منابع بیمه در صداوسیما یا زیرساختهای جادهای؟
محمد رضایی-کارشناس بیمه
بیمه شخص ثالث یک بیمه اجباری است که توسط بیمهگران به فروش میرسد. از عوارضی که برای این رشته بیمهای گرفته میشود ۸ درصد آن به صندوق تامین خسارت بدنی و ۱۰ درصد نیز به وزارت بهداشت اختصاص مییابد. بخشی از منابعی که در قالب بیمه شخص ثالث حاصل میشود، مستقیم وارد خزانه کل میشود. این منابع بابت سهم نیروی انتظامی، اورژانس، سازمان راهداری و حملونقل جادهای تخصیص پیدا میکند. اگر منابع را جمع کنیم برپایه امسال حدود ۲۰ درصد عوارض از بیمه شخص ثالث کم میشود و ۲۸ درصد هم شرکتها بابت کارمزد پرداخت میکنند. در واقع از همان روز که بیمهگران بیمه شخص ثالث را صادر میکنند ۲۸ درصد از بیمه میرود.
با این حال هر سال مبلغ تعیینشدهای که دولت وارد خزانه کل میکند، بهطور کامل به مصارف موردنظر تخصیص نمییابد. در واقع هیچ گاه این مبلغ تعیینشده بهطور کامل برای نیروی انتظامی، اورژانس و سازمان راهداری واریز نشده است. دلیل دولت برای اینکه تنها بخش کمی از این هزینه را پرداخت کرده، کسری بودجه بوده، در حالی که جایگاه و عملکرد این ۳ ارگان بسیار مهم است و میتوانند ساختارهای لازم را فراهم کنند. نیروی انتظامی در بخش دیجیتالی کردن کروکیها و ارائه اطلاعات، اورژانس در تسریع فعالیتهای خود در تصادفات و سازمان راهداری برای اصلاح جادهها میتوانند بسیار کمک کنند.
در ۵ سال گذشته بیشترین زیان انباشته در صنعت بیمه که حدود ۶ هزار میلیارد تومان است، ناشی از فروش بیمه شخص ثالث بوده است. در واقع بیمه شخص ثالث یک رشته زیانده است. علاوه بر این، در بحث بیمه شخص ثالث تقلبات و تخلفات زیای صورت میگیرد. شاید حدود ۲۰ درصد زیانها ناشی از تقلبات و تخلفات است که به صنعت بیمه تحمیل میشود که دلیل این تخلفات نبود یک سیستم کامل و جامع هماهنگ است.
باید براساس عوارضی که وجود دارد، بودجه تخصیص یابد و بهصورت کامل پرداخت شود. در مقابل موسساتی که این بودجه را از بیمهگران میگیرند باید جوابگو و ساختار شفافی داشته باشند. هیچ سالی نبوده که ارگانهای مربوطه کاملا اعلام کنند پولی را که از صنعت بیمه گرفتهاند کجا خرج کردهاند. بسیاری از منابعی که از بیمهگر گرفته میشود، در جای خود خرج نمیشود و ممکن است مثلا صرف پرداخت اضافه کار کارکنان شود.
در زمینه ۸ درصدی که در بخش خسارتهای بدنه تامین میشود بهنظرم همان ۵ درصد کفایت میکند. گرفتن اضافهتر از این مبلغ عملا به سود کسانی خواهد بود که بیمهنامه نداشته و تخلف میکنند. این حق کسانی است که بیمه شخص ثالث دارند؛ نه اینکه خسارات کسانی را که بیمه شخص ثالث ندارند از این طریق جبران کنیم. بیمه شخص ثالث یک رشته زیانده است. هرگونه عوارضی که در جای خود هزینه نشود، حتما این صنعت و رشته را دچار مشکل خواهد کرد و صنعتگران مجبور میشوند حق بیمه بیشتری دریافت کنند. شاید بتوان گفت بسیاری از بیمهگران ما دیگر واقعا بودجه کافی ندارند. در حال حاضر بیمهنامه شخص ثالث هزینه بسیار بالایی دارد. ممکن است در پی برخی اقدامات از جمله اختصاص بخشی از منابع بیمه به صداوسیما آنقدر هزینهها بالا برود که خرید بیمه بهشدت کاهش پیدا کند و به تبع نگرانیهای اجتماعی در زمینه تصادفات و سوانح افزایش یابد. بهطور میانگین در ایران سالانه ۱۷ هزار نفر در تصادفات جادهای جان خود را از دست میدهند. این تنها آماری از فوتیها است و تعداد تصادفات جادهای بسیار بیشتر است. صنعت بیمه بیشتر از اینکه بودجه خود را صرف مصارف صداوسیما کند، باید به فکر ساختوساز جادهها و اتوبانها باشد. بههر حال هر قدر هم که صداوسیما آگاهیرسانی کند، وقتی جادههای ما حادثهخیز است و خودروها ایمنی لازم را ندارند، تصادفات پایان نخواهد یافت. زمانی که یک خودرو خارجی تصادف میکند تلفات آن کم است اما در ماشینهای ایرانی با هر تصادف چند نفر فوت میکنند. بنابراین ضرورت دارد منابع صنعت بیمه در جای خود مصرف شود و باتوجه به آییننامهای که برای سرمایهگذاری شرکتها داده شده، خود شرکتهای بیمه در بخشهای ساختوساز اتوبانها مشارکت و سرمایهگذاری کنند. سالانه چند هزار میلیارد تومان خسارت بابت دیه پرداخت میشود. این هزینهها تنها در یک سال میتواند کل جادههای کشور را ایمن کند. نگاه سرمایهگذاری صنعت بیمه باید به این سمت باشد.