کشور ایران از تنوع زیستی بالایی در حوزه پرندگان برخوردار است؛ به‌طوری‌که بیش از ۵۸۰ گونه پرنده در آن به‌ثبت رسیده است. لازم به ذکر است که بخش اعظم این پرندگان، یعنی بیش از دوسوم مجموع گونه‌ها، پرنده‌های مهاجر محسوب می‌شوند. همچنین تعداد قابل‌توجهی از این پرندگان، چه بومی و چه مهاجر، وابسته به زیستگاه‌های آبی هستند. این زیستگاه‌ها شامل طیف وسیعی از منابع آبی مانند رودخانه‌ها، دریاها، تالاب‌ها و سایر پهنه‌های آبی حیاتی هستند که پرندگان در طول سال از آنها برای بقا و گذراندن چرخه زندگی خود استفاده می‌کنند.

اگر بخواهیم به‌صورت مشخص به این موضوع بپردازیم که کم‌آبی چه تاثیرات مخربی بر جمعیت پرندگان بومی و مهاجر خواهد گذاشت، می‌توانیم بحث را با بررسی شرایط کلانشهر تهران آغاز کنیم. در محدوده شهر تهران، ما دارای زیستگاه‌های آبی مختلفی از جمله رودخانه‌ها هستیم که نقش حیاتی در اکوسیستم شهری ایفا می‌کنند. به‌عنوان یک مثال ملموس، می‌توان به اکوپارک در رود دره فرحزاد اشاره کرد که یک زیستگاه آبی ارزشمند برای پرنده‌های آبزی به‌شمار می‌رود. علاوه بر این، سایر رودخانه‌هایی که از شمال تهران سرچشمه می‌گیرند و به داخل شهر جریان پیدا می‌کنند، برای این پرندگان بسیار مهم هستند.

در این رودخانه‌ها، ما شاهد حضور پرنده‌های بومی مختلفی هستیم که زندگی‌شان به وجود آب وابسته است. برای مثال می‌توان به پرندگانی همچون زیرآبروک، دمجنبانک‌های ابلق و خاکستری و همچنین پرنده زیبای ماهی‌خورک اشاره کرد. این پرندگان، تمامی نیازهای حیاتی خود اعم از تغذیه، زیستگاه و آشیانه‌سازی را در کنار این رودخانه‌ها تامین می‌کنند و حیات‌شان کاملا وابسته به این زیستگاه‌های آبی است.

برای تفصیل بیشتر درباره اکو پارک رود دره فرحزاد، باید گفت؛ این مکان میزبان پرندگانی است که زیستگاه رودخانه‌ای را ترجیح می‌دهند. در این پارک، دمجنبانک خاکستری حضور فعالی دارد که در کنار رودخانه، از حشرات و شاپرک‌هایی که در مجاورت آب زندگی می‌کنند، تغذیه می‌کند و غذای اصلی خود را مستقیما از اکوسیستم رودخانه به‌دست می‌آورد. این دمجنبانک خاکستری به‌عنوان نماد جانوری اکوپارک فرحزاد شناخته می‌شود. در سطح شهر تهران، کانال‌های آب و رودخانه‌ها، زیستگاه‌های اصلی انواع دمجنبانک‌ها محسوب می‌شوند و این گونه را می‌توان در نقاط مختلف شهر مشاهده کرد. واضح است که تشدید کم‌آبی در این منابع، می‌تواند زندگی این پرندگان را به‌طورجدی تهدید کرده و منجر به کاهش قابل‌توجه جمعیت پرنده‌های بومی تهران شود.

اکنون که در فصل مهاجرت پرندگان قرار داریم، باید به گونه‌های مهاجر نیز توجه کنیم. یکی از مهم‌ترین پرنده‌های مهاجری که با جمعیت انبوهی وارد ایران می‌شود، کاکایی‌ها هستند. این پرندگان از عرض‌های جغرافیایی شمالی، مانند سیبری و روسیه به‌سمت عرض‌های جنوبی ایران حرکت می‌کنند. شهر تهران نیز میزبان این کاکایی‌ها است؛ آنها در کانال‌های آب مختلف، زیستگاه‌های آبی پراکنده و دریاچه چیتگر مشاهده می‌شوند و منابع غذایی خود را در این مکان‌ها پیدا می‌کنند. اگرچه ماهی‌ها غذای مورد علاقه و مطلوب کاکایی‌ها هستند، اما آنها دارای رژیم غذایی گسترده‌ای هستند و از سایر مواد غذایی نیز تغذیه می‌کنند.

دریاچه چیتگر را می‌توان مهم‌ترین زیستگاه آبی در سطح شهر تهران دانست که در فصل سرما میزبان تعداد زیادی از پرنده‌های مهاجر است. از جمله گونه‌های مهمی که در این زیستگاه مشاهده می‌شوند، می‌توان به انواع کاکایی‌ها، باکلان‌ها، انواع مرغابی‌ها، اردک سرسبز و اردک ماهی‌خوار اشاره کرد. خوشبختانه، در حال ‌حاضر استان تهران هنوز تالاب‌هایی دارد که به‌طورکامل خشک نشده‌اند و همچنان میزبان پرندگان متنوعی هستند. برای نمونه، تالاب عشق‌آباد وجود دارد که هرچند عمدتا برای کاربرد ماهیگیری استفاده می‌شود، اما در فصل سرما به‌عنوان یک پناهگاه، میزبان پرندگان متنوع زیادی است.

کم‌آبی به‌طورمستقیم زندگی و زیستگاه تعداد بسیار زیادی از پرندگانی که حیات‌شان وابسته به آب است را به‌خطر می‌اندازد. بنابراین، حفاظت از این زیستگاه‌ها یک ضرورت حیاتی محسوب می‌شود؛ نه‌تنها برای بقا و حفظ تنوع پرندگان، بلکه همچنین برای انسان‌هایی که در مجاورت این منابع آبی زندگی می‌کنند. در شمال تهران، بسیاری از مردم در حاشیه رودخانه‌ها سکونت دارند و همین زیستگاه‌های آبی، مکان زندگی و پناهگاه انواع پرندگان بومی و مهاجر هستند.

علاوه بر این، این زیستگاه‌های آبی برای سایر پرندگانی که در مجاورت رودخانه و در مناطق کوهستانی زندگی می‌کنند نیز، دارای اهمیت ثانویه هستند. در واقع، پرندگان کوهستانی برای مصرف آب و آب‌خوری به این رودخانه‌ها پناه می‌آورند و از بین رفتن این منابع آبی، زندگی آنها را نیز به‌طورغیرمستقیم به‌خطر می‌اندازد.