گروه تجارت: اروپا منطقه‌ای بسیار مهم در جهان به شمار می‌رود. منطقه‌ای که کشورهای صنعتی و پیشرفته را در خود جای داده است و شرایطش در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و البته اقتصادی برای مناطق دیگر حائز اهمیت فراوانی است.
به همین دلیل وقتی اروپا با رکود اقتصادی و بحران مالی مواجه شد، عرصه تجارت به آن واکنش نشان داد و فضای دادوستد جهانی تغییرات زیادی را به خود دید. به همین دلیل است که «خروج اقتصاد اروپا از رکود» می‌تواند قابل توجه و مهم باشد. همچنین می‌توان گفت که رویکرد آنها به بحران و چگونگی خروج از شرایط بحرانی می‌تواند به عنوان الگویی مورد توجه اقتصادهای دیگر مناطق باشد.
رشد ۱/۸درصدی اقتصاد
حدود یک هفته پیش کمیسیون اتحادیه اروپا پیش‌بینی کرد که کشورهای عضو اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۵ م متوسط رشد اقتصادی ۱/۸ درصدی را تجربه خواهند کرد. بر همین اساس، رشد اقتصادی اتحادیه اروپا در امسال نیز ۱/۴ درصد پیش‌بینی شده است. آنچه بیش از همه در گزارش کمیسیون اتحادیه اروپا جلب توجه می‌کند. اعلام رشد منفی اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۲م است. از سوی دیگر این گزارش رشد منطقه یورو را برای سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ م منفی ارزیابی کرده است. بر همین اساس اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۲ م رشد اقتصادی منفی ۰/۳ درصدی داشته است و ۱۸ کشور حوزه یورو نیز در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳م به ترتیب رشد اقتصادی منفی ۰/۷ و ۰/۴ درصدی را تجربه کرده‌اند. این کمیسیون، متوسط رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه و بازارهای نوظهور را در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵م به ترتیب ۴/۴ درصد و ۵ درصد پیش‌بینی کرده است.
اقتصاد منطقه یورو در مسیر رونق یا رکود
گزارش کمیسیون اتحادیه اروپا در حالی منتشر شده که اقتصاد منطقه یورو در ۳ ماهه دوم امسال میلادی از رکودی که چند فصل ادامه یافته بود، خارج شد و ماریو دراگی، رییس بانک مرکزی اروپا بارها تاکید کرده که برای حمایت از اقتصاد منطقه یورو هر اقدامی انجام خواهد داد. با وجود بهبود برخی شاخص‌های اقتصادی در منطقه یورو، هنوز نرخ بیکاری در این منطقه بالاست و شرکت‌های زیادی هستند که از سرمایه‌گذاری و استخدام نیروی کار اجتناب می‌کنند زیرا در انتظار بهبود بیش از پیش وضعیت اقتصادی هستند.
از دید اقتصاددان‌ها بدترین شرایط از سر گذشته و می‌توان انتظار داشت در ماه‌های آینده به‌تدریج اوضاع بهتر شود. بنا بر پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول تولید ناخالص داخلی منطقه یورو در امسال میلادی ۰/۴ درصد کاهش خواهد یافت اما در سال آینده رشدی در حدود یک درصد خواهد داشت. البته بانک مرکزی اروپا بدبین تر است. در گزارش جدید این نهاد آمده است، تولید ناخالص داخلی منطقه یورو در امسال ۰/۶ درصد کاهش می‌یابد. در ماه آگوست در آلمان که بزرگترین اقتصاد منطقه یورو است تولید صنعتی ۱/۸درصد رشد کرده است. در فرانسه دومین اقتصاد منطقه یورو نیز این شاخص ۰/۲ درصد رشد کرده است اما امیدبخش‌ترین خبر از اقتصادهای یونان و پرتغال منتشر شده است. در ماه آگوست تولید صنعتی در این دو کشور به ترتیب ۸/۲ درصد و یک درصد رشد کرده است.
مبادلات تجاری ایران و اروپا
ایران و اتحادیه اروپا از دیرباز از شرکای تجاری مهم یکدیگر بوده‌اند. نیاز اروپاییان به نفت خام صادراتی ایران و در مقابل نیاز ایران به فناوری و تولیدات صنعتی اروپا عامل اصلی رشد مبادلات تجاری دو طرف در سال‌های اخیر بوده است. با این وجود، آمار سال‌های دولت نهم و دهم حکایت از تغییرات مهمی در روند مراودات تجاری ایران و اروپا دارد. در این دوره که در ۳ سال اخیر با کاهش قابل توجه صادرات اروپا به ایران و کاهش حجم نفت صادراتی ایران مواجه شد؛ از جمله مواردی است که در حجم آمار مبادلات تجاری ایران و اروپا هویداست.
اما در کل می‌توان گفت در روند تجاری بین ایران و اتحادیه اروپا، انگلستان، بلژیک، اسپانیا، اتریش، سوئد وآلمان از صادرکنندگان مهم اتحادیه اروپا به ایران محسوب می‌شوند. نکته جالب آنکه صادرات کشورهای بلغارستان، استونی، یونان، اسلوواکی، پرتغال، مالت، لوکزامبورگ، لتونی، لیتوانی و قبرس به ایران رو به کاهش بوده است.
واردات این اتحادیه از ایران منحصر به ۵ کشور ایتالیا، فرانسه، یونان، هلند و اسپانیاست. هر چند که به هر حال قبرس، لیتوانی، لتونی، لوکزامبورگ، مجارستان، مالت، لهستان، اسلوونی، اسلوواکی، فنلاند، بلغارستان، چک، دانمارک، استونی و ایرلند نیز در فهرست خریداران کالاهای ایرانی قرار دارند.
همانطور که انتظار می‌رود آمار هم نشان دهنده آن است که اروپا نیز همچون سایر کشورهای جهان، بیش از هر کالای دیگری، نفت از ایران وارد می‌کند. مهم‌ترین کالای صادراتی اروپا به ایران نیز لوازم، تجهیزات و ماشین‌آلات حمل‌ونقل محسوب می‌شود.
دیپلماسی تجاری جدید با اروپایی‌ها
دید و بازدیدهای تجاری در یک سال و نیم اخیر همزمان با رونق دیپلماسی اقتصادی در ایران مسیر جدیدی به خود گرفته است. در همان اوایل عمر کار دولت یازدهم که رویکرد سیاستمداران بر مدار حل مسئله صلح‌آمیز هسته‌ای با منطق عقل و تدبیر بود، بسیاری از کشورها و در صدر آنان تاجران و بازرگانان نسبت به حضور و سرمایه‌گذاری در ایران ابراز تمایل کردند. در این میان «جغرافیای ابراز تمایل» محدود به کشورهای همسایه نبود و حتی بیشتر از آنها، این اروپایی‌ها بودند که در صدر هیات‌های بلندمرتبه برای پیشبرد چرخ تجارت با ایران انگیزه داشتند؛ درست همان موقع که فرانسه در صدر هیات بلندمرتبه بخش خصوصی وارد ایران شد و تاجران اماراتی با وعده بازگشت رونق به تجارت دو کشور رهسپار ایران شدند، امیدواری نسبت به شتاب در بهبود روابط تجاری و تدوین یک چارچوب عقلانی تعامل با جهان رویکرد جدی‌تری به خود گرفت. بعد نوبت به هیات تجاری ۳۳ نفره کشور رومانی رسید تا برای از سرگیری روابط سرد تجاری و همکاری‌های دوجانبه با ایران، شرایط موجود را بعد از توافقات نسبی ژنو سبک‌وسنگین کنند. بعد هم هیات‌های آلمانی و... یکی پس از دیگری به ایران آمدند تا مهر تاییدی باشند بر تغییر دیپلماسی تجاری ایران.
ایران در فضای تجاری اروپا
ایران و اقتصادش شرایط حساسی را تجربه می‌کنند. با فضای جدیدی که در نظام دیپلماسی به وجود آمده است، همه در انتظار این هستند که تحریم‌ها یا لغو شود یا اینکه حداقل کمرنگ‌تر شود تا بلکه فضای تجاری بعد از حدود ۱۰ سال، به فضایی فعال تبدیل شود. با نگاهی سطحی هم می‌توان اینطور گفت که «بازار اروپا می‌تواند برای اقتصاد از محدودیت نجات‌یافته ایران، بازاری مهم باشد» به همین دلیل انتظار این است که دستگاه اقتصادی دولت یازدهم که اتفاقا رویه‌ای تعاملی را اولویت می‌داند، رایزنی‌هایش را با کشورهای اروپایی تقویت کند. این واقعیتی انکارناپذیر است که اتحادیه اروپا فرصتی است برای تجارت و بازرگانی ایران که با برنامه‌های دولت‌ها و تلاش فعالان بخش خصوصی می‌تواند به تحقق بینجامد.
افزایش صادرات ایران به کشورهای اروپایی
صادرات ایران به کشورهای اروپایی مختلف در ۷ ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش یافته است. بزرگترین مشتری اروپایی صادرات ایران، ترکیه است که در این مدت ۷ ماهه یک‌میلیون و ۳۶۵ هزار و ۱۹۳ تن کالا به این کشور صادر شده است. بر اساس آمار گمرک ارزش این صادرات به حدود یک میلیارد و ۹۴ میلیون دلار می‌رسد که از لحاظ وزنی ۳/۰۸ و از لحاظ ارزش ۵/۶۴ درصد از کل صادرات کشور در این مدت را شامل می‌شود. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته حدود ۹۰۰ هزار تن کالا به ارزش حدود ۹۴۵ میلیون دلار به این کشور صادر شده که به این ترتیب صادرات به کشور ترکیه در این مدت نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از ۱۵ درصد افزایش یافته است. همچنین در این مدت کشور ایتالیا با دریافت حدود ۳۶۲ هزار تن کالای ایرانی به ارزش ۲۶۴ میلیون دلار رتبه دوم را در بین مشتریان اروپایی صادرات ایران و ۱/۳۶ درصد از کل صادرات ایران را به خود اختصاص داده است.
در مدت ۷ ماهه سال گذشته حجم کالاهای صادر شده به ایتالیا از ایران به ۸۵ هزار و ۹۴۶ تن به ارزش حدود ۹۳ میلیون دلار رسید که به این ترتیب آمار حاکی از افزایش ۱۸۲ درصدی صادرات ایران به اروپا در این مدت است. براساس این گزارش در ۷ ماهه امسال ۴۴ هزار و ۸۱۸ تن کالا به ارزش حدود ۱۶۰ میلیون دلار به کشور آلمان صادر شده است که حدود ۰/۸۳ درصد از کل صادرات کشور در این مدت را تشکیل می‌دهد. با توجه به اینکه در مدت مشابه سال گذشته صادرات به این کشور در حدود ۱۶ هزار و ۶۰۰ هزار تن به ارزش ۱۴۵ میلیون دلار بوده است، صادرات در امسال نسبت به سال قبل حدود ۱۰ درصد افزایش داشته است. در این میان در بین کشورهای اروپایی دریافت‌کننده صادرات ایران که سهم قابل توجهی در این زمینه دارند، تنها صادرات به فدراسیون روسیه حدود ۱۳ درصد کاهش یافته که از ۱۷۷ میلیون دلار به ۱۵۳ میلیون دلار در امسال رسیده است. در همین راستا صادرات به کشورهای اسپانیا، انگلستان و بلژیک نیز افزایش یافته است.