نهادینهسازی نوآوری در کشاورزی
الهام ایمانیان-معاون فناوری پارک ملی علم و فناوری کشاورزی و منابعطبیعی
این مجموعه در اواخر سال ۱۴۰۰، مجوز خود را از وزارت علوم تحقیقات و فناوری بهعنوان پارک دستگاهی گرفت. بیشتر پارکهای علم و فناوری در کشور دانشگاهی هستند. در واقع، وابسته به دانشگاهها فعالیت میکنند. این مجموعه جزو معدود پارکهایی است که دستگاهی است و مستقل از دانشگاهها با هدف تامین امنیت غذایی آغاز به کار کرده، در واقع این مجموعه با هدف افزایش ضریب نفوذ فناوری و نوآوری در حوزه کشاورزی و منابعطبیعی کشور تاسیس شده و درحالحاضر دارای ۱۳ دهکده یا پردیس فناورانه در ۱۳ استان و ۲۶ مرکز رشد است که مرکز واکسنسازی و سرمسازی رازی جزو این مراکز بهشمار میرود.بیشتر پارکهای علم و فناوری فعال در کشور، مخاطبان خاص خود را دارند و دانشبنیانهایی که در این پارکها فعالیت میکنند و مستقر هستند، باتوجه به دامنه مخاطبانی که دارند، دست به نوآوری و تولید میزنند. در واقع، جامعه هدف خاصی دارند، اما باتوجه به گستردگی صنعت کشاورزی، عموم مردم مخاطب اصلی آن هستند. بنابراین، لزوم تاسیس یک پارک علم و فناوری اختصاصی که توانایی گردآوری دانشبنیانهایی را که به این صنعت و امنیت غذایی مربوط میشوند، داشته باشد، بهشدت احساس میشد. هدف اصلی پرداختن به چالشهای اساسی مسائل مربوط به موضوعاتی درباره زیست و نوآوری کشاورزی، آلودگی محصولات ارگانیک و... بود. تفاوت این مجموعه با پارکهای علم و فناوری دیگر این است که فناوری و نوآوری را در کشاورزی در کل کشور نهادینه میکند و اشاعه میدهد. امنیت غذایی بیش از امنیت دفاعی یک کشور اهمیت دارد. وقتی صحبت از امنیت غذایی یا فرآوری غذا میشود، منظورمان فقط تولید محصولات کشاورزی نیست، بلکه شامل مباحث مربوط به مطالعات ژن، مزرعه در تمام حوزهها و بخشها میشود. تنها جایی که میتواند کشور را به کشاورزی تجاریساز برساند، پارک ملی کشاورزی و منابعطبیعی است.
تاکنون زیرساخت کاملی برای فعالیت فناوران وجود نداشته است و پیشبینی میشود با تاسیس این پارک علم و فناوری تا حد زیادی زیرساختهای لازم برای فعالیت دانشبنیانها در حوزه کشاورزی و منابعطبیعی فراهم شود. در همین راستا، تلاش برای ایجاد زیرساختهای فیزیکی نرمافزاری قانونی و حقوقی ایجاد این مرکز با جدیت دنبال میشود.در عین حال، در دهکدهها و مراکز رشد که تا بیش از این وجود داشته، زیرساختهای لازم برای فعالیت شرکتهای دانشبنیان و فناور ایجاد شده، اما در مجموعه پارک ملی علم و فناوری کشاورزی و منابعطبیعی قرار است تا تجاریسازی دانشبنیان بیش از گذشته اتفاق بیفتد.
دانشبنیانها باتوجه به نظام نوآوری کشاورزی و آمایش منطقهای و براساس تمام چالشهایی که در حوزه غذا وجود دارد، دستهبندی میشوند. در این صورت، میتوان فعالیت دانشبنیانها را با نگاه چالشمحور، تقاضامحور و مسئلهمحور و البته مدلهای اجرایی کاملا خاص خود برنامهریزی و اداره کرد.اجرای این مدلها بهعنوان «دانا روستا» و در قالب دهکدههای تخصصی، دهکدههای فناورانه و نوآورانه، مزارع نوآورانه و با هدف ایجاد روستاهای توسعهمحور، در دستور کار قرار دارد. هدف نهایی، ایجاد مزارع نوآورانه است که بهعنوان «دانا روستا» شناخته میشوند و دستورالعملهای خاصی برای آنها نوشته شده است. براساس برنامهریزیهای انجامگرفته، بهدنبال این هستیم که بتوانیم با همکاری معاونت علمی ریاستجمهوری و وزارت کشور، این مدلها را اجرایی کنیم.باتوجه به اینکه اغلب استارتآپها توان عبور از دره مرگ را ندارند، شکاف اصلی، عدمتوانایی آنها در تجاریسازی است. یکی از برنامههای مجموعه پارک منابعطبیعی و کشاورزی، طراحی سامانههای تجاریسازی است که در حال اجرایی کردن آن هستیم. این سامانه ۳۴ برنامه و ۴۰ زیرخدمت دارد که قرار است در کل کشور پیادهسازی شود.در واقع، تمام فعالان و فناوران دانشبنیان در زمینه کشاورزی با استفاده از این سامانه میتوانند با برندسازی، محصولات تولیدی را تجاریسازی و بینالمللی کنند. در واقع، شعار اصلی این پارک علوم و فناوری کشاورزی و منابعطبیعی، برندسازی تجاریسازی و بینالمللیسازی محصولات دانشبنیان است. ناگفته نماند که در این حوزه مدلهای اجرایی خاص خود را داریم. اگر بخواهیم وارد بنگاهداری شویم، قطعا شکست میخوریم. هدایت پارک ملی کشاورزی و منابعطبیعی بیشتر حاکمیتی است که با استفاده از ظرفیتهای بخشهای اصلی و خصوصی صنایع بزرگ و کوچک و بخشهای فعال در تجاریسازی انجام میگیرد. در واقع، با شناسایی زیستبومهای مختلف و مرتبط با کشاورزی، برقراری ارتباط با بخش خصوصی بهعنوان زیستبوم در اولویت است. به این ترتیب، تحقق این برنامهها میسر خواهد شد و در غیر این صورت، یعنی بدون همکاری با بخش خصوصی نمیتوانیم به اهداف گفتهشده برسیم.