صنایع‌دستی را کاربردی کنیم
سیدحسین علوی، مدیر تجاری‌سازی معاونت صنایع‌دستی وزارت میراث‌فرهنگی
یونسکو در تعریف صنایع دستی چنین آورده است: «صنایع دستی به محصولاتی اطلاق می شود که توسط هنرمند صنعتگر، کاملا با دست یا با کمک ابزار ساده یا مکانیکی تولید می شود. مشروط بر آنکه سهم دستان هنرمند از سهم ابزار کمکی، کمتر نباشد.»
صنایع دستی ایران به عنوان صنعتی مستقل و بومی از دیرباز موردتوجه بوده است. این صنعت به عنوان یکی از ۳ قطب برتر صنایع دستی در جهان، ریشه عمیق در فرهنگ و تاریخ ایران زمین دارد. صنایع دستی ایران، نه تنها از جنبه های فرهنگی، بلکه از جهات اقتصادی نیز توجه جهانیان را به خود جلب کرده است.
با این همه، این صنعت به اندازه ظرفیت، موردتوجه نبوده است. در چند سال گذشته نیز اپیدمی کرونا با تاثیر بر همه بازارها، اقتصاد صنایع دستی را هدف گرفت و فعالان این صنعت با مشکلات بسیاری مواجه شدند.
وضعیت بازار داخلی صنایع دستی تابعی از حمایت های مادی و معنوی، بخش خصوصی و ورود دولت به تنظیم بازار و ارائه مشوق به زیرساخت های صنایع دستی است. در حمایت های معنوی، گام نخست رگولاتوری آیین نامه ها و مقررات است. سال ۹۶ به منظور حمایت هرچه بیشتر از صنایع دستی کشور، قانونی با عنوان «قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع دستی» در قالب ۱۵ ماده تصویب شد. این قانون ۱۵ ماده ای، به دنبال این بود که تشکل هایی در داخل سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که هم اکنون تبدیل به وزارتخانه شده، ایجاد و تشکل های غیرمیراث فرهنگی منحل شوند. متاسفانه این قانون ۴ سال اجرا نشد، زیرا آیین نامه ای برای اجرای آن وجود نداشت. با روی کار آمدن دولت سیزدهم، تدوین و اجرای آیین نامه های لازم برای برخی قوانین روی زمین مانده، آغاز شد. تدوین آیین نامه نحوه صدور مجوز فروشگاه های صنایع دستی، از جمله این آیین نامه هاست.
تعدد قوانین برای دریافت مجوز فعالیت در حوزه صنایع دستی، یکی دیگر از مواردی است که فعالان این هنر-صنعت را مشکلاتی مواجه می کند. برهمین اساس، همسان سازی و لغو برخی قوانین موازی در دستور کار قرار گرفت. با توجه به برنامه های اجرا شده، در یک سال گذشته، حوزه صنایع دستی پیشتاز مجوززدایی بوده و اعلان محوری، جایگزین صدور مجوزهای متعدد برای شروع فعالیت شده، اما مشاغل خطرآفرین باید طبق روال، مجوزهای لازم را از مراکز مربوطه دریافت کنند.
توسعه درگاه های فروش، اقدام دیگری است که در این حوزه انجام شد. متاسفانه بر خلاف اینکه نمایشگاه های صنایع دستی در اوایل انقلاب به صورت حمایتی برگزار می شدند، در ۵ سال گذشته نمایشگاه ها تغییر رویه داده و با هدف دریافت هزینه از غرفه داران و فعالان صنایع دستی برگزار می شود.
با برگشت نگاه حمایتی به فعالان این حوزه، راهبرد دولت سیزدهم دوباره برگزاری نمایشگاه های سراسری صنایع دستی و پس از آن، بازارچه های موقت است. این نمایشگاه ها باید به گونه ای برگزار شوند که تنها دغدغه شرکت کننده در حوزه صنایع دستی، فروش محصول تولیدی باکیفیت بالا باشد. به عبارت دیگر، فعال صنعتی نباید درگیر تامین هزینه های اجاره غرفه شود.
در این میان، از شرکت های دانش بنیانی که وارد حوزه تجارت الکترونیک شوند نیز مطابق آیین نامه و مقررات حمایت می شود. در ادامه راهکارهای حمایتی دولت برای نخستین بار آیین نامه صدور مجوز برای خانه های صنایع دستی که بالاترین سطح عملیات صنایع دستی در بخش خصوصی را دارند، تدوین شده است.
در حوزه حمایت های مادی نیز تسهیلاتی به تولیدکنندگان صنایع دستی ارائه می شود و برای نخستین بار در دولت جدید، بسته های تحریک بازار پیش بینی شد که به موجب آن تسهیلاتی برای افزایش مصرف صنایع دستی از محل اعتبارات تبصره ۱۸ گرفته شده است.
با این همه، قیمت محصولات این هنرصنعت موضوعی است که نمی توان برای بازارسازی آن را نادیده گرفت. برخی بر بالا بودن قیمت صنایع دستی در بازار اشاره دارند. مواداولیه تولید صنایع دستی گران شده و متاسفانه صنایع دستی در سال های اخیر، از شکل کاربردی خارج و به کالاهای زینتی تبدیل شده اند. یکی از ماموریت های مهم وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که نیازمند برنامه ریزی دقیقی برای آن هستیم، کاربردی سازی صنایع دستی است. برای تحقق این هدف باید برنامه ریزی های لازم برای صنایع دستی پرکاربرد مانند سفال و سرامیک انجام شود. این محصولات در بازار نرخ بالایی ندارند؛ در نتیجه با برنامه ریزی ها و توسعه این بستر، قطعا نرخ تمام شده کالا برای مصرف کننده کاهش پیدا می یابد. در بخش زینتی صنایع دستی مانند آثار هنری میناکاری که از گران ترین صنایع دستی ایران به شمار می رود و توسط ماهرترین اساتید صنعتگر تولید می شود، بحث متفاوت است. این دسته از صنایع دستی گران است. در اصل هنر دست، دارای ارزش بالایی بوده و گران است. ارزش افزوده هنری باید یک نرخ هنری داشته باشد. در تمام دنیا نیز همین طور است و هر شخصی این محصولات را گران تر بفروشد، در فروش هنرمندتر است.
