باید تجدیدنظر کنیم
فرشاد رشیدنژاد- استاد دانشگاه و کارشناس معدن
اگر کسی پیگیر اخبار و اطلاعات معدنی کشور باشد، به خوبی می داند که ما از نظر تامین ماشین آلات معدنی واقعا در تنگنا هستیم و صنعت معدن ما تا حد زیادی از این مسئله آسیب می بیند و متضرر می شو، بنابراین به نظر می رسد که یکی از بهترین راهکارها برای حل مشکل این است که ماشین آلات معدنی خود را از پیشرفته ترین کشورها در این زمینه تامین کنیم.
البته در حال حاضر بحث تحریم ها مانع بزرگی در این مسیر است. سیاست های داخلی کشور هم در این زمینه گره بر گره می افزاید. به عبارت دیگر، باوجود اینکه ما در زمینه تامین ماشین آلات به طورکامل وابسته هستیم، اما باز هم واردات تا حد زیادی ممنوع است که مشکلات بسیاری ایجاد می کند. پیش از انقلاب، کشور شوروی در معادن ایران فعالیت زیادی داشت و سبک اکتشافی خاصی را پایه گذاری کرده بود که هنوز هم برای اکتشاف زغال سنگ و بعضی دیگر از مینرال ها مورداستفاده قرار می گیرد. این همکاری ها در زمینه های مختلفی جریان داشته است. به عنوان مثال، در زمینه فعالیت های اکتشافی یا همان طور که می دانیم راه اندازی و تامین تجهیزات ذوب آهن اصفهان. البته طرح اولیه این بود که تجهیزات کارخانه ذوب آهن از آلمان خریداری و وارد شود که این کار هم انجام شد، اما کشتی حامل تجهیزات غرق شد و محموله به ایران نرسید، به این ترتیب ایران به روسیه روی آورد و صنعت ذوب آهن را که در هر کشوری جزو صنایع زیربنایی به شمار می رود، شوروی سابق در ایران راه اندازی کرد و علاوه بر این، در مراحل مختلف ساخت نیروگاه اتمی بوشهر هم با ایران همکاری داشته است. با گذشت زمان، این فعالیت ها کم و کمتر شد. بعد از تفکیک شوروی و جدا شدن جمهوری ها، افتی در این زمینه ایجاد شد. به شکل دقیق، همین اتفاق درباره یوگسلاوی سابق هم تکرار شد. این کشور که زمانی در زمینه اکتشاف در ایران و کشورهای دیگر بسیار فعال بود و از صاحبان دانش زمین شناسی و اکتشافات به شمار می رفت، بعد از تغییرات سیاسی و چندپاره شدن، عظمت قبلی و نقشی را که در عرصه بین المللی داشت، از دست داد. همزمان، کشورهای غربی به سرعت رشد کردند و به ویژه از دهه ۸۰ میلادی، روند رشد سریعی داشتند و به توسعه قابل توجهی دست یافتند و به این ترتیب، توانستند نقش موثرتری را در زمینه صنعت و معدن در دنیا ایفا کنند. در حال حاضر شاهد هستیم که ماشین آلات پیشرفته و عظیم الجثه ای که در معادن روباز به کار می روند یا تجهیزات پیشرفته ای مانند جامبودریل ها و ابزارهای دیگری که برای اکتشاف، استخراج و فرآوری ساخته شده و مورد استفاده قرار می گیرند، همه مربوط به امریکای شمالی یا کشورهایی مانند آلمان و ژاپن هستند. کشور ما بعد از انقلاب، درگیر جنگ شد و با سیاست ها و برنامه های مدیریتی زمان جنگ اداره شد،اما بعد از آن و در دوران سازندگی، فعالیت اقتصادی و صنعتی روند رو به رشدی گرفت. در دوره هایی که تحریم ها تا به این اندازه سختگیرانه نبود، اتفاقات خوبی در زمینه صنعت و معدن رخ داد که آثارش هنوز هم به چشم می خورد. در صنعت مس و آهن، پیشرفت های قابل توجهی به وجود آمد و هنوز هم از نتایج آن دوران بهره می بریم،اما بعد از آن، جریانات سیاسی به سمت و سویی دیگر رفت و دوباره گسستی در زمینه همکاری های معدنی ایجاد شد و بسیاری از شرکت هایی که در ایران فعال بودند، کشور ما را ترک کردند. در مجموع، از اواسط دهه ۸۰ شمسی به این طرف، به واسطه همکاری نکردن با کشورهای پیشرفته، بسیار متضرر شده ایم. کشور ما، هرچند از نظر سخت افزاری فاصله زیادی با دنیا دارد و از صادرکنندگان فناوری در زمینه اکتشاف و استخراج مواد معدنی به شمار نمی رود، اما از نظر تئوری، پیشرفت زیادی داشته است و دانش آموختگان و پژوهشگران این حوزه در سال های اخیر، دانش را توسعه داده اند و در حال حاضر ما نیازمند تکنولوژی، ماشین آلات و ابزار هستیم، نه دانشی که مربوط به این علوم و فنون باشد. هرچند بسیاری از اتفاقات و تعاملات در عرصه اقتصادی در گرو سیاست های کلی کشورها است و این روابط تعیین کننده اصلی تعاملات و همکاری ها است. اگر سیاست های کلی، بازدارنده باشد، در پایین دست هیچ کاری نمی توان کرد و به طبع به آن نتیجه ای که می خواهیم، نمی رسیم. در نتیجه، اینها بحث کلان و مربوط به سیاست های کلی کشور است که باید تصمیم گیران و صاحب نظران سیاسی درباره آن اظهارنظر کنند، اما در مجموع باید در برخی روش ها تجدیدنظر کنیم، چون به هر حال دنیا مسیر پیشرفت را با سرعت طی می کند و پیوستن به این قطار پرشتاب با تعامل سازنده محقق می شود و هرگونه اخلال در این مسیر یا تعامل غیرسازنده، می تواند به ضرر کشورهایی باشد که نیازمند فناوری های نوین هستند.
