ثبات نرخ ارزشمندتر از افت آن است
سید محمد احمدی-کارشناس بانکی
تردیدی نیست که ورود ارز، آزادسازی و روانسازی منابع ارزی زمینههای ایجاد تحول در اقتصاد را فراهم میکند؛ اما بعد از انتشار خبر آزادسازی پولهای ما در کره جنوبی این پرسش برای من مطرح شد که آیا آزادسازی این عدد از منابع ارزی بلوکهشده میتواند باعث کاهش نرخ ارز و مدیریت بهتر بانک مرکزی بر بازار ارز شود؟ آنچه مسلم است حداقل انتظار بعد از آزادسازی پولهای بلوکهشده، ایجاد ثبات در نرخ ارز است، اما نباید توقع اثرات شگرف (حداقل در بازه زمانی کوتاهمدت) در این بازار را داشته باشیم. بهنظر میرسد در شرایط فعلی اقتصاد ایران، ثبات در نرخ ارز ارزشمندتر از ریزش نرخ آن است، زیرا در شرایط ثبات بازرگانان و تجار بهتر میتوانند فعالیت اقتصادی خود را دنبال کنند و ثبات در نرخ ارز امکان برنامهریزی را برای آنها فراهم میکند. درست است که میزان منابع آزادشده ما در کرهجنوبی و عراق برای اقتصاد ایران بزرگ نیست و نمیتواند موجد اتفاقات و تحولات بزرگ در اقتصاد شود، اما مانند مسکن عمل میکند و مانع بدتر شدن اوضاع اقتصادی خواهد شد و اجازه نخواهد داد که شرایط وخیمتر شود. متاسفانه کسریهای بودجه دولت در سالهای اخیر باعث عدم تخصیص بودجه در بخش عمرانی کشور شده و حجم پولهای آزادشده نیز در حدی نیست که بتوان انتظار داشت در حوزه عمرانی و زیرساختی مورد بهرهبرداری قرار بگیرد. بهنظر میرسد این مبالغ باید برای تامین مالی کالاهای مصرفی صرف شود و اگر مدیریت درستی در این بخش داشته باشیم کالاهای مصرفی با نرخ مناسبتری بهدست مردم خواهند رسید و این غنیمت بزرگی است.
دولت در سالهای اخیر سیاست واحد و مشخصی برای مدیریت بازار ارز نداشت؛ از این رو تلاش کرد با خبردرمانی بازار ارز را مدیریت کند، اما باید این نکته را در نظر داشت که خبردرمانی در یک بازه زمانی کوتاه میتواند نتیجهبخش باشد و اثرات آن در بلندمدت از بین خواهد رفت. در ماههای اخیر چندین بار خبر آزادسازی پولهای بلوکهشده در کره جنوبی مطرح شد و شاهد افت مقطعی نرخ دلار در بازار بودهایم؛ اما بهنظر میرسد اگر دولت بخواهد چندین بار از این سیاست استفاده کند اثر آن کمرنگ خواهد شد، زیرا بازار هوشمند است و نسبت به یک خبر چندین مرتبه واکنش نشان نمیدهد؛ از این رو توصیه میکنم دولت هوشمندانه از سیاست خبردرمانی بهره بگیرد. بهنظر بنده اگر قرار بود از یک محل پول به بازار تزریق شود، بدون تردید بازار نسبت به آن واکنش نشان نمیداد و تاثیری از آن نمیپذیرفت، اما این امیدواری وجود دارد که علاوه بر کره جنوبی و عراق، پولهای بلوکهشده ما در کشورهای دیگر نیز آزاد شود و بازار و اقتصاد به شرایط ثبات نزدیک شود. علاوهبر عدم ثبات در نرخ ارز، تعدد نرخهای ارز نیز باعث شده مدیریت این بازار برای بانک مرکزی دشوار شود؛ از این رو این نهاد باید برای همیشه بساط این رانت را جمع کند. تورم در کشور وجود دارد و رشد نقدینگی به خودی خود تورم به همراه میآورد. در شرایطی که هیجانها و تنشهای بینالمللی فشاری به ما تحمیل نمیکند، باید اجازه دهیم ارزهای خارجی با نرخ تورم جهانی سالانه تعدیل شود. زمانیکه بانک مرکزی تلاش میکند نرخ ارز را بهصورت دستوری ثابت نگه دارد، بعد از مدتی جامپ ارزی شکل میگیرد و نرخ ارز بیشتر از عددی که مجاز به افزایش است بالا میرود و اینگونه حباب قیمتی در ارز ایجاد میشود. سیاست درست در مدیریت ارز این است که اگر بانک مرکزی منابع ارزی دارد فقط از آن برای ثبات نرخ ارز استفاده نکند. سعی بر دستوری نگه داشتن نرخ ارز عواقب زیادی خواهد داشت، زیرا در این شرایط با یک شوک بیرونی فنر نرخ ارز در خواهد رفت و قیمتها روند صعودی به خود خواهد گرفت.
بانک مرکزی بعد از روی کار آمدن محمدرضا فرزین سیاست تعدیل نرخ بهره را در پیش گرفت. این سیاست باعث شد رکود در بازارهای موازی ایجاد شود و انتظارات تورمی تاحدودی کاهش پیدا کند و نرخ ارز بین ۴۸ تا ۵۱ هزار تومان در نوسان بود؛ اما خبرهای اخیر در منطقه معادلات را بر هم زد و مشاهده کردیم که در روزهای اخیر نرخ در بازار دلار و طلا و دیگر بازارهای موازی روند صعودی به خود گرفت و این نشان میدهد بازار همچنان نگاه به تحولات سیاسی دارد.