آسیب‌شناسی فرار سرمایه از معدن
احسان پیری-کارشناس و فعال معدن
سرمایه گذاری در بخش معدن، کار پرریسکی است و باتوجه به اتفاقاتی که به تازگی در قوانین معدنی اتفاق افتاده، به عنوان مثال، موضوع افزایش حقوق دولتی، حق اکتشاف و امثال آن، علاقه بخش خصوصی به این فعالیت کاهش پیدا کرده و متاسفانه تا امروز بستر مناسبی برای حضور بخش خصوصی در حوزه معدن فراهم نشده است.یکی از اقدامات مهم برای بسترسازی این است که دولت باید به وظایف خود برای اکتشافات اولیه متعهد باشد.پیش تر، سازمان زمین شناسی متولی امر اکتشاف بود، اما در چند سال اخیر سازمان زمین شناسی به شدت تضعیف شده و جایگاه فنی و تخصصی خود را از دست داده و بسیاری از کارهای اکتشافی به ایمیدرو محول شده است. فعالیت تخصصی این سازمان هم بیشتر در بخش صنایع بوده است تا معدن.به نظر می رسد تا زمانی که اطلاعاتی که در اختیار بخش های مختلف حاکمیتی بوده و به صورت شفاف در اختیار همه علاقه مندان به سرمایه گذاری در بخش معدن قرار نگیرد، فضای موجود برای سرمایه گذاران ناشناخته و با ریسک بالا باقی می ماند.علاوه بر این، قوانین، مقررات و آیین نامه های خلق الساعه ای که برای فعالیت های معدنی وجود دارد یا صادر می شود هم، مزید بر علت شده است تا سرمایه گذاری کم و کمتر شود.
چندین سال پیش، یکی از اساتید دانشگاه تربیت مدرس، نقشه راهی برای معدن طراحی کرد که همان نقشه راه، باوجود نواقص و ایراداتی که به آن وارد شد، می توانست بسیار کارگشا باشد، اما متاسفانه ملاک عمل قرار نگرفت و به بایگانی سپرده شد.
به گمان من، اگر همان نقشه راه چکش کاری و ایرادات آن اصلاح می شد، شاید بسیاری از مشکلات امروزه در بحث سرمایه گذاری به وجود نمی آمد.
البته امیدواریم با تحولاتی که به تازگی دارد، اتفاق می افتد و حرکت دولت به سمت واگذاری کارها به بخش خصوصی، این کم و کاستی ها جبران شود، چون بخش دولتی بسیار فربه و کند شده است و نمی تواند کارها را به صورت سیستماتیک پیش ببرد و علاوه بر این، ابزارهای لازم را هم در اختیار ندارد. بنابراین، چاره ای نیست جز اینکه دولت مسئولیت های خود را به تدریج به بخش خصوصی واگذار کند تا حوزه سرمایه گذاری در بخش معدن متحول شود.
این اقدام می تواند یکی از بهترین اتفاقات را در کشور رقم بزند، زیرا ما جزو معدود کشورهایی هستیم که هم منابع غنی انرژی داریم و هم معادنی غنی و با ظرفیت بالا که اگر اینها با هم ممزوج شوند، نقش پررنگی در تامین زنجیره در حوزه معدن و صنایع معدنی اتفاق می افتد.
متاسفانه ما در حال حاضر تحریم هستیم و به این ترتیب، مشکلات عدیده ای برای حضور سرمایه گذار خارجی ایجاد شده است. اگر این تحریم ها مدیریت شود، راه ها و پیشنهادهای مختلفی برای جذب سرمایه گذار خارجی وجود دارد. یکی از مشکلات تحریم ها این است که ما نمی توانیم مراودات مالی داشته باشیم، اما باتوجه به امکان استفاده از رمزارزها و پول هایی که در بستر بلاک چین در فضای مجازی وجود دارد، می تواند معضلات مالی را حل کند.
از آنجایی که سهامداران بزرگ شرکت های بزرگ معدنی کشورهایی مانند امریکا هستند، خواه ناخواه نمی توانند در حوزه سرمایه گذاری در ایران حضور پیدا کنند،اما به عنوان مثال، شرکت های چینی می توانند سرمایه گذاری کنند، زیرا کشوری مانند ایران در واقع ظرفیت زیادی در این حوزه دارد.بنابراین به گمان من، نمی توان و نباید همه تقصیرها را به گردن تحریم انداخت، چرا که خود ما هم تا امروز کم کاری های زیادی داشته ایم.
یکی دیگر از معضلات مهم در حوزه سرمایه گذاری معدنی این است که تبلیغات و اطلاع رسانی ما در این حوزه، حتی در کشورهای همسایه، کمرنگ بوده. اینکه ما در رسانه های مختلف حضور نداریم و در حوزه تخصصی مثل معدن، فولاد، زنجیره هایی که از معدن مشتق می شود و امثال آن، نقش و رنگی از کشور ما نیست و ضعف بزرگی است که به بحث سرمایه گذاری خارجی صدمات جبران ناپذیری وارد می کند.
واقعیت این است که ما ظرفیت های زیادی در بخش معدن و صنایع معدنی داریم و به عنوان مثال، سازمان نظام مهندس معدن ایران بیش از 3 هزار نفر عضو دارد که همه فارغ التحصیل رشته معدن یا زمین شناسی هستند که سرمایه انسانی حوزه معدن هستند و مهم ترین عامل موفقیت بنگاه های بزرگ، به شمار می روند. پس کشور ما هم ذخایر غنی معدنی دارد، هم سرمایه انسانی و هم از اطلاعات و داده های موردنیاز و بخش خصوصی فعال برخوردار است و اگر از همه اینها را در کنار هم قرار دهیم و بتوانیم از این مجموعه بهره ببریم، به طورقطع فضای مطلوب تری در این حوزه مهم اقتصادی ایجاد خواهد شد.
