عبور صنایع از تحریم
حسن حیدری-کارشناس اقتصاد
در شرایط اقتصادی خاص کنونی، شناسایی هوشمندانه تجهیزات راهبردی و اقلام گلوگاهی موردنیاز صنایع گوناگون بسیار مهم است و ذیل سازکار تولید بار اول میتوانیم ظرفیتهای حوزه بومیسازی شرکتهای دانشبنیان بیشترین استفاده را ببریم. مانند این اقلام و تجهیزات را بهخوبی در صنعت نفت و گاز دیدهایم که به توسعه فروش نفت و سهامداری در پالایشگاههای فراسرزمینی رسیده است. کشورهای مختلف در مقابل تحریم واکنشهای گوناگونی دارند. ما نیز در مقابل تحریمهای صنعتی غرب مجبور به اتخاذ راهکاری بودیم تا با قدرت به مسیر رشد و پیشرفت ادامه دهیم.در نهایت خنثیسازی تحریمها اصلیترین راهکاری بود که در پیش گرفتیم. در این مسیر از ظرفیت نخبگان و واحدهای دانشبنیان کشور بهره گرفتیم و تا جاییکه توانستیم به بومیسازی بسیاری از تجهیزات گلوگاهی بپردازیم و حتی صادرات خدمات فنیمهندسی به دیگر کشورها را در دستور کار قرار دهیم.طبق اعلام معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت نفت طی دو سال گذشته بیشترین استفاده را از دستاوردهای دانشبنیانی در کشور داشته است. دانش در اقتصاد دانشبنیان یک داده و ورودی مهم بهشمار میرود که خروجی فراوانی برای کشور خواهد داشت. مهم این است که صنایع نیاز به فناوری و دانش را احساس کنند و در راستای رفع این نیاز گام بردارند. در شرایطی که صنایع به این سطح برسند که برای بقا و رشد نیاز به ارتقای تکنولوژی و دسترسی به فناوریهای روز دارند و برای رفع این نیاز به دانشبنیانها و استفاده از ظرفیت آنها مراجعه کنند، اتفاقات خوبی در کشور رخ میدهد.این امر بسیار اهمیت دارد که صنایع به سمت استفاده از دستاوردهای دانشبنیان حرکت کنند و از نیروهای آموزشدیده و متخصص بهره ببرند. استفاده از ظرفیتهای دانشبنیانی، یک ضرورت برای پیشرفت کشورها بهشمار میرود.
ایجاد رقابت در داخل کشور میتواند تأثیر بسزایی در احساس نیاز صنایع به ارتقای تکنولوژی داشته باشد. از سوی دیگر، وقتی محصولات قرار باشد در بازارهای بینالمللی عرضه شود، صنایع احساس نیاز به بالا بردن سطح فناوریهای مورداستفاده در محصولاتشان خواهند کرد.اصل اقتصاد دانشبنیان، شرکتهای بزرگی هستند که سرمایهگذاری بالایی در بخش تحقیق و توسعه میکنند و از ظرفیتهای دانشبنیانها نیز بهره میبرند. از اینرو نیاز است دولت بخش زیادی از هزینههای تحقیق و توسعه را متقبل شود، تا در راستای بومیسازی این محصولات گام برداریم.خوشبختانه سازکارهای خوبی در وزارتخانههای گوناگون مانند وزارت نفت برای استفاده از ظرفیت دانشبنیانی در کشور وجود دارد. برای استفاده از نظرات و دانش و توانمندی نیروهای متخصص، مراکز پژوهشی و پژوهشکدهها فراخوان داده میشود و از توان دانشبنیانی کشور بهره میبریم.برای رشد اقتصاد دانشبنیان در کشور، دولت باید به طور جدی در این زمینه سرمایهگذاری کند. از سوی دیگر، نباید توقع داشته باشیم بررسیها و مطالعات ما در کوتاهمدت جواب دهد. واقعیت این است که فعالیت در حوزه دانشبنیانی ریسک بالایی دارد. ممکن است در چندین طرح سرمایهگذاری کنیم، اما هیچکدام نتیجه ندهند. با این حال، اگر یکی از پروژهها نتیجه بدهد، سود سرشاری برای کشور خواهد داشت و نتیجه موردنظر بهدست میآید.تحریمهای تکنولوژی، بلندمدتترین اثر را دارند. با توجه به اینکه دور آخر تحریمهای غرب علیه کشورمان، تحریمهای صنعتی بود، استفاده از ظرفیت دانشبنیانی کشور برای تولید محصولات راهبردی و موردنیاز صنایع اهمیت پیدا میکند. شناسایی هوشمندانه تجهیزات راهبردی و اقلام گلوگاهی موردنیاز در صنایع بسیار مهم است و ذیل سازکار تولید بار اول میتوانیم ظرفیتهای حوزه بومیسازی شرکتهای دانشبنیان بیشترین استفاده را ببریم که نظیر آن را بهخوبی در صنعت نفت و گاز دیدیم که به توسعه فروش نفت و سهامداری در پالایشگاههای فراسرزمینی رسیدیم. در راستای بومیسازی محصولات نیاز به خلق دانشبنیادی داریم که این امر در گرو استفاده از ظرفیت مراکز تحقیقاتی و پژوهشی کشور است. نیاز است طرحهای پژوهشی را در دانشگاهها پیش ببریم و از ظرفیتهای موجود استفاده حداکثری کنیم.
در این مسیر پیوند دانشگاه و صنعت میتواند نتایج مفیدی برای اقتصاد و صنعت کشور بهدنبال داشته باشد و سود سرشاری را به ارمغان بیاورد. در همین راستا، نیازمند تقویت بیشازپیش این ارتباط هستیم و در صورتیکه بتوانیم این کار را انجام دهیم، بازگشت چندبرابری سرمایهها را خواهیم داشت.در این راستا موضوع مهم این است که در زمینه استفاده از ظرفیتها و توان داخلی و دانشبنیانی صبور باشیم، چراکه به سرانجام رسیدن طرحهای دانشمحور زمانبر است و نباید توقع داشته باشیم در کوتاهمدت به نتیجه موردنظر برسیم.