عطرسازی، عرصه‌ای دست‌نخورده در دنیای فناوری
سیمین زمانی‌زاده‌نجاری-فعال دانش‌بنیان
توسعه صنعت عطرسازی و ساخت اسانس در کشور، نیازمند زیرساخت‌هایی از جمله تقویت رابطه صنعت و دانشگاه است. خوشبختانه نیروی انسانی باسواد و پژوهشگران زیادی داریم که می‌توانند جهش بزرگی در این صنعت به‌وجود بیاورند. به‌عبارت‌روشن‌تر، دانش‌بنیان‌ها بیش از هر چیز نیازمند نیروی انسانی و دانشگاهی باسوادی هستند که بتوانند در مراحل مختلف اعم از خالص‌سازی یا ساخت اسانس از توانایی آنها بهره‌مند شوند و آنها را جذب کنند.باتوجه به اینکه برخی گیاهان معطر تنها در ایران یافت می‌شوند و از طرفی هم، افرادی هستند که بتوانند در زمینه خالص‌سازی یا ساخت اسانس و حتی ساخت دارو نقش مهمی در تولیدات داشته باشند، می‌توانیم به ارزآوری برسیم. در کل، برای توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت عطرسازی باید به تقویت پژوهش و تحقیقات و حمایت از استادان دانشگاهی بپردازیم. دولت باید توجه جدی به نگهداشت اساتید داشته باشد و به تقویت صنعت و دانشگاه بپردازد. بی‌شک توسعه این صنعت به‌نفع دولت هم خواهد بود. معمولا فعالیت دانش‌بنیانی در حوزه تولید عطر و اسانس برمبنای علاقه شخصی افراد انجام می‌گیرد و آنها با هزینه شخصی خود در این زمینه فعالیت می‌کنند. در واقع، صفر تا صد تولید تا عرضه را یک رئیس دانش‌بنیان باید به‌سرانجام برساند؛ در حقیقت، نیازمند تشکیل یک زنجیره از تولید تا صادرات هستیم.دانش‌بنیان‌ها توانایی خالص‌سازی ۹۰ درصد گیاهان را دارند، آن هم گیاهانی که تنها در ایران یافت می‌شوند. آن موضوعی که نگران‌کننده است، مهاجرت زیاد استادان باتجربه در ساخت گیاهان دارویی است و اگر خواهان ارزآوری هستیم، باید سرمایه انسانی خود را حفظ کنیم.
یکی از ظرفیت‌های کشور در زمینه گیاهان دارویی، استفاده از این گیاهان در صنعت عطرسازی است. از آنجایی که توان و فناوری کافی در ساخت اسانس داریم، می‌توانیم با برنامه‌های ویژه صنعت عطرسازی کشور را تقویت کنیم. برای مثال، چند سال پیش با پوست مرکبات توانستیم اسانسی تولید کنیم که موردتوجه یک عطرساز فرانسوی قرار گرفت؛ اما متاسفانه به‌دلیل مشکلات مالی توانایی تولید انبوه و ثبت سفارش خارجی را نداشتیم و مجبور شدیم آن را از چرخه تولید خارج کنیم.اروپاییان طرفدار اصلی گیاهان دارویی ایران هستند و می‌توان ایده‌های متنوعی در توسعه این صنعت داشت و تنها نیازمند حمایت و شکل‌گیری یک زنجیره است. چه خالص‌سازی و چه تهیه اسانس در کشور از قابلیت‌های بالایی برخوردار است. ایجاد یک شبکه تولید گیاهان دارویی با اسانس و درجه خلوص بالا، نیازمند فعالیت پژوهشگران در اقلیم‌های متفاوت کشور است. برای مثال، خوب است گروهی در اقلیم سرد و گروهی در اقلیم مرطوب به تولید و خالص‌سازی گیاهان دارویی یا تهیه اسانس بپردازند. شرایط مطلوبی برای تولید اسانس‌هایی داریم که ظرفیت تولید عطرهای بی‌نظیری را فراهم می‌کنند. موضوع اصلی؛ ارتباط با دنیا است که با بهبود آن می‌توانیم نسبت به توسعه صنعت گیاهان دارویی و حتی عطرسازی خوش‌بین باشیم.
گرچه اختلاف‌نظرهایی میان باستان‌شناسان و تاریخدانان درباره تاریخچه صنعت عطرسازی وجود دارد، اما کمابیش همگی بر این اعتقاد هستند که نمونه‌هایی از عطرهای کهن در مصر باستان، امپراتوری روم و ایران پیدا شده است که از اهمیت عطرسازی در این تمدن‌های کهن حکایت دارد. در این بین، ایران نخستین کشوری بود که برای نخستین‌بار عطر بدون چربی یا آب‌های معطر را تولید کرد. حدود ۴هزار سال قبل از میلاد، ایران در این صنعت شروع به کار کرد. پادشاهان و درباریان ایران به عطر و مواد معطر علاقه داشتند. در آن زمان‌ها، ایرانیان به روش تقطیر، ساخت عطر در ایران را امکان‌پذیر می‌ساختند. بعدها در زمان حمله مغول، عطرسازی در ایران به اوج خود رسید، به‌گونه‌ای که مقدار زیادی از عطرهای گلاب، نسترن، گل‌زرد، نعناع و رازیانه به اروپا و افریقا صادر می‌شد. در آن دوران، صنعت عطرسازی ایران در فارس دارای شهرت خاصی بود. تقطیر سیستماتیک عطرها در قرون وسطی به‌وسیله دانشمندان ایرانی کشف و انجام شد. در ایران، در محوطه باستانی سیلک، تنگ‌های کوچک از جنس مرمر کشف شده که مخصوص نگهداری عطر بوده‌اند و این یکی از نشانه‌های اهمیت دادن ایرانی‌ها به عطر و رایحه خوش است.در کل، نبود اسانس داخلی و واردات صددرصدی آن مشکل اصلی صنعت عطرسازی است؛ چون اگر روزی نتوانیم به هر دلیل آن را وارد کنیم، هیچ کارخانه‌ای نمی‌تواند محصولی تولید و به بازار عرضه کند. متاسفانه در کشور هنوز امکان تولید اسانس برای استفاده در صنعت عطرسازی وجود ندارد و لازم است این بخش را در کشور داخلی و بومی‌سازی کنیم. ما به‌دلیل بهره بردن از مرکبات، گیاهان معطر و گونه‌های مختلف طبیعی می‌توانیم در بخش رایحه و اسانس نیز حرفی برای گفتن داشته باشیم.
به‌گفته کارشناسان، در حال حاضر اسانس‌های خوراکی و صنعتی در کشور ساخته می‌شوند، اما هنوز نتوانسته‌ایم، اسانس عطر را تولید کنیم. به‌نقل از سایت غذا و دارو این را هم باید بدانیم که اسانس‌ها به چند مورد محدود نمی‌شوند و شاید بیش از هزار و ۸۰۰ اسانس مختلف از گیاهان، میوه‌ها، ادویه‌ها و منابع دیگر قابل‌استخراج باشند.
