براساس آمارها حدود ۵۰ درصد خودروهای کشور فرسوده هستند به همین جهت توجه به معاینه فنی خودروها اهمیت دارد و قطعا باید سازکار متناسب برای اورهال کردن خودروها ایجاد می‌شد که بتواند از پیامدهای ناخوشایند تردد خودروهای فرسوده پیشگیری به‌عمل آورد.

 

اما گزارشات اندوهناک تصادفات جاده‌ای و نرخ مصرف سوخت به‌علاوه آلایندگی هوا حکایت‌های چندان خوشایندی را روایت نمی‌کند. این آمارها به وضوح عمق بحران در وضعیت کیفی خودروهای در حال تردد، وضعیت جاده‌های کشور، سطح و عملکرد پوشش اورهال کردن و تضمین معاینه فنی و حتی رفتار آحاد دارندگان خودروها را نشان می‌دهد.

به استناد گزارشات منتشر شده در رسانه‌های معتبر و تخصصی براساس آمار پزشکی قانونی، میزان جانباختگان تصادفات رانندگی نوروز سال ۱۴۰۴ نسبت به نوروز سال ۱۴۰۳ با رشد ۳.۸ درصدی از ۱۰۸۹ جانباخته به ۱۱۷۹ نفر رسیده است. طبق این مستندات و جدا از تحلیل‌های کارشناسان در رسانه‌ها به عنوان یک شهروند مشاهدات خود را در همین رابطه اعلام می‌دارم. دلایل گوناگونی این اعداد و ارقام ناراحت‌کننده را رقم زده است اولا وسائط نقلیه عمومی کفاف نیازهای تردد در ایام نوروز را نمی‌دهد و از جهتی کیفیت خدمات در این زمینه قانع‌کننده نیست و به همین دلیل شهروندان به ناچار مجبور به استفاده از وسیله نقلیه شخصی می‌شوند. این وضعیت به هیچ عنوان بهره‌ور و قابل‌قبول نیست. دوما کثرت تردد خودروهای فاقد وضعیت فنی مناسب (خودروهای فرسوده و قدیمی و معیوب چه بسا عیوب ایمنی) به وضوح در جاده‌ها دیده می‌شد و به نظر می‌رسد هر کسی با حداقل امکانات خود ریسک مشکلات احتمالی را پذیرفته و اقدام به انجام مسافرتی پر خطر کرده است. سوم اینکه رانندگی پر خطر توسط رانندگان کم‌تجربه و غیرماهر همچنین بی‌ملاحظه در جاده‌ها کاملآ مشهود بود.

پر واضح است با ترکیب خودروهای فاقد ایمنی و معاینه فنی با رانندگی رانندگان کم‌ملاحظه و بی‌توجه به قوانین و مقررات که وضعیت بسیار ناپسند جاده‌ها و... آمار تصادفات و تلفات هم بالا خواهد بود.

ابتکار عمل "طرح نه به تصادفات " هم نتوانست در کنترل کاهش تصادفات اثربخشی قابل‌قبولی داشته باشد این طرح قرار بود به‌عنوان یک پویش ملی هدف کاهش تصادفات جاده‌ای و آسیب‌های ناشی از آن را محقق کند، اما در نهایت اینچنین نشد. قرار بود این طرح با تاکید بر فرهنگ‌سازی، آموزش، و پیشگیری اثرگذار باشد و مشارکت مردم، ادارات، و سازمان‌ها و اصحاب رسانه را برای تغییر نگرش جامع نسبت به ایمنی جاده‌ای را داشته باشد در همین رابطه باوجود تلاش‌های انجام شده ادعا بر این است که طرح موصوف توفیقات با نمره قبولی خوبی را نداشته، چراکه تضمینی برای تحقق اهداف تدبیر نشده بود و زیرساخت‌های پیشگیرانه برای تحقق اهداف کارسازی نشده بود.

مثلا لازم بود معاینه فنی به‌عنوان یک ابزار تضمین ایمنی به‌طور جدی‌تر از گذشته مورد اهتمام قرار می‌گرفت در واقع لازم بود معاینه فنی واقعی به اکثریت خودروهای واجد شرایط و مشمول معاینه فنی ارائه می‌شد، اما آمارها گزارش دیگری می‌دهند. از سوی دیگر، عملکرد مراکز معاینه فنی به‌عنوان یکی از بازیگران مهم موضوع به‌دلایل گوناگون در پویش نه به تصادفات اثرگذاری حداقلی داشته است.

علااوه بر اینها اگرچه مراکز معاینه فنی به عنوان یک بنگاه اقتصادی باید سودآور باشد، اما تمرکز بر سود این مراکز را از اهداف خود دور کرده است. این نکته باید مورد توجه قرار گرفته و در روند اصلاح عملکرد این مراکز رفع شود.

و در نهایت اگر چه مراکز معاینه فنی نسبت به گذشته خیلی بهتر شده، اما برای ایفای نقش موثر سازکار مناسب ندارد. به‌عنوان مثال، هنوز با بانک اطلاعاتی مشتریان خود ارتباط ندارد و یادآوری معاینه فنی را به مشتریان خود ندارد و موارد دیگر. صف‌های طولانی، پر زحمت و زمان‌بر بودن، هزینه‌های بالای رفع ایرادات احتمالی خودروها برای اخذ معاینه فنی تمایل به مراجعه با مراکز را کاهش داده است.

از سویی هم باید توجه داشت گرانی قطعات و خدمات، تعمیرات و ضعف در کیفیت ارائه آنها سبب شده مردم به ناچار به دنبال هزینه کردن‌های حداقلی برای خودرو باشند و ترجیح می‌دهند با مشکلات فنی خودرویشان کنار بیایند تا هزینه کمتری به آنها تحمیل شود. بخشی از این مشکل به کاهش قدرت خرید مرذدم بر می‌گردد. به همین جهت همراهی مردم نیز برای طرح پویش با موانعی روبه‌رو بود که بخش اعظم آن مربوط به شرایط اقتصادی و درآمدی آنهاست.

خلاصه اینکه خود مردم نیز در تضییع حقوق خودشان سهم دارند و تا حدودی مقصر هستند. تردیدی نیست که لازم است برای موفقیت هر طرحی همه بازیگران در تحقق اهداف نقش‌آفرینی کنند و در این زنجیره در کنار متولیان و قانون، مردم هم نقش دارند.