فناوری، تنها راه‌استفاده از آب دریا
علیرضا قاضی‌زاده-کارشناس آب
طبق آمار وزارت نیرو، ۸۱ میلیارد مترمکعب آب قابل برنامه ریزی داریم، در حالی که نیاز آبی کشور در سال ۱۴۰۰ نزدیک به ۹۸ میلیارد مترمکعب بوده است. به عبارت دیگر، دخل و خرج آبی ما با یکدیگر همخوانی ندارد و این امر در نهایت به بحران آب منتهی می شود. از عوامل بحران آب در کشور، وجود چند سیاست گذار و سازمان های مختلف است که به عنوان متولی این جریان شناخته می شوند و ارتباط و هماهنگی موثری هم با یکدیگر ندارند، به همین دلیل، کارشناسان نمی توانند به سادگی سیاست های کارآمد برای رفع این بحران را تدوین کنند و ارائه دهند. ایران هیچ گاه به عنوان یک کشور پربارش شناخته نشده است، اما باتوجه به اینکه پیش تر هم اشاره شد، در ۵ یا ۶ دهه اخیر، اسرافکارانه به مصرف آب پرداخته ایم، در حالی که اجداد ما، راه های صرفه جویی و نگهداشت آب را برای نسل های بعدی به خوبی می دانستند.
مدیریت بحران آب از مسیر فناوری می گذرد، به عبارت دیگر، باید بکارگیری فناوری، پایه اصلی برنامه ریزی های منابع آب باشد. برهمین مبنا، مدیران سازمان ها و نهادهای مربوطه باید از بکارگیری فناوری ها استقبال کنند و از توان دانش بنیان ها بهره کافی بگیرند، برای مثال بسیاری از شرکت های دانش بنیان، توانایی مناسبی در طراحی و ساخت دستگاه های شیرین سازی آب دارند. آمارها حاکی از آن است که ۸۰ درصد از کل منابع آب تجدیدشونده در کشور ما مصرف می شود؛ این عدد در بحث های توسعه پایدار، عدد بسیار بالایی است و باید ۲۰ تا ۳۰ درصد باشد. اگر نگاه کوتاهی به شاخص های توسعه پایدار عربستان بیندازیم، می فهمیم که میزان مصرف آب این کشور هم، به مراتب بالاتر از میزان بارش آن است؛ آنها این کسری را از شیرین سازی آب تامین می کنند، به عبارت دیگر، عربستان کشوری است که از منابع آب نامتعارف برای کسری آب خود بهره می گیرد و کمتر از منابع تجدیدپذیر استفاده می کند. استفاده از منابع آب نامتعارف، نیازمند دسترسی داشتن و بکارگیری فناوری های پیشرفته است. باتوجه به اینکه، این کشور منابع آب چندانی ندارد، اما از
کشورهای پیشرو در شیرین سازی آب و استفاده از آب های شور دریا به حساب می آید. استفاده از منابع آب های نامتعارف، تنها به آب های شور دریا ختم نمی شود. در منابع آب نامتعارف، آبی به نام فاضلاب خاکستری وجود دارد که آلوده به فاضلاب های بهداشتی نشده است و می توان با فرآیندهای ساده ای آن را دوباره وارد چرخه آب مصرفی کرد و مورداستفاده قرار داد. یکی از منابع ورودی به فاضلاب خاکستری، آب های روشویی مصارف خانگی است، به طورکلی هرچقدر بتوانیم دفعات استفاده از آب های استفاده شده را بیشتر کنیم، صرفه جویی کرده ایم. یکی دیگر از موارد آب های نامتعارف، آبی است که صنایع مصرف می کنند. بخش قابل توجهی از آب های باکیفیت به مصرف صنایع می رسند و به طورمعمول هم این صنایع در مناطقی مانند اصفهان فعال هستند که نیاز آبی زیادی دارند. حال باید این آب با روش های فناورانه دوباره در چرخه مصرف قرار بگیرد. در کل، باید به این امر توجه داشته باشیم که می توان از فناوری با راندمان های بالا از آب های غیرمتعارف بیشتری در صنعت استفاده کرد و آب مصرفی را چندین بار در چرخه تولید مورد استفاده قرار داد تا
کمتر از منابع آب دست اول کاست. یکی دیگر از منابع آبی، فاضلاب ناشی از مصرف پرسنل و کارگران صنعت است؛ در بسیاری موارد، این آب برای آبیاری فضای سبز دوباره مورداستفاده و البته بهتر است در فرآیند تولید قرار بگیرد، در کل هرچه نیاز به منابع آب تازه در صنایع کمتر باشد، مدیریت بهتری در مصرف آب کرده ایم، اما بخش عمده ای از آب نامتعارف، منابع آب شور دریا است. باتوجه به اینکه دسترسی راحتی به این منابع داریم، تاکنون، به میزان کمی از آب دریای خزر، عمان و خلیج فارس استفاده کرده ایم و در این زمینه اصلا قابل مقایسه با کشورهای همسایه نیستیم، در حالی که بخش زیادی از منابع آب شهرهای حاشیه دریا، باید از این منبع آبی تامین شود. باید استفاده از آب شور دریا برای مصارف شهری برمبنای فناوری باشد، به عبارت درست تر، راهی جز بکارگیری فناوری در مهار بحران آب نداریم. خوشبختانه بسیاری از دانش بنیان ها در این عرصه فعالیت های خوبی دارند. براساس آمار ستاد نانو، تاکنون، ۲۵ محصول فناورانه برمبنای فناوری نانو برای مقابله با معضل کم آبی در کشور تولید شده است. باتوجه به نیازهای آبی کشورمان و چالش های موجود، این آمار
پایین است و نیاز به تولید محصولات بیشتری داریم.
