صنعت فولاد به‌دلیل کاربردهای پایه در بسیاری از صنایع پایین‌دست در رده صنایع مادر و استراتژیک به‌شمار می‌آید. در چنین شرایطی، توسعه صنعت فولاد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بر همین اساس نیز در افق ۱۴۰۴، تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در نظر گرفته شده است. در حال‌حاضر ظرفیت‌سازی خوبی برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در کشور انجام‌شده اما توجه کافی به تامین سایر الزامات موردنیاز این صنعت نشده است. همین بی‌توجهی به تامین زیرساخت‌ها نیز تحقق تولید این هدف را با اماواگر روبه‌رو می‌کند. توسعه صادرات یکی از مهم‌ترین الزامات تداوم تولید است. ایران در طول سال‌های اخیر توانسته در جایگاه دهمین فولادساز برتر جهان قرار گیرد. براساس طرح جامع فولاد در افق ۱۴۰۴، تولید ۵۵ میلیون تن فولاد هدف‌گذاری‌شده که با توجه به شرایط موجود و ظرفیت‌سازی‌های انجام‌شده، تحقق آن دور از ذهن به‌نظر نمی‌رسد. با این وجود باید خاطرنشان کرد ظرفیت‌سازی برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد، تنها مسئله پیش‌روی ما نیست، بلکه بازارسازی و حضور در بازارهای جهانی نیز به‌اندازه ظرفیت‌سازی در این صنعت اهمیت دارد. صنعت فولاد ایران در حوزه بازاریابی بین‌المللی و فروش محصولات به بازارهای جهانی پیشرفت کافی نداشته و این درحالی است که در همین شرایط برخی کشورها اقدامات اساسی برای توسعه حضور خود در بازار جهانی ترتیب داده‌اند.

متاسفانه زیرساخت‌های صادراتی همچون ظرفیت‌های بندری تاکنون آن‌طور که باید و انتظار می‌رود در کشور توسعه نیافته‌اند و همین موضوع در آینده نزدیک به چالشی در مسیر صادرات فولاد ایران بدل خواهد شد. این کمبود علاوه‌بر حوزه بنادر در سایر بخش‌های زیرساختی همچون توسعه راه‌های جاده‌ای و ریلی که همگی از الزامات توسعه صنعت فولاد هستند نیز به چشم می‌خورد.

بنابراین می‌توان این‌طور ادعا کرد که حتی اگر ایران ۵۵ میلیون تن فولاد هم در افق ۱۴۰۴ تولید کند اما نتواند آن را از طریق شبکه جاده‌ای و ریلی با نرخ مناسب به بنادر حمل کند، نرخ صادراتی آن به‌صرفه نخواهد بود و بدین‌ترتیب نمی‌توانیم سهمی از بازار صادراتی جهان را در اختیار بگیریم. درنتیجه نگرانی درباره ظرفیت تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴ وجود ندارد، بلکه مانع اصلی در حوزه توسعه فولادسازی، سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های زیربنایی کشور است. البته بخشی از ضعف‌های موجود را باید ناشی از تحریم و شرایط خاصی دانست که امکان جذب سرمایه خارجی را به کشور فراهم نکرده است.

در ادامه باید خاطرنشان کرد توسعه صادرات در صنعت فولاد ایران در طول سال‌های گذشته آن‌طور که باید و منطبق با روند رو به رشد تولید در این صنعت، پیش نرفته است. بیشترین صادرات فولاد ایران در سال ۹۸ و برابر با ۸.۵ تا ۹ میلیون تن گزارش شده است. حجم صادرات ایران در سال گذشته کاهش یافت. عملکرد صنعت فولاد ایران در سال جاری نیز تحت‌تاثیر قطعی برق در تابستان قرار گرفت و احتمال می‌رود واحدهای فولادسازی کشور در ماه‌های سرد سال با کمبود گاز نیز مواجه شوند.

در چنین شرایطی از میزان تولید این صنعت به‌شدت کاسته و به‌دنبال آن صادرات و فروش این محصولات در بازار جهانی نیز محدود خواهد شد؛ بنابراین از سیاست‌گذاران انتظار می‌رود ضمن توجه به اثرگذاری صادرات بر تداوم تولید، زمینه ارتقای فروش این محصول را در بازار جهانی فراهم کنند.

در افق ۱۴۰۴، سناریوهای متفاوتی برای صادرات فولاد کشور در نظر گرفته‌شده و هدف صادرات این محصول برابر ۱۲، ۱۵ یا ۲۰ میلیون تن عنوان‌شده است. بدون تردید تحقق هدف صادراتی ۲۰ میلیون تن فولاد با توجه به شرایط موجود و مقدار تولید فولاد مقدور نیست اما می‌توان با برنامه‌ریزی درست در مسیر ارتقای جایگاه صادراتی فولاد ایران در بازار جهانی برای حداقل صادرات ۱۲ تا ۱۵ میلیون تن تلاش کرد. سرانه مصرف فولاد کشور در ۴ سال گذشته ۲۵۷ کیلوگرم به‌ازای هر نفر برآورد شده بود. این رقم در سال گذشته به روایتی به حدود ۱۳۰ کیلوگرم کاهش یافته؛ بنابراین صادرات مازاد نیاز یادشده ضروری است.