زهره محسنی‌شاد- گروه اقتصاد: رشد پایه پولی، افزایش نقدینگی و در پی آن افزایش تورم طی سال‌های گذشته بنا به اعلام کارشناسان، نتیجه نبود استقلال بانک مرکزی بوده است،
مسئله‌ای که به‌عنوان یکی از ریشه‌دارترین مشکلات سیستم پولی کشور همواره مورد بحث بوده ولی طی این سالها هیچگاه به سرانجام نرسیده است. استقلال بانک مرکزی به معنای جدایی سیاست‌های پولی از سیاست‌های مالی در نظام اقتصادی کشور است که بانک مرکزی را از حوزه تسلط مطلق دولت رها می‌کند و در نتیجه، دولت نمی‌تواند به میل خود و به هر میزانی که تشخیص می‌دهد به استقراض از بانک مرکزی و انتشار پول به منظور تامین کسری بودجه روی آورد. اتفاقی که طی ۸ سال گذشته و در دوران دولت‌های نهم و دهم در بانک مرکزی به اوج خود رسید. به هر حال آنطور که کارشناسان می‌گویند استقلال بانک مرکزی امری ضروری است که با تحقق این مهم، بانک مرکزی می‌تواند نظم مطلوبی را در نظام پولی کشور ایجاد کند و کارآمدی سیستم اقتصادی کشور را افزایش دهد. به گفته کارشناسان، تاخیر در اجرای این سیاست تبعات منفی را برای اقتصاد کشور به جای خواهد گذاشت.
هدایت نظام بانکی، کارشناسی نه دستوری
در این رابطه حمید شرکا یکی از کارشناسان اقتصادی، تحمیل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات تکلیفی و تامین نشدن نقدینگی بخش‌های اقتصادی را از تبعات همین موضوع دانست .
وی در گفتوگو با صمت با بیان اینکه استقلال نداشتن بانک مرکزی موضوعی است که باعث شده بانک مرکزی به‌طور دستوری و نه کارشناسی، نظام بانکی را هدایت کند گفت: بانک مرکزی استقلال ندارد و این نبود استقلال و سیاست‌های دستوری مدت‌هاست بلای جان اقتصاد کشور شده است.
وی در این‌باره با بیان اینکه در حال حاضر بانک‌ها با معوقات زیادی روبه‌رو هستند و این امر موجب کمبود منابع در سیستم بانکی شده است، گفت: یکی از عواملی که باعث این معوقات در سیستم بانکی شده است، تسهیلات تکلیفی بوده که به بانک‌ها تحمیل شده است و این موضوع باید هرچه سریع‌تر از سوی بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار پیگیری شود.
به گفته او وقتی صحبت از استقلال بانک مرکزی به میان می‌آید دقیقا این مسئله مورد توجه است که بانک مرکزی با اختیارات لازم تصمیم بگیرد که تسهیلات به کدام‌یک از بخش‌های اقتصادی پرداخت شود که دارای توجیه باشد، نه این که تسهیلات به صورت تکلیفی در اختیار بخش‌ها و طرح‌هایی قرار گیرد که از توجیه لازم برخوردار نباشند.
وی بیان کرد: اگر ما از سیستم پولی کشور انتظاراتی داریم، بنابراین باید این اختیار هم به این سیستم داده شود تا با بررسی کارشناسی و با توجه به توجیه‌پذیر بودن طرح‌ها اقدام به پرداخت تسهیلات کند نه به شکل دستوری.
رشد تولید ملی با مستقل شدن بانک مرکزی
بهنام ملکی، اقتصاددان و نویسنده کتاب توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی هم در این‌باره با بیان اینکه بانک مرکزی نباید قلک دولت باشد، در گفتوگو با صمت گفت: نداشتن استقلال بانک مرکزی موجب افزایش تورم، ناکارآمدی و از بین رفتن ارزش پول ملی می‌شود.
به گفته او بانک‌های مرکزی مستقل قادرند سیاست‌های صحیح‌تری نسبت به بانک‌های مرکزی غیرمستقل تنظیم و اجرا کنند. وقتی که بانک مرکزی از فشارهای مختلف مصون باشد با اعمال سیاست‌های پولی صحیح بهتر می‌تواند تورم را مهار کند، از کسری بودجه دولت تا حدود زیادی بکاهد، به رشد تولید ملی سرعت بخشد و نرخ سود را به تعادل نزدیکتر کند.
این استاد دانشگاه با تاکید براین موضوع که استقلال بانک مرکزی به معنای این نیست که دولت هیچ کاری به بانک مرکزی نداشته باشد، گفت: بلکه منظور این است که جلوی سوء برداشت‌ها از نظام پولی گرفته شود و سیاست‌هایی از سوی بانک مرکزی اتخاذ شود که به نفع اقتصاد کشور باشد؛ به این معنا که بانک مرکزی تمامی خواسته‌های دولت را اجرا نکند و یا هر زمانی که دولت با کسری بودجه مواجه شد از بانک مرکزی درخواست پول نکند.
وی با بیان اینکه بانک مرکزی باید استقلالش تا حدی باشد که به‌عنوان یک عنصر مهم در سیاستگذاری‌ها جلوی هرگونه سوءبرداشت را بگیرد و قلک پولی دولت نباشد، افزود: استقلال بانک مرکزی باعث می‌شود که یکی از کاستی‌ها در اقتصاد ایران اصلاح شود و بخش‌های اقتصادی از این موضوع نفع ببرند.
به گفته او یکی از مشکلات اساسی در بخش اقتصاد ما تامین مالی بنگاه‌ها و بخش‌های تولیدی کشور است که به دلیل تسهیلاتی که به بانک‌ها تکلیف می‌شود، این امر موجب شده تا بانک‌ها با کمبود منابع مواجه شوند و بخش واقعی اقتصاد دستش از منابع خالی شود که به‌طور حتم استقلال بانک مرکزی می‌تواند گامی در جهت رفع این معضل باشد.
اجرای سیاست‌های پولی مستقل
علی قنبری از دیگر اقتصاددانان نیز در گفتوگو با صمت با اشاره به این موضوع که بانک مرکزی به‌عنوان یکی از نهادهای سیاستگذار پولی، وظیفه و رسالت سنگینی در راستای ثبات اقتصادی، حفاظت از قدرت خرید پول، کنترل تورم و همچنین حفاظت از ارزش سپرده‌های مردمی دارد، گفت: در همین راستا براساس دیدگاه بسیاری از اقتصاددانان، برای اینکه بانک مرکزی بتواند به این وظایف به خوبی عمل کند، باید سیاست‌های پولی و مالی از هم مستقل شود و بانک مرکزی به‌عنوان مسئول سیاست‌های پولی تحت نفوذ دولت نباشد.
به گفته او به‌طور حتم در چنین شرایطی بانک مرکزی می‌تواند سیاست‌های اقتصادی وپولی را به‌نحو بهتری انجام دهد و جلوی تورم که خود معضلی بزرگ برای اقتصاد کشور محسوب می‌شود را بگیرد و ارزش پول ملی راحفظ کند.
وی با بیان اینکه قطعا استقلال بانک مرکزی در ایران می‌تواند به اجرای سیاست‌های پولی مستقل منجر شود و تحت تاثیر سیاست‌های مالی کمتر قرار بگیرد، افزود: در شرایط کنونی یکی از نیازهای جامعه استقلال بانک مرکزی است و باید هرچه سریع‌تر بسترهای استقلال این نهاد فراهم شود. به گفته او البته اقدامات خوبی در این راستا درحال انجام است.