تولید فولاد در رده صنایع استراتژیک کشور به شمار می‌رود که نقشی اساسی در توسعه اقتصادی کشور ایفا می‌کند.
بنابراین حمایت از تداوم تولید در این زنجیره ضروری به نظر می‌رسد. با این وجود، فعالان صنعت فولاد در مسیر فعالیت خود با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند که روند فعالیت آنها را تحت تاثیر قرار داده است. ازجمله مهم‌ترین این چالش‌ها می‌توان به تغییر مداوم قوانین و سیاست‌ها، کمبود سرمایه در گردش تولیدکنندگان، چالش در مسیر تامین مواد اولیه و سخت‌تر شدن هر روزه صادرات اشاره کرد. شناخت این چالش‌ها قدم نخست در مسیر رفع آنها به شمار می‌رود. امیدواریم سیاست‌گذاران ضمن توجه به این کمبودها در مسیر رفع آنها گام بردارند.
مدیریت ضعیف زنجیره فولاد
تولیدکنندگان میلگرد کشور درحال‌حاضر با مشکلات اساسی روبه‌رو هستند که فعالیت آنها را تحت‌تاثیر قرار داده است. تامین مواد اولیه موردنیاز واحدهای تولید میلگرد کشور یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که فعالان این صنعت را با دشواری روبه‌رو کرده است. از این رو، برای بررسی چالش‌های تولیدکنندگان محصولات فولادی کشور با فعالان این صنعت گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
علی‌محمد زمانی‌استکی، مدیرعامل شرکت صبا فولاد زاگرس در گفت‌وگو با و در پاسخ به سوالی مبنی‌بر چالش‌های اساسی فعالان صنعت فولاد گفت: رکودی که بر بازار مصرف محصولات فولادی سایه افکنده و همچنین چالش در مسیر تامین مواد اولیه موردنیاز برای تولید را باید از بزرگ‌ترین مشکلاتی دانست که شرکت‌های تولیدکننده محصولات فولادی با آن روبه‌رو هستند. بسیاری از این تولیدکنندگان در سال‌های گذشته کوشیده‌اند سهمی از بازار فروش بین‌المللی را به خود اختصاص دهند.
حال که سهمی از این بازارها به دست آورده‌اند، مواد اولیه موردنیاز برای تولید در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد؛ درنتیجه اغلب آنها با ظرفیت پایین‌تر از ظرفیت اسمی خود فعالیت می‌کنند. همین تولید با ظرفیت پایین نیز از بهره‌وری تولید این واحدها می‌کاهد. وی در ادامه افزود: براساس آمارها میزان تولید شمش فولادی در کشور بیش از نیاز صنایع پایین‌دستی است، اما ما همچنان در تامین آن با چالش و کمبود روبه‌رو هستیم.
این کمبود به دلیل ضعف در مدیریت بازار ایجاد شده است. به‌عبارت دیگر، عده‌ای با مدیریت عرضه شمش فولادی، زمینه را برای رشد نرخ آن فراهم می‌کنند. این محدودیت‌ها باعث می‌شود تولیدکنندگان ناچار شوند شمش موردنیاز خود را از بازار آزاد و ۵ تا ۱۰ درصد گران‌تر خریداری کنند. زمانی خاطرنشان کرد: در چنین شرایطی بسیاری از تولیدکنندگان میلگرد تنها با ۵۰ درصد ظرفیت خود فعالیت می‌کنند.
البته در این میان واحدهایی که بازاریابی صادراتی بهتری داشته‌اند، توانسته‌اند ظرفیت تولید خود را قدری بهبود ببخشند. با این وجود باید تاکید کرد که میانگین تولید میلگرد در کشور ما رقم بالایی نیست و همین موضوع از رقابت‌پذیری ما در بازارهای جهانی می‌کاهد. این فعال صنعت فولاد در ادامه درباره چالش‌های موجود در مسیر صادرات فولاد گفت: نبود نظارت بر صادرات محصولات فولادی از سوی طرف ایرانی، ما را با مشکلاتی روبه‌رو کرده چراکه متاسفانه هر کالایی بدون توجه به کیفیت و مشخصات فنی آن، صادر می‌شود. همین نبود نظارت بر بازار صادراتی موجب شده در بازار مقصد با مشکلاتی روبه‌رو شویم. در این فضا کالاهای بی‌کیفیت با نرخ بسیار پایینی به کشورهای همسایه صادر می‌شود.
این محصولات بی‌کیفیت اغلب با قیمت‌های بسیار پایین صادر می‌شوند. درنتیجه شاهد هستیم کشورهای همسایه برای حفاظت از صنعت فولاد خود فقط به لحاظ قیمتی، تعرفه‌های قابل‌توجهی روی واردات میلگرد ما وضع کرده‌اند. زمانی در پایان تاکید کرد: علاوه‌بر تمام چالش‌های یاد‌شده شاهد هستیم برخی اقدامات و سیاست‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت، محدودکننده صادرات و تولید هستند. این در حالی است که اعمال هر نوع محدودیتی در مسیر تولید و صادرات اشتباه است. متولیان امر باید توجه کنند که در افق ۱۴۰۴، تولید ۵۵ میلیون تن فولاد هدف‌گذاری شده است. در چنین شرایطی باید حدود ۶۰ درصد از این حجم تولید صادر شود؛ بنابراین هیچ‌کدام از اقدامات وزارتخانه نباید به گونه‌ای باشد که صادرات کاهش یابد.
تغییر مکرر قوانین مشکل‌زاست
حمید پورصادق، رئیس هیات‌مدیره مجتمع فولاد آذرحدید بناب در گفت‌وگو با چیلان مهم‌ترین مشکل بخش خصوصی فعال در صنعت فولاد را تغییر مکرر قوانین و وضع مقررات دستوری دانست و افزود: بخش خصوصی گرفتار تغییر قوانین به صورت روزانه، هفتگی و ماهانه از سوی دولت است و وضع قوانین دستوری مانع بزرگی برای توسعه و برنامه‌ریزی به شمار می‌رود. همین‌طور فرآیند تامین نقدینگی برای اجرای پروژه‌های صنعتی در کشور بسیار سنگین، هزینه‌بر و زمان‌بر است که این موضوع بخش خصوصی واقعی را به‌شدت به دردسر انداخته است. پورصادق ادامه داد: برای افزایش سرمایه‌گذاری و توسعه بیشتر صنعت فولاد ایران به‌طور جدی به همراهی بیشتر دولت نیاز است. دولت باید برای تامین منابع لازم جهت انجام طرح‌های توسعه و تامین منابع ارزی با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی همراهی کند.
رئیس هیات‌مدیره مجتمع فولاد آذرحدید بناب تاکید کرد: درحال‌حاضر، مهم‌ترین مسئله و مشکلات صنعت فولاد تامین، تجهیز ماشین‌آلات و پشتیبانی قطعات موردنظر آن از منابع خارجی است. علاوه‌بر این، قیمت‌گذاری دستوری محصولات عرضه‌شده در بورس کالا و فاصله قیمت‌ها با نرخ‌های جهانی مشکلات زیادی برای سرمایه‌گذاران بخش خصوصی ایجاد کرده است.
وی افزود: قیمت‌گذاری محصولات فولادی در بورس کالا باید به نحوی باشد که تولید در کشور دارای توجیه و صرفه اقتصادی باشد. مقررات تنظیم بازار باید با نظر کارشناسی صورت گیرد و در جهت حمایت همزمان از تولیدکننده و مصرف‌کننده باشد.
وی در پایان گفت: صنعت فولاد از صنایع مادر و ارزآور ملی محسوب می‌شود که در شرایط سخت تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان، کمک شایانی به دولت و صنایع پایین‌دستی و عمرانی کرده و نشان داده که یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین توانمندی‌های بخش صنعتی و یکی از کانون‌های اشتغالزایی کشور است. بنابراین، صنعت فولاد حمایت بیشتر دولت را می‌طلبد.
سخن پایانی
صنعت فولاد از اثرگذاری ویژه‌ای در مسیر توسعه اقتصادی کشور برخوردار است. این صنعت موقعیت‌های شغلی متعددی را ایجاد می‌کند و از قابلیت ارزآوری برخوردار است. هرچند سیاست‌های اشتباه مسئولان سدی در مسیر توسعه این صنعت ایجاد می‌کند. بنابراین از متولیان امر انتظار می‌رود ضمن توجه به چالش‌های حاکم بر عملکرد این صنعت در مسیر رفع این مشکلات گام بردارند.