الگوی کشت موضوعی است که در کشور ما سابقه پنجاه ‌ ساله دارد و تا امروز با سختی ‌ هایی در اجرا مواجه بوده است. براساس قانون، دولت سیزدهم پای ابلاغ این طرح ایستاده و تلاش می ‌ کند موانع اجرای طرح الگوی کشت را در کشور برطرف کند. کشاورزان طی سال ‌ های اخیر از کشت محصولات جالیزی و آب ‌ بر دچار زیان شدند، در حالی که این امر تنها هدررفت منابع آب و خاک کشور را به همراه داشته است. کشاورزان تصور می ‌ کردند با کشت محصولات آب ‌ بر سود بیشتری نصیب آنها می ‌ شود، اما به ‌ سبب عرضه این محصولات با قیمتی کمتر از نرخ عمده ‌ فروشی متحمل زیان شدند که با قیمت ‌ گذاری مناسب محصولات استراتژیک و اعمال الگوی کشت امکان افزایش بهره ‌ وری غلات و خودکفایی وجود دارد.

طرح الگوی کشت طرح بسیار خوبی است و باید از سال ‌ ها قبل اجرایی می ‌ شد. این طرح به کشاورزان توصیه می ‌ کند که چه محصولی را در کجا و به چه میزان بکارند. اجرا شدن یا نشدن طرح الگوی کشت پایان سال زراعی مشخص می ‌ شود. سال زراعی کشور از اول مهر هر سال شروع و در شهریور سال آینده تمام می ‌ شود. با اجرای الگوی کشت و ایجاد زنجیره تولید، کشاورزان بدون دغدغه به تولید ادامه می ‌ دهند. اجرای طرح الگوی کشت باتوجه به شرایط فعلی که به پایداری نسبی در تولید رسیدیم، ضروری است. تولید با نگاه صادرات ‌ محور و تامین نیاز داخل تنها با اجرای الگوی کشت تحقق می ‌ یابد که بدین منظور شرایط خرید تضمینی و نرخ نهایی محصول باید مشخص شود تا تولیدکننده با اطمینان خاطر بیشتری به تولید بپردازد.

با این حال متاسفانه شاهد از بین رفتن زحمات کشاورزان به ‌ ویژه در تولید محصولاتی چون هندوانه، خربزه و... هستیم. این محصولات در زمین ‌ هایی کشت می ‌ شوند که می ‌ توان در همان زمین ‌ ها محصولات استراتژیکی مانند گندم، جو و دانه ‌ های روغنی را حسب نیاز داخلی تولید کرد، زیرا بازار هدف خوبی نیز برای آنها وجود دارد.

الگوی کشت برای ایجاد امنیت غذایی پایدار یک الزام اساسی است اما با دستور اجرایی نمی ‌ شود. طرح الگوی کشت سالانه ازسوی وزارت جهاد ابلاغ می ‌ شود اما در حد یک توصیه است. از سوی دیگر متاسفانه چون کمبود منابع آب به چشم می ‌ آید، توجه بیشتری به سمت آن است اما حقیقت این است که منابع خاک نیز در معرض خطر است و با اجرای این طرح می ‌ توان آن را نجات داد. همچنین به ‌ دلیل مشکل کم ‌ آبی در کشور راهی جز اجرای طرح الگوی کشت نداریم.

نقطه عطف اجرای طرح الگوی کشت، کشاورزان هستند و این طرح لازمه کار و پایداری در تولید است. دولت باید با بخش تولید در این تصمیم ‌ گیری ‌ ها هماهنگ باشد، زیرا شخصی که در میدان است و به کشاورزی می ‌ پردازد، نکاتی را بیان می ‌ کند که در چارچوب مدیریتی دیده نمی ‌ شود. اگر از نظرات کشاورزان در این طرح استفاده نشود، قطعا اجرای طرح با مشکلات بسیاری همراه است. باید مراقب بود اجرای این طرح بسیار خوب با تصمیم ‌ های یک ‌ شبه و بدون کارشناسی خطری دیگر را متوجه بخش کشاورزی نکند؛ در نتیجه اجرای الگوی کشت در حالی نتیجه مطلوب دارد که در تنظیم آن از نظرات کشاورزان استفاده شود.

از سوی دیگر بی ‌ توجهی به طرح الگوی کشت، چالش ‌ های متعددی برای تولیدکننده و مصرف ‌ کننده به ‌ دنبال دارد. الگوی کشت باید در حد شعار سال و آمایش سرزمین در دستور کار باشد، زیرا تولید برخی محصولات اقتصادی نیست و در ابتدا منجر به زیان تولیدکننده و سپس مصرف ‌ کننده خواهد شد. بی ‌ توجهی به الگوی کشت موجب شده بسیاری از تولیدکنندگان یکباره محصولات جالیزی را در چند قلم کشت کنند، زیرا برخی از کشاورزان معتقدند سایر محصولات بازار ندارد یا کشت آن زیاد است که در نهایت همین امر منجر به کمبود یا مازاد تولید می ‌ شود.

برآوردها این است که در بودجه سال ۱۴۰۲ باید حداقل ۳۰ هزار میلیارد تومان برای اجرای طرح الگوی کشت در نظر گرفته شود. اگر برای اجرای این طرح درست تصمیم ‌ گیری شود، نه ‌ تنها هزینه ‌ بر نخواهد بود بلکه بسیاری از هزینه ‌ های تولید را کاهش خواهد داد.

در مقابل اگر در اجرای طرح الگوی کشت درست تصمیم ‌ گیری نشود، دچار یک بحران طولانی ‌ مدت خواهیم شد. از سوی دیگر تامین نیاز بازار از نکات مهم و لازم ‌ الاجرای این طرح است. اگر دستور کاشت یک محصول در مناطقی که مستعد آن نیستند صادر شود و زیرساخت لازم فراهم نباشد، باوجود برنامه ‌ ریزی و بازار هدف، محصول عمل نمی ‌ آید.