زیرساخت‌های فنی بنادر خشک مهیا شود
محمود بهشتیان- کارشناس ارشد گمرک
شناسایی نقاط مختلف بالقوه برای توسعه زیرساخت های حمل ونقل، یکی از الزامات توسعه تجارت و وظیفه نهادهای متولی آن شمرده می شود. راه اندازی محدوده ای به نام بندر خشک که در آن بتوان کالاها را با سهولت و سرعت بیشتری تولید و صادر کرد، یکی از مسائلی است که طی چند سال اخیر، مورد توجه دولت های قبلی قرار گرفته و به نظر می رسد، دولت فعلی نیز به آن توجه داشته باشد، چرا که چندی پیش سیدمیعاد صالحی، مدیرعامل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران، خبر از افتتاح بندر خشک و مرکز لجستیک آپرین تا پایان سال داد. این منطقه، در اطراف تهران و در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی تهران (اسلامشهر) در منطقه ای به وسعت ۷۰۰ هکتار قرار دارد. پیش از پرداختن به ابعاد ایجاد این بندر در استان تهران، ابتدا باید به ماهیت بندر خشک و دلیل شکل گیری آن توجه کرد.
بندر خشک (که به نام بندر داخلی نیز شناخته می شود) یک بندر درون سرزمینی چندمنظوره است که به طورمستقیم توسط جاده یا راه آهن به بندر دریایی متصل و مرکزی برای انتقال کالاها به مقصدهای داخلی است. بندر خشک، هم برای انتقال درون سرزمینی کالاها و هم برای ذخیره و انبار کالاها محسوب می شود. بندر خشک داخلی می تواند انتقال کالا بین کشتی ها و شبکه های بزرگ حمل ونقل داخلی را تسهیل کند و یک مرکز توزیع کالا در درون سرزمین ایجاد کند. در مقابل، روند صادرات کالا در این بنادر تسهیل و تسریع می شود و این مسئله را می توان به عنوان یک مزیت ایجاد بندر خشک معرفی کرد، اما احداث بندر خشک و سایر بسترهای این چنینی در حوزه حمل ونقل، نیازمند فراهم کردن شرایط مناسب آن است. بندر، یک نوع مبادی ورودی و خروجی است؛ از این رو باید زیرساخت های پیشرفته و مطلوبی را در این زمینه داشته باشد. در حال حاضر، در نقاط صفر مرزی کشور و همچنین برخی مناطق درونی، گمرکات مختلف وجود داشته که وظیفه بررسی و مدیریت ورود و خروج کالاها را برعهده دارد. اگر تمهیدات مناسبی در راستای تامین زیرساخت های بنادر خشک انجام نشود و تجهیزات فنی مورد نیاز این مناطق مهیا نشوند، با گمرکات داخلی تفاوتی ندارد و ایجاد آنها تاثیر بسزایی را در روند تجارت خارجی ایران در پی نخواهد داشت، چرا که بندر خشک، هم برای انتقال درون سرزمینی کالاها و هم برای ذخیره و انبار کالاها نیز کاربرد داشته و در نهایت عملکرد آن تمایز زیادی با فعالیت گمرکات داخلی نخواهد داشت.
یکی از فرصت های ایجاد بنادر خشک در مناطق داخلی کشور، ایجاد بسترهای مناسب برای توسعه ترانزیت بین المللی است. ایران از آن جایی که در موقعیت جغرافیایی طلایی قرار دارد، می تواند پذیرای بسیاری از کامیون ها و ماشین های باری بین المللی باشد و از مزیت و درآمدهای ارزی فعالیت های ترانزیتی بهره مند شود.
این مسئله نیز همچنان به تامین و تهیه بسترهای فنی و توسعه زیرساخت های حمل ونقل داخلی وابسته است و تا زمانی که این اقدامات انجام نگیرد، نه تنها بنادر خشک به معنای واقعی آنها احداث نشده، بلکه نمی توان از فرصت های موجود نیز بهره گرفت. در حال حاضر زیرساخت های حمل ونقل زمینی و ریلی کشور به اندازه ای توسعه نیافته اند که بتوانند پاسخگوی نیاز تجارت داخلی و خارجی و یا فعالیت های ترانزیتی کشور باشند، بنابراین ضعف های زیرساختی در این مسئله بسیار وجود داشته و بدون رفع آنها، نمی توان به ثمربخش بودن برنامه های مربوط به ایجاد بنادر خشک در نقاط مختلف امیدوار بود. به بیان دیگر، اگر بنادر خشک بدون در نظر گرفتن زیرساخت های تجهیزاتی و فنی مربوط به آن احداث شوند، تفاوتی با گمرکات داخلی نداشته و در نهایت ارزش مناسبی ایجاد نخواهند کرد.
