توجه به مبادلات منطقه‌ای با تمرکز بر اکو
تمرکز بر افزایش تجارت با کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی، اکو سهم بیشتری از واردات و صادرات را در اختیار ایران قرار می‌دهد.
چندی پیش پانزدهمین اجلاس سران کشورهای عضو همکاری‌های اقتصادی (اکو) در عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان برگزار شد. در حاشیه این اجلاس در راستای توسعه دیپلماسی منطقه‌ای، مذاکراتی با رؤسای جمهوری سایر کشورها انجام شد که به مرحله قرارداد نیز رسید.
توافق برای سواپ سالانه ۲ میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از مسیر ایران، از جمله مهم‌ترین دستاوردهای حاصل شده در حاشیه این نشست بود.
سید ابراهیم رئیسی در این نشست تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران اولویت ویژه‌ای برای همکاری و مشارکت اقتصادی با کشورهای آسیایی به‌ویژه همسایگان خود در آسیای جنوبی، آسیای غربی، آسیای میانه و قفقاز قائل است.
رئیس‌جمهوری افزود: اینک نیازمند دخالت جمعی دولت‌های عضو هستیم تا آثار مخرب همه‌گیری کرونا را از منطقه دور کنیم و مناسبات و تعاملات فی‌مابین را با شتاب مناسب و به کمک تجربه‌هایی که در حوزه سلامت و آموزش و تولید دارو داشته‌ایم، ارتقا دهیم.
کارشناسان اقتصادی از این موضع دولت سیزدهم حمایت کرده و توجه به توسعه مناسبات اقتصادی با کشورهای همسایه و اتحادیه‌های منطقه‌ای را راهکاری مطمئن برای افزایش صادرات غیرنفتی می‌دانند.
باید به این نکته توجه کرد که سازمان همکاری‌های اقتصادی، از سابقه‌ای دیرینه برخوردار است. این سازمان از قدیمی‌ترین پیمان‌های منطقه‌ای است که در آسیا با محوریت ایران، پاکستان و ترکیه شکل گرفت و با تحولات سیاسی منطقه‌ای از جمله فروپاشی شوروی و استقلال کشورهای آسیانه مرکزی، مسیر ۷ کشور دیگر برای عضویت باز شد.
این موافقتنامه با تغییراتی در سال ۱۹۹۵ با عضویت ۱۰ کشور شکل گرفت. امروزه همکاری‌های منطقه‌ای از موضوعات مهم جهان محسوب می‌شود و بسیاری از کشورها در قالب توسعه روابط تجاری این مسیر را دنبال می‌کنند، به همین دلیل براساس آمارها در جهان بیش از ۵۰ درصد حجم مبادلات تجاری در چارچوب این موافقتنامه‌ها انجام می‌شود.
تجارت ۸۰۰ میلیارد دلاری کشورهای عضو این سازمان، بر اهمیت جایگاه این سازمان افزوده است. سهم درون‌منطقه‌ای مبادلات اعضای اکو کمتر از ۸ درصد است که نشان از پایین بودن عملکرد این سازمان در سال‌های گذشته دارد، در حالی که آمارها حاکی از ظرفیت بالا در این بخش است و افق امیدبخشی را ترسیم می‌کند.
به‌علاوه اینکه همکاری‌های اکو در زمینه‌های مختلف تجارت، سرمایه‌گذاری، انرژی، حمل‌ونقل و دیگر بخش‌ها رقم می‌خورد. موافقتنامه تجاری اعضای این پیمان در سال ۲۰۰۳ به امضا رسید اما تاکنون به‌دلیل اختلافات موجود عملیاتی نشد که یکی از آنها موانع تعرفه‌ای است، زیرا به‌دلیل قوانین متفاوت، کاهش یا حذف آن نفعی برای برخی کشورها ندارد. در این بین اراده سران حاضر در اکو توسعه مبادلات و تعاملات اقتصادی است و برای تحقق این مهم ایجاد یک منطقه آزاد برای تجارت آزاد از مهم‌ترین اقدامات محسوب می‌شود که در دستور کار اعضا قرار دارد.
منطقه اکو با ۴۶۰ میلیون نفر جمعیت و قلمرو سرزمینی ۸ میلیون مترمربعی ظرفیت کافی برای توسعه مبادلات تجاری را دارد. به‌علاوه اینکه منابع فراوانی از جمله ذخایر نفت و گاز در ایران، جمهوری آذربایجان و قزاقستان وجود دارد که می‌تواند شبکه تامین انرژی را فراهم کند. آنچه در تحقق این اهداف مهم است ایجاد بستر و توجه به مسیرهای ترانزیتی کشورهای اکو و تسهیل مسیر حمل کالاست.
براساس آمار حجم تجارت با اعضای اکو باوجود همه محدودیت‌ها ۶ میلیارد دلار است که در صورت تمرکز بر افزایش تجارت با کشورهای عضو این سازمان، سهم بیشتری از واردات و صادرات را در اختیار ایران قرار می‌دهد.
۱۰ کشور ایران، پاکستان، ترکیه، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و جمهوری آذربایجان کشورهای عضو سازمان اکو هستند.
براساس اعلام گمرک، در نیمه نخست امسال، حجم تجارت ایران با اعضای سازمان همکاری‌های اقتصادی، ۱۵ میلیون و ۳۰۷ هزار تن به ارزش ۷ میلیارد و ۲۵۵ میلیون دلار بود که رشد ۶۷ درصدی در وزن و ۶۰ درصدی در ارزش کالای تبادل‌شده را نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد.
از مجموع کالای تبادل‌شده، ۱۲ میلیون و ۸۷۸ هزار و ۸۳۹ تن به ارزش ۴ میلیارد و ۵۵۵ میلیون و ۱۲۳ هزار و ۴۷۲ دلار، سهم صادرات و ۲ میلیون و ۴۲۸ هزار و ۷۸ تن به ارزش ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون و ۱۰۶ هزار و ۹۲۹ دلار نیز سهم واردات از ۹ کشور عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی بود.
ترکیه با خرید ۷ میلیون و ۲۱۴ هزار تن کالا از ایران به ارزش ۲ میلیارد و ۳۰۸ میلیون دلار با رشد ۳۹۶ درصدی در وزن و ۲۴۷ درصدی در ارزش نسبت به مدت مشابه سال گذشته در رتبه نخست، افغانستان با خرید ۲ میلیون و ۵۱۶ هزار تن به ارزش ۹۹۹ میلیون دلار با کاهش ۲۵ درصدی در وزن و ۱۰ درصدی در ارزش در جایگاه دوم، پاکستان با خرید یک میلیون و ۳۶۱ هزار تن کالا به ارزش ۵۴۴ میلیون دلار با رشد ۴۱ درصدی در وزن و ۳۹ درصدی در ارزش در جایگاه سوم، ازبکستان با خرید ۴۱۱ هزار تن کالا به ارزش ۲۱۷ میلیون دلار با رشد ۴۳۸ درصدی در وزن و ۳۲۸ درصدی در ارزش در جایگاه چهارم و جمهوری آذربایجان با خرید ۳۸۹ هزار تن کالا به ارزش ۲۱۲ میلیون دلار با رشد ۲۲ درصدی در وزن و ۱۸ درصدی در ارزش در جایگاه پنجم صادرات ایران قرار دارند.
همچنین ترکیه با ۲ میلیون و ۱۱۸ هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۴۳۵ میلیون دلار با افزایش ۸۷ درصدی وزن و ۹۰ درصدی ارزش، پاکستان با ۱۱۰ میلیون دلار و رشد ۱۳ درصدی، ازبکستان با ۶۶.۵ میلیون دلار و رشد ۵۴ درصدی، قزاقستان با ۳۲ میلیون دلار و رشد ۴۹ درصدی، جمهوری آذربایجان با ۲۲.۷ میلیون دلار و رشد ۱۰۱ درصدی، ترکمنستان با ۲۱.۵ میلیون دلار و رشد ۲۸۹ درصدی، افغانستان با ۶.۴ میلیون دلار و رشد ۴۱۶ درصدی، تاجیکستان با ۴.۷ میلیون دلار و رشد ۱۶ درصدی و قرقیزستان با ۱.۴میلیون دلار و کاهش ۵۱ درصدی در جایگاه اول تا پنجم واردات به ایران قرار دارند.
براساس آخرین اعلام گمرک، کل تجارت خارجی کشور تا پایان آبان ۱۱۰ میلیون و ۳۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۶۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار بود که سهم صادرات ۸۳ میلیون و ۷۰۰ هزار تن به ارزش ۳۱ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار و سهم واردات ۲۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تن به ارزش ۳۲ میلیارد دلار بوده است.
