ماهواره‌ها به کمک محیط‌زیست می‌آیند
یاسر عاشورزاده ـ فعال دانش‌بنیان در عرصه فناوری‌های فضایی
نزدیک به یک دهه می شود که شمار شرکت های دانش بنیانی که با استفاده از داده های ماهواره ای و فناوری های فضایی خدمات ارزنده ای در باب کشاورزی هوشمند، کنترل و پیش بینی بلایای طبیعی ارائه می دهند، افزایش یافته است، در واقع با نگاهی گذرا به فهرست شرکت های دانش بنیان فعال در عرصه محیط زیست، می فهمیم چند سالی می شود که این شرکت ها با بهره گیری از فناوری های فضایی و اطلاعات ماهواره ای نوید پیش بینی و پایش دقیق آلودگی هوا و گردوغبار را می دهند. تولیدات فناوری های فضایی و امکاناتی که این تولیدات در اختیار نهادهای دولتی و خصوصی در راستای حل بحران های زیست محیطی از جمله پدیده گردوغبار قرار می دهند، اهمیت زیادی دارد. از مزیت های ابزار فناوری فضایی و سنجش از دور این است که می تواند پدیده های محیط زیستی را موردپایش قرار دهد، یعنی در یک بازه زمانی، اطلاعاتی جمع آوری می شود که می توان تصمیمات درستی را درباره آن پدیده زیست محیطی گرفت.
وقتی یک پدیده محیطی را موردپایش قرار می دهیم، می توانیم الگوهای رفتاری آن را هم موردپایش قرار دهیم. در حقیقت، با پایش پدیده گردوغبار می توان نحوه ورود گردوغبار به تهران یا شهرهای دیگر را تشخیص داد. تصاویر ماهواره ای بهترین ابزار برای این فرآیند است که می توان آن را موردرصد قرار داد و مکان یابی کرد؛ همچنین غلظت آن به طور دقیق موردتشخیص خواهد بود. گام نخست فعالیت ما با پایش آلودگی هوای تهران آغاز شد؛ این طرح به مکان یابی فضای سبز شهری اختصاص داشت و موردتایید دانشگاه هاروارد هم قرار گرفت؛ در این مطالعات به این نتیجه رسیدیم که با احداث فضای سبز شهری در بخش هایی از شهر تهران که به شکل معمول کم آب هستند، می توان میزان آلودگی را تا ۵۰ درصد کاهش داد.
کار در حیطه فناوری های فضایی می تواند برای بیشتر سازمان ها، ارزش افزوده تولید کند. متاسفانه نبود شناخت از این نوع فعالیت ها و امکانات راهبردی، عامل اصلی بی مهری نسبت به دانش بنیان هایی است که در این عرصه فعالیت می کنند. یکی از معضلاتی که باعث می شود دستاوردهای دانش بنیان ها نادیده گرفته شود، این است که بیشتر نهادهای دولتی به روز نیستند و از فعالیت های نوآورانه کمتر استقبال می کنند و به طورمعمول برای حل مشکلات زیست محیطی، به استفاده از ابزار قهری روی می آورند. معضل اصلی در بازاریابی محصولاتی است که بیشتر شرکت های دانش بنیان برای حل مشکلات زیست محیطی دارند، اما استقبال چندانی از آنها نمی شود. در حالی که در بیشتر کشورهای پیشرو، اقدامات جدی تری برای بکارگیری تولیدات فناوری های فضایی انجام می شود. به اعتقاد من، اگر چنین فعالیت هایی برای بخش خصوصی جذاب تر جلوه کند، می توانیم شاهد اتفاقات خوشایند در این عرصه باشیم. معمولا رخداد پدیده گردوغبار وابسته به الگوهای باد و توفان است. باتوجه به مشخصاتی که زمین و جنس خاک دارد، می توان از چند روز قبل وقوع پدیده گردوغبار را پیش بینی کرد. پیش از آنکه به مرحله پیش بینی برسیم، باید پارامترهای زمین را تشخیص دهیم، در واقع با آگاهی از شرایط تبخیر، تعرق و رطوبت مکان موردنظر، می توان پیش بینی دقیق تری کرد. سیستم هوشمند مشاهدات ماهواره ای محصولی است که در زمینه کشاورزی هوشمند، پیش بینی سیلاب، آتش و شناسایی نقاط آتش و پایش گردوغبار و آلودگی هوا فعال است. پایش گردوغبار در این سیستم برای استان هایی که بیشتر در معرض توفان های غبارآلود قرار می گیرند و در مسیر آن قرار دارند، فعال است؛ اما پایش آلودگی آلاینده ها، برای کل کشور انجام می شود.
بزرگ ترین مشکل در بحث توسعه دانش بنیان ها، نحوه ورود به بازار است، چرا که هنوز در کشور ما، این ذهنیت جا نیفتاده است که دانش بنیان هایی که خدمات تولید می کنند، می توانند آن خدمات را به فروش برسانند و در راستای بکارگیری آن همکاری کنند، در واقع همکاری و مشارکت برای شرکت های دانش بنیانی که خدمات از نوع فناوری فضایی ارائه می دهند، نسبت به شرکت هایی که یک محصول فیزیکی تولید می کنند، سخت تر می شود.
