یکم شهریورماه روزی است که تقویم، مزین به زادروز «شیخ الرئیس ابوعلی سینا» پزشک شهیر هزاره قبل است و روز پزشک نامگذاری شده است. و از آنجا که حکیم هزاره‌ها و همدان نام و ارتباطشان در هم‌ تنیده است، این روز، عنوان «روز همدان» را نیز کسب کرد.

اَمَدانه یا آمادی نخستین نام این شهر است که در کتیبه‌های آشوری آمده‌است. همدان شهری در دامنه‌های کوه الوند و قدیمی‌ترین شهر ایران است که قدمت آن به بیش از سه هزار سال می‌رسد، شهری که از بدو شکل‌گیری، همواره در کوران حوادث روزگار پابرجا بوده و یکی از کلان‌شهرهای کشور بشمار می‌رود. هگمتانه یا هنگمتانه که به معنی محل تجمع می‌باشد ترکیبی از دو واژه هنگ به معنی جا و متا به معنی تجمع است.

همدان یکی از قدیمی‌ترین شهر‌های دنیاست و از نخستین تمدن هایی بوده است که شکل گرفته است و آثار باستانی در این شهر به قدمت چند هزار ساله یافت می‌شود. این شهر، اگرچه مطمئناً یک بنیاد قدیمی‌تر است، اما تنها از هزاره اول قبل از میلاد سوابق دارد. همدان پایتخت تاریخ و تمدن ایران‌زمین بوده و به شایستگی این نام صاحب جایگاهی والا در عرصه فرهنگ و تاریخ و تمدن کشور است چراکه از لحاظ تاریخی و فرهنگی قدمتی فراتر از سه هزار سال دارد و نخستین پایتخت نخستین سلسله حکومت ایران بوده است.

شهر تاریخی هگمتانه چون در میان تپه‌ای وسیع قرار گرفته، به آن تپه هگمتانه هم می‌گویند. این تپه به‌عنوان پهناورترین تپه باستانی در تمام ایران شناخته می‌شود، وسعت این منطقه با محاسبه بخش‌های قدیمی به بیشتر از ۳۵ هکتار می‌رسد.

مهم‌ترین مزایای ثبت آثار تاریخی در فهرست میراث جهانی به رخ کشیدن ریشه و اصالت یک کشور است، که همدان این افتخار را برای ایرانیان رقم زده است. آثار شهر منتسب به مادها یعنی «هگمتانه» به عنوان بیست و هشتمین اثر جهانی ایران در یونسکو، مرداد ماه امسال ثبت شد.

جهانی شدن فرصتی برای دستیابی به رشد متوازن و توسعه پایدار در بستر گردشگری است که با ورود گردشگران برای بازدید از این اثر ثبت شده، کسب و کارهای کوچک و بزرگ محلی مرتبط با خدمات گردشگری شکل می‌گیرد و افزایش اشتغال را به همراه دارد.

گرچه جهانی شدن به تنهایی نمی‌تواند موتور محرکه‌ای برای رشد اقتصادی هر جامعه باشد اما قطعاً این اتفاق می‌تواند پیش‌درآمدی بر ایجاد سرمایه‌گذاری‌های جدید، توسعه فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی و در نهایت رونق اقتصاد باشد.

معماری و نقشه منظم، معابری که سنگ‌فرش شده‌اند، آجرهایی مربعی‌شکل، شبکه‌ آب‌رسانی بزرگ و باورنکردنی، حصاری طولانی و بزرگ و خیلی موارد دیگر باعث شده تا شهر باستانی هگمتانه به‌عنوان یک جاذبه گردشگری بزرگ و مهم در همدان شناخته شود.

آمادای که به شعار «و خداوند شادی را برای مردم آفرید» مزین شده است، گنجناه و آبشار، مجسمه شیرسنگی، مسجد جامع همدان، گنبد علویان، مقبره استر و مردخای، آرامگاه بوعلی سینا، آرامگاه باباطاهر، موزه دفاع مقدس، میدان امام (ره)، به عنوان نمادهای قدیم همدان در کنار نمادهای جدید از جمله تله‌کابین، غار آکواریوم، سورتمه ریلی، اقامتگاه‌های کوهستانی قرار دارند.

همدان، دانشمندان، مشاهیر، مفاخر و شاعران بزرگی چون ابن‌سینا، عین القضات، باباطاهر شاعر قرن چهارم میلادی، بدیع الزمان همدانی، حسن عطار و کلیم کاشانی را در دل خود پرورانده، ابن صلاح همدانی پزشک و ریاضیدان قرن پنجم و ششم میلادی، هوشنگ ایرانی پدر شعر فارسی، یارشاطر بنیانگذار و ویراستار دایره المعارف ایرانیکا، مصطفی رحماندوست شاعر نویسنده و مترجم کتاب‌های کودک و نوجوان، پرویز ذوکایی محقق با کتاب‌های فراوان، شخصیت‌های قرن حاضر استان همدان هستند و اکنون نیز فرزندانی از این سرزمین همچون سردار شهید حسین همدانی، سردار شهید حسن صوفی، سردار شهید علی چیت‌سازیان و شهید احمدی روشن و چندین هزار سردار ایثارگر دیگر موجب فخر و مباهات همدان شده‌اند.

محمد یوسف‌ زاده معروف به غَمام همدانی در بحث منطق، فلسفه اسلامی و ادبیات به ویژه شعر فارسی و نیز سرودن غزل، از دانش و مهارتی بسیار برخوردار بودکه خواندن این ابیات او، خالی از لطف نیست:

در همدان گشته ام ز روی نادانی    عاشق یاری چنانکه افتد و دانی

سخت به حیرت درم که چون کنم آخر     من همه نادان و دلبرم همه دانی

یارم همدانی و خودم هیچ ندانی    یارب چه کند هیچ ندان با همه دانی

غار علیصدر یکی از شگفتی‌ها و زیبایی‌های آفرینش و تنها غار تالابی ایران در استان همدان است از مهم‌ترین ویژگی‌های این غار که سبب تفاوت آن با سایر غارها می‌شود مسیر آبی قابل قایقرانی آن است که بزرگ‌ترین مسیر آبی درون غار جهان به شمار می‌آید.

آب دریاچه غار از چشمه‌های زیر زمینی، ریزش مداوم آب از دیوار و سقف غار تامین می‌شود که منشا آنها بطور کلی از محل ریزش‌های جوی است. سقف غار که در بعضی قسمتها تا حدود ده متر از سطح آب ارتفاع دارد پوشیده از کربنات کلسیم خالص و در بعضی قسمتها مخلوط با عناصر دیگر است که برسر راه جریان آب از خارج به داخل غار به وجود آمده‌اند.

اگر قرار باشد دست روی مهم‌ترین گزینه در بین جاهای دیدنی همدان بگذاریم، غار علیصدر حرف اول را می‌زند. این غار آبی با دالان‌های پیچ‌درپیچ، یکی از جاذبه‌های طبیعی همدان است و زمین شناسان قدمت غار علیصدر را مربوط به دوران ژوراسیک و حدود ۱۹۰ میلیون سال پیش تخمین زده‌اند.تا قبل از شناخته شدن غار علیصدر برای همه و باز شدن پای غارنوردان و گردشگران به غار، مردم محلی آن را می‌شناختند و از وجود آن اطلاع داشتند.

دریاچه زیرزمینی غار علیصدر دارای آبی زلال، بی‌رنگ و بی‌بو است به گونه‌ای که در نور کم یک چراغ قوه دستی می‌توان عمق چند متری آب و کف غار را که پر از سنگهای زیبا و مرمرین است تماشا کرد و دارای راهروها و تالارهای متعددی به صورت کوچه‌ها و شاخه هایی است که برخی بن بست است و بسیاری دیگر نیز به هم مرتبط هستند. همچنین فرم‌های قندیلی بسیار عجیب و جالب داخل غار، فضای داخلی آن را آذین کرده‌اند و زیبایی خاصی به آن بخشیده‌اند. درون غار از هرگونه نور طبیعی و فتوسنتز محروم است و به این دلیل هیچ‌گونه عامل گیاهی و جانوری در قسمت خشکی و آبی آن موجود نیست.

تهویه هوای غار توسط دریچه‌های متعدد سلولی انجام می‌شود و غار با وجود حضور هزاران بازدیدکننده در طول روز هوای مطبوعی دارد. هیچ گاز سمی در محیط غار وجود ندارد و هوای درون آن حالت سکون مطلق دارد.

کوه الوند نیز سرکایه این سرزمین و از آنِ همدان است:

کوهِ الوند که شهرِ همدان دامنش است    جامه سبز به بر دارد و طوطی‌منش است

صبحدم تازه چو خورشید، بدو تابد نور    سنگ‌هایش زر و آبش همه‌سو نقره‌وش است.