نیست.
او اضافه می‌کند: فرش اصفهان ۴ سال است که در نمایشگاه‌های فرش ملی، به عنوان فرش برتر انتخاب می‌شود، بنابراین باید توجه ویژه‌ای به آن شود اما وقتی مرکز ملی فرش به‌عنوان تنها متولی این صنعت، یک معاونت دست چندم وزارت صنعت، معدن و تجارت است؛ مشخص است که بودجه مناسبی ندارد.
مرکز ملی فرش، وزارتخانه شود
صیرفیان پیشنهاد تبدیل شدن مرکز ملی فرش به یک وزارتخانه یا دست‌کم، یکی از معاونت‌های ریاست‌جمهوری را می‌دهد تا شاید توجهی که شایسته آن است، لحاظ شود. او معتقد است با توجه به اینکه حدود ۱۰میلیون نفر از طریق صنعت فرش ارتزاق می‌کنند، این هنر ـ صنعت نیازمند سازمان یا وزارتخانه مستقل است.
صنعت فرش نه آلایندگی دارد و نه هزینه‌های جانبی مثل بحث‌های ترافیکی و... زیرا بیشتر بافنده‌ها در خانه خود این کار را انجام می‌دهند، رییس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستباف اصفهان این را می‌گوید و اضافه می‌کند: به همین دلایل، صنعت فرش می‌تواند به‌عنوان جایگزین مناسبی برای نفت در نظر گرفته شود. به اعتقاد وی با توجه به وضعیت بی‌ثبات فعلی نفت در بازارهای جهانی، بهتر است سرمایه‌گذاری و توجه بیشتری به فرش شود تا جایگزینی برای نفت داشته باشیم.
صیرفیان اضافه می‌کند: اگر دولت بخواهد واقعا به فرش توجه کند، باید در تصمیم‌گیری‌ها با کارشناسان امر وارد صحبت شود، از آنان مشاوره بگیرد و بعد تصمیم‌گیری کند.