ژاپن هم مانند امریکا می‌خواهد مشاغلی که در چین داشته، به کارگران و مردم خود بازگرداند، اما گفتن آن آسان است و در عمل تقریبا غیرممکن بوده و دلیل آن، پیچیدگی‌های زنجیره تامین است.
به‌گزارش سایپانیوز، وقتی آوریل (فروردین) شرکت ژاپنی «آریس اوهیاما» توافق کرد که تولید ماسک مورد نیاز مردم ژاپن را به‌دلیل شیوع جهانی ویروس کرونا در کشور ژاپن انجام دهد، نوعی پیروزی برای شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن به‌شمار می‌آمد، چون آن را به‌عنوان برگرداندن مشاغل از چین به ژاپن معرفی کرد. به همین بهانه هم حاکمیت در ژاپن، ۲ میلیارد دلار کمک را برای بازگرداندن مشاغل به ژاپن به تصویب رساند. هر چند این رقم، مبلغ ناچیزی از کل بسته حمایتی دولت برای سپری شدن بحران شیوع جهانی کروناست. حتی برخی از دولتمردان «امنیت ملی» را چاشنی کار کردند تا حرف‌شان بهتر به کرسی بنشیند.
وابستگی به چین
یاسوتوشی نیشمورا، وزیر اقتصاد ژاپن گفت: ما به چین وابسته شده‌ایم. ما باید زنجیره تامین را قوی و متنوع کنیم، منابع تامین خود را وسعت و تولید داخلی را افزایش دهیم.
با شیوع ویروس کرونا، تقاضای داخلی در ژاپن برای ماسک، افزایش یافت، اما آریس اوهیاما که تا آن زمان در چین تولید می‌کرد، تنها شرکت بزرگ ژاپنی بود که می‌توانست از این یارانه دولتی بهره‌مند شده و تولید خود را به ژاپن منتقل کند.
بیشتر شرکت‌های ژاپنی اما اعلام کردند که بازگرداندن تولید به ژاپن برای آنها غیرممکن و به‌لحاظ اقتصادی زیانده است. آنها به صراحت اذعان کردند که حضور فیزیکی آنها در چین واجب است، چون بخش بزرگی از تولیدات آنها در خود چین مصرف می‌شود.
چیکارا هاروتا، سخنگوی بنگاه اقتصادی یوروزو، سازنده سیستم تعلیق و سایر قطعات خودرو، گفت: قطعاتی که ما می‌سازیم به قدری حجیم و بزرگ است که لازم است نزدیک مشتریان‌مان باشیم، در غیر این صورت، هزینه‌های حمل‌ونقل به قدری بالا خواهد بود که دیگر تولید این قطعات صرفه اقتصادی نخواهد داشت.
کارخانه این قطعه‌ساز در ووهان چین است و از کارخانه هوندای چین فقط ۷ کیلومتر فاصله دارد. صنعت خودرو ژاپن تکیه زیادی به تامین‌کنندگان چینی دارد، چون چین بزرگ‌ترین بازار خودرو جهان است و ژاپن نمی‌تواند از این بازار چشم‌پوشی کند و نمی‌تواند تکیه خود را به قطعه‌سازان چینی به حداقل برساند.
صرفه اقتصادی بازگشت به وطن
در مصاحبه یکی از مدیران خودروساز ژاپنی در چین با رویترز که نخواست نامش فاش شود، آمده است «حتی اگر ما بخواهیم [مشاغل را به کشور خودمان بازگردانیم] توان رقابت با قطعات ساخت چین را نداریم.» وی در ادامه گفته است، در یک یا دو دهه گذشته، رسم این بازی را به‌خوبی فرا گرفته‌اند و دامنه بسیار وسیعی از کیفیت، قیمت و تحویل به موقع را در اختیار می‌گذارند که هیچ قطعه‌سازی قادر به رقابت با آنها نیست.
شرکت‌های تویوتا، نیسان و هوندا دست‌کم ۳ مرکز تحقیق و توسعه در چین دارند و تامین‌کنندگان هم مجبورند از روش‌های آنها پیروی کنند.
یکی دیگر از کارکنان زنجیره تامین ژاپنی در چین که به شرط فاش نشدن نامش با رویترز مصاحبه کرده، می‌گوید «هرجا نرم‌افزار نوشته شود، همان‌جا دیکته می‌کند که سخت‌افزار کجا تکوین و تولید شود. اگر حاکمیت در ژاپن مشوق‌هایی را برای بازگرداندن مشاغل به ژاپن در نظر گرفته، درست راهنمایی نشده، چون بازگرداندن تولید به ژاپن بدون توجه به اینکه در کدام مرکز تحقیق و توسعه طراحی شده، جنبه عملی پیدا نخواهد کرد.»
سیاستمداران ژاپنی، هیاهوی زیادی روی تکیه ژاپن به چین به‌عنوان کانون تولید از خود نشان می‌دهند و روز به روز این صدا بلندتر شنیده می‌شود.
از دهه ۲۰۰۰، هزینه‌های کارگری در چین رو به افزایش گذاشت، به همین دلیل استراتژی «چین به‌علاوه یک» مطرح شد که نوعی سیاست مدیریت ریسک به‌شمار می‌آمد و قرار بر این بود که کارخانه‌های ژاپنی در چین دست‌کم یک ملت آسیایی دیگر را منبع‌یابی کنند تا چین همیشه دست بالا را نداشته باشد و در صورت لزوم از آن منبع استفاده شود. این استراتژی در ۲۰۱۲ (۱۳۹۱) بر اثر بالا گرفتن تنش‌های دوجانبه بین چین و ژاپن، محبوبیت بیشتری پیدا کرد و بسیاری از کارخانه‌ها به‌دنبال تنوع‌سازی عملیات در آسیای جنوب‌شرقی بودند.
کرونا و بهانه برای برگشت
تعطیلی سراسری کارخانه‌ها در فوریه (بهمن ۹۸) در چین، به‌عنوان اقتصاد دوم جهان، بهانه خوبی به‌دست ژاپنی‌ها داد که روی طرح بازگرداندن مشاغل به وطن خودشان، بیشتر مانور دهند.
یارانه ۲۲۰ میلیارد ینی (۲ میلیارد دلار)، برای نخستین‌بار از سوی حاکمیت در ژاپن تخصیص یافته تا تولید را به ژاپن بازگرداند. براساس این تصمیم، ۲۳.۵ میلیارد ین دیگر هم برای تقویت و تنوع‌سازی در زنجیره تامین آسیای جنوب‌شرقی اختصاص یافته است.
شرکت‌های ژاپنی دست‌کم ۷۴۰۰ کارخانه در چین دارند، البته این آمار مربوط به مارس ۲۰۱۸ (اسفند ۱۳۹۸) است، و براساس پژوهش‌های وزارت تجارت ژاپن از سال ۲۰۰۸ (۱۳۸۷) یعنی در ۱۰ سال، ۶۰ درصد افزایش یافته است. در سال ۲۰۱۸، شرکت‌های ژاپنی در چین ۲۵۲ میلیارد دلار کالا به فروش رساندند که ۷۳ درصد از آن در خود چین بوده و فقط ۱۷ درصد از آن به ژاپن رفته است. این اطلاعات را پژوهش دیگری از همان وزارتخانه نشان می‌دهد.
برای سازندگان قطعات الکترونیک ژاپنی هم بریدن از زنجیره تامین چین، کار آسانی نیست. شرکت نیدک، یکی از بزرگ‌ترین سازندگان موتورهای وسایل برقی و خانگی هم می‌گوید که مجبور است زنجیره تامین خود در چین را تقویت کند. این شرکت امسال از تامین قطعات از سورس‌های اروپایی عاجز بود. مدیرعامل این شرکت شیجینوبو ناگاموری در گفت‌وگو با رویترز گفته است «ما باید توانایی‌های منبع‌یابی خود را در کارخانه‌های چین بالا ببریم و این‌گونه قطعات را در داخل کارخانه‌های خودمان تولید کنیم.»
دو شرکت دیسپلی و روهم که در تولید صفحه نمایش و تراشه فعالیت دارند، می‌گویند، می‌توانند فرآیندهای کاملا اتوماسیونی خارجی خود را به وطن بازگردانند، به‌ویژه که خیلی وابسته به نیروی کارگری نیست و بخش‌های بسیار پیشرفته تولید را انجام می‌دهد، اما بقیه شرکت‌های ژاپنی در حال فعالیت در چین به نیروی کار ارزان چین همچنان وابسته‌اند و گزینه بهتری پیش‌رو ندارند.
کمپانی شارپ، پنل‌های صفحه نمایش تلویزیون و پنل‌های بسیار نازک در ژاپن تولید می‌کند و آن را به چین می‌فرستد تا سایر قطعات مثل کانکتور و بک‌لایت به آن اضافه شود، چون به فرآیندهایی نیاز دارد که به‌طور مداوم در طول خط به‌طور دستی مورد آزمایش قرار گیرند و ماشین‌هایی لازم است که باید به‌طور دائم تنظیم شوند.
حالا سخنگوی شارپ می‌گوید «این مرحله پایانی مدت‌هاست در چین انجام می‌شود، چون به‌شدت به نیروی کار نیاز دارد. بازگرداندن آن به ژاپن، بسیار گران تمام می‌شود.»