دلارهای خانه‌نشین
لطف‌الله بخشی-اقتصاددان
ارزش ریال روزبه روز افت می کند و مردم چاره ای ندارند، جز اینکه دارایی ریالی خود را به سرمایه امن که همان دلار یا طلاست تبدیل کنند، اما به اعتقاد دولتمردان حجم بالایی از ذخایر دلار کشور در خانه ها ذخیره شده و باید این ذخایر ارزی از خانه ها خارج شود تا به کمک رونق اقتصادی بیاید. این روزها مردم به وضعیت بازار توجه می کنند و به این نتیجه رسیده اند که دولت و حاکمیت چشم شان را به ارزهای خانگی دوخته اند. گمانه زنی ها حاکی از آن است که حدود ۲۰ میلیارد دلار ارز خانگی یا خارج از چرخه اقتصادی در کشور وجود دارد. برای اینکه ارز در درون شبکه بانکی باقی بماند رئیس کل بانک مرکزی دستور داد مردم پول خود در حساب ارزی نگهداری کنند. روزی که رئیس کل بانک مرکزی طرح تبدیل ارزهای خانگی به سپرده ارزی را اعلام کرد، هیچ آماری از تعداد شرکت کنندگان توسط بانک ها ارائه نشد که این نشان دهنده عدم استقبال مردم از طرح بانک مرکزی است.این اتفاق درباره سکه هم رخ داد و از مردم خواستند برای ثبت نام سکه به تعداد دلخواه اقدام کنند که مردم در آن مقطع پول را واریز و سکه ثبت نام کردند؛ در صورتی که می توانستند در همان زمان از بازار آزاد سکه خریداری کنند. ثبت نام کنندگان به این طرح اعتماد کردند اما در زمان تحویل سکه، درخواست مالیات از ثبت نام کنندگان شد؛ چیزی که با شرایط آغاز ثبت نام مغایرت داشت. وقتی دوگانگی مشاهده می شود، بی اعتمادی مردم به نیروی حاکم شدیدتر می شود و طبیعتا سالیان سال زمان نیاز است تا اعتماد از دست رفته دوباره احیا شود.
سرمایه ۲۰ میلیارد دلاری که می توانست در این شرایط رکود تورمی به کمک دولت بیاید تا شاید گرهی از مشکلات کور اقتصاد کشور باز کند، به دنبال سیاست غلط بانک مرکزی با اعتمادزدایی از مردم در خانه و بازارهای واسطه گری ماندگار شده است.خروج سرمایه ارزی از بانک ها برابر است با انتقال دارایی ها به خارج از کشور، در حالی که این خروج سرمایه نامطلوب تلقی می شود، زیرا اغلب نتیجه بی ثباتی سیاسی یا اقتصادی است. سکون سرمایه ارزی یا فرار آن از کشور زمانی اتفاق می افتد که سرمایه گذاران خارجی و داخلی دارایی های خود را به یک کشور خاص به دلیل ضعف درک شده در اقتصاد ایران و این باور که فرصت های بهتری در خارج وجود دارد، منتقل می کنند. دلارهای خانگی نیز در نهایت به خارج از ایران نقل مکان خواهند کرد، زیرا برای اشخاص حقیقی در نهایت محل خرج کردن ارز خارج چرخه اقتصادی معیوب ایران است. اگر دولتمردان نتوانند در سال جاری نرخ تورم را به زیر ۳۰ درصد کاهش دهند، بخش تولید در کشور عملا از بین خواهد رفت، زیرا سکون و فرار سرمایه دلاری در نهایت منجر به کاهش حجم سرمایه به معنای کاهش حجم تولید می شود. این مسئله نیز به معنای کاهش درآمد خانوارهاست. این کاهش درآمد هم در خانوارهای شهری و هم روستایی رخ می دهد و در نهایت اقتصاد کل مختل خواهد شد و به جای ثبات، تورم افزوده بر اقتصاد حکومت خواهد کرد. خانه نشین کردن دلار در گاوصندوق بانک یا در منزل، جامعه را نه تنها از نظر اقتصادی که از بعد فرهنگی و آموزشی و سلامت نیز دچار فقر می کند.
