اثرات تسهیل صادرات فولاد بر اقتصاد
مجید سعیدیان-فعال صنعت فولاد
تولید فولاد در رده صنایع مهم و استراتژیک کشور قرار دارد. این صنعت در ایران با تکیه بر ذخایر انرژی و منابع معدنی توسعه یافته است. میزان مصرف فولاد در کشور ما به مراتب کمتر از ظرفیت سازی های انجام شده در این صنعت است؛ بنابراین صادرات و فروش این محصول به بازارهای جهانی، تنها راه تداوم تولید در این زنجیره استراتژیک و همچنین حفظ موقعیت های شغلی ایجادشده به واسطه آن است.
صنعت فولاد ایران صادرات محور است. در حال حاضر برآورد می شود میزان تولید محصولات فولادی در کشور، ۶۰ درصد بالاتر از نیاز کشور است. این در حالی است که بسیاری از صنایع با ظرفیت کامل خود فعالیت نمی کنند. بی توجهی به صادرات و تسهیل مسیر آن به منزله افت تولید و خالی ماندن ظرفیت های فولادی کشور است. در چنین شرایطی، از یک سو هزینه تولید این فلز استراتژیک در کشور ما افزایش خواهد یافت و به بیانی دیگر، تولید آن دیگر با بهره وری کافی همراه نخواهد بود و از سوی دیگر، صنایع با توجه به افت تولید ناچار به تعدیل نیروی انسانی خود خواهند شد. کاهش ارزآوری حاصل از صادرات، دیگر چالشی است که به دنبال افت فروش فولاد و محصولات فولادی در بازار جهانی در انتظار اقتصاد ما خواهد بود. در همین حال، سرمایه قابل توجهی که در طول این سال ها جذب این صنعت شده، عملا بدون استفاده می شود.
صادرات فولاد مسیر تجارت سایر محصولات را هم تسهیل می کند. به عنوان مثال در جریان فروش فولاد به سایر کشورها و با توجه به رضایت خاطر طرف های خارجی از کیفیت و نرخ محصولات ما، تعاملی جدی و سازنده میان ما و خریداران خارجی شکل می گیرد؛ بنابراین از صادرات فولاد می توان به عنوان فرصتی برای توسعه حداکثری تجارت خارجی کشور بهره گرفت. بخش بزرگی از فولاد و محصولات فولادی کشور به کشورهای همسایه صادر می شود. از آنجاکه فولاد محصولی حجیم است، صادرات آن به کشورهای منطقه عموما از استقبال بیشتری برخوردار است، چراکه هزینه حمل آن کاهش می یابد، ترکیه نیز به عنوان یکی از مقاصد صادراتی کشور مورد توجه قرار دارد. البته صادرکنندگان فولاد کشور با چالش های جدی در مسیر فعالیت خود روبه رو هستند. ایران در طول سال های گذشته با تحریم کشورهای خارجی روبه رو بوده که تعامل و تجارت را میان ما و سایر کشورها دشوار کرده است. صادرکنندگان فولاد از امکان تبادلات بانکی برای فروش محصولات خود به بازارهای جهانی برخوردار نیستند. همین چالش ها عملا هزینه صادرات را برای ما افزایش می دهد. در ادامه توسعه نیافتگی زیرساخت های حمل ونقل کشور نیز صادرات فولاد را دشوار و هزینه بر می کند. همزمان با تمام موارد یادشده شاهد سیاست گذاری نادرست مسئولان هستیم که عملا تداوم فعالیت و تجارت ما را تحت تاثیر منفی قرار می دهد؛ بنابراین باید ادعا کرد در سایه مشکلات یادشده عملا فروش فولاد ایران به بازارهای جهانی با چالش هایی روبه رو است.
یک از بزرگ ترین مشکلات صادرکنندگان در حوزه بازگشت ارز صادراتی است. در طول سال های گذشته، تولیدکنندگان موظف بوده اند ارز خود را با نرخ نیمایی به کشور بازگردانند و این در حالی است که نیازهای خود را با دلار آزاد تامین می کنند. البته چندی پیش بانک مرکزی بخشنامه ای صادر کرد و به موجب آن، بازار متشکل ارزی تشکیل و مقرر شد، صادرکنندگان ارز خود را با نرخ توافقی به صرافی ها به فروش برسانند. با این وجود، با چالشی در این مسیر روبه رو شده ایم، چراکه در این طرح، منشأ ارز صادرکننده باید مشخص شود. این درحالی است که ایران تحریم است و تعاملات بانکی میان ایران و سایر کشورها وجود ندارد و ارز حاصل از صادرات تولیدکنندگان عموما به صورت چمدانی وارد کشور می شود و عموما قابل ردیابی نیست؛ بنابراین این بخشنامه با اشکال روبه رو است و تحریم های ایران و راه های دور زدن تحریم را نادیده گرفته اند.
در پایان با توجه به اهمیت تولید و صادرات فولاد در اقتصاد کشور، انتظار می رود چالش های حاکم بر این مسیر برطرف شوند. بدون تردید تسهیل این مسیر در نهایت به نفع اقتصاد کشور است و حتی به رشد اشتغالزایی منجر خواهد شد.
