آثار منفی احیای برجام آنجایی خود را نشان می‌دهد که منجر به رقابتی‌تر شدن بازار برای دانش‌بنیان‌ها می‌شود. به‌هرحال، تحریم‌ها موانعی شد در مسیر ورود کالاهای خارجی، تا حدی که بسیاری از فروشندگان و صاحبان کالا در دنیا حاضر نشدند، با ایران همکاری کنند و از طرفی هم، به‌دلیل وضعیت تنظیم ارز در کشور، نهادهای داخلی واردات برخی کالاها را ممنوع کردند. در نتیجه، باوجود محدودیت و ممنوعیت در واردات بسیاری از کالاها شرکت‌های دانش‌بنیان توانستند بدون حضور رقبای خارجی محصولات خود را در بازار عرضه کنند.در شرایطی که رقیب خارجی در بازار حضور نداشته باشد یا با فرض وجود در بازار بسیار گران‌قیمت است، تولید کالای داخلی حتی با کیفیت کمتر و نرخ گران‌تر از حد معمول ارزش اقتصادی پیدا می‌کند. پس احیای برجام و باز شدن این فضا می‌تواند این بازاری را که به‌طورغیرطبیعی در اختیار دانش‌بنیان‌ها قرار گرفته است، خراب کند.اگر بازار، آزاد و رقابتی بود و کالاهای وارداتی خارجی هم حضور پررنگی داشتند، بی‌شک دانش‌بنیان‌ها نمی‌توانستند با برخی از این کالاها؛ هم از نظر کیفیتی و هم از نظر قیمتی رقابت کنند. البته در این سال‌ها دانش‌بنیان‌هایی هم بودند که محصولات‌شان قابل‌رقابت با کالاهای خارجی بود، به‌گونه‌ای که با فرض رقابتی بودن بازار، بی‌شک باز هم موفق عمل می‌کردند.

ضرر آزاد شدن واردات برای دانش‌بنیان‌ها قابل‌مدیریت است، چراکه در نهایت هر تولیدکننده‌ای باید خود را در بازارهای رقابتی محک بزند. در واقع، دانش‌بنیان‌ها باید خود را وارد بازار رقابتی کنند؛ زیرا رشد در بازارهای غیررقابتی موقت و شکننده است که ارزش‌آفرین نیست. ناگفته نماند که دانش‌بنیان‌ها در ماهیت خود ارزش‌آفرین هستند و توانسته‌اند در سال‌های همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ نیازهای کشور را مرتفع کنند و موفق هم عمل کرده‌اند. کشورهایی که بازارهای رقابتی دارند، با برگزاری آموزش‌ها و دوره‌هایی برای شرکت‌های دانش‌بنیان، توانستند قوت بیشتری به آنها بدهند و از آنها توقع دارند که در بازار جهانی با کالاهای رقیبان؛ هم از نظر نرخ و هم از نظر کیفیت رقابت کنند. همچنین، در این کشورها برای توسعه دانش‌بنیان‌ها واردات برخی کالاها را در مدت زمان‌های مشخص یا ممنوع می‌کنند یا هزینه‌های گمرک را افزایش می‌دهند تا دانش‌بنیان‌ها بتوانند پا بگیرند. بنابراین، در شرایط وقوع چنین اتفاقی خوب است تا کمک ملی و یارانه‌های ضابطه‌مند وجود داشته باشد. برجام اگر در چارچوب مصالح کشور باشد، به‌طورقطع برای دانش‌بنیان‌ها هم مفیدتر خواهد بود، چراکه بازار فعلی به‌واسطه نبود کالای خارجی، کوچک و فقیر است؛ حال اگر این فضا باز شود، شرکت‌های دانش‌بنیان ما می‌توانند وارد بازار منطقه شوند و حتی بازار بسیاری از کشورهای جهان را در اختیار بگیرند.

برخی صاحبان شرکت‌های دانش‌بنیان معتقدند، رانت افرادی که در رأس قدرت هستند، مانع فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در تجارت خارجی است و دست‌اندازهای این‌چنینی برای دانش‌بنیان‌ها کم نیست. من با اصل این موضوع موافق نیستم. اینکه یک‌سری بازیگران داخلی، بازار دانش‌بنیان در خارج از کشور را مدیریت می‌کنند، حرف چندان درستی نیست. البته وجود رقابت را نفی نمی‌کنم، چراکه رقابت در همه‌جای دنیا وجود دارد و باید هوشمندانه پا به بازار جهانی گذاشت. برای مثال، بسیاری از برندها در جهان با اینکه رقیب هم هستند، اما در جلساتی، حداقل نرخ را در بازار تعیین می‌کنند یا اینکه به تقسیم بازار می‌پردازند. اما اینکه بگوییم سیستمی برای جلوگیری از فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در خارج از کشور وجود دارد که به رأس قدرت هم متصل است، صحت ندارد. فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در بازارهای جهانی راحت‌تر از بازارهای داخلی است، زیرا رانت‌های داخلی به‌ویژه در بحث واردات بیشتر از رانت‌های مانع‌زا در واردات است. شرکت‌های دانش‌بنیان گاهی با سوءنیت و بیشتر موارد با حسن‌نیت فکر می‌کنند، می‌توانند نیازی را در یک بازار بین‌المللی رفع کنند، اما در عمل، شاهد ناتوانی آنها بوده‌ایم. یعنی در مواردی این گونه بوده است که دانش‌بنیان‌ها متوجه ایراد اساسی محصولات خود نبوده‌اند یا حتی بسیاری از آنها محصولات‌شان در حد آزمایشگاهی و پایلوت بوده و نتوانسته‌اند که برد موفقیت‌آمیزی را در بازار داشته باشند. به‌عبارت دیگر، اگر شرکت دانش‌بنیانی نتوانسته است در بازارهای جهانی فعالیت کند، یا استانداردهای کافی را نداشته یا محصول آن شرکت، ایرادی فنی داشته است. در برخی موارد هم، شرکت دانش‌بنیان از پس سفارشات بالا به‌دلیل فقدان زیرساخت و ظرفیت کافی برنیامده است و فقط در تولید چند محصول اولیه توانسته تولیدات خوبی داشته باشد و موفق عمل کند. فعالیت رایزن‌های فناوری در مجموع اقدام خوبی است، اما نیازمند ایجاد امکانات و نیروی انسانی متخصص برای اقدامات موثر هستیم. در بسیاری از موارد رایزن‌های فناوری به‌نوبه خود اشخاص توانمند و مشرف به اکوسیستم دانش‌بنیان و فناوری هستند، اما چون امکانات و نیروی انسانی توانمند در اختیارشان نیست، نمی‌توانند کاری از پیش ببرند.