جای شورای‌عالی اکتشاف خالی است
کورش شعبانی_رئیس کمیته اکتشاف خانه معدن
برای تامین نیاز صنایع کشور هرچه سریع‌تر باید اکتشاف‌گران، شورای‌عالی اکتشاف تشکیل دهند.
به‌عبارت دیگر، باید به‌صورت مستقل برای اکتشافات معدنی کشور تصمیم‌گیری‌های فوری و ضربتی انجام و زمینه برای سرمایه‌گذاری متناسب با آن در نظر گرفته شود.
پیشنهاد تشکیل شورای‌عالی اکتشاف را به‌شخصه، یکی، دو سال پیش، مطرح کرده بودم و می‌دانم دوستان دیگری هم پیشنهادات مشابهی ارائه داده بودند. وظیفه این شورای عالی، باید این باشد که به‌سرعت رصد جامعی انجام دهد، نیاز صنعت را مشخص کند، برای اکتشاف بیشتر به‌ویژه در عمق، بودجه متناسبی تهیه کند و سرعت اکتشاف را بالاتر ببرد.
البته نمی‌توان گفت که در حال حاضر فعالیت‌های اکتشافی در کشور انجام نمی‌شود، چون این فعالیت همواره در جریان است، اما عملیات اکتشافی به‌اندازه کافی، هم در سطح و هم در عمق انجام نمی‌شود.
باید صورت مسئله را به این شکل مطرح کرد که نیاز صنایع داخلی به مواد اولیه مقدار مشخصی است که باید اکتشافات متناسب با آن انجام شود،اما در حال حاضر، این 2 متغیر با هم تناسب ندارند. ذخایر تا اعماق وجود دارند، اما اکتشافات سطحی است و به عمق کشیده نمی‌شود. این شرایط شاید در کوتاه‌مدت آسیب چندانی ایجاد نکند، چون به اندازه کافی ذخیره وجود دارد، اما در میان‌مدت و بلندمدت در حدود ۲۰ تا ۲۵ سال، ممکن است ما را با کمبود مواد اولیه روبه‌رو کند.
دولت باید کاری کند که صنعتگران ما دیگر نگران تامین خوراک صنایع خود نباشند، این شورا باید زیرنظر دولت باشد یا بودجه آن را دولت تامین کند.
بخش خصوصی بسیار علاقه‌مند کار اکتشاف است، نمونه آن هم این است که در مزایده‌هایی که برگزار می‌شود، ده‌ها هزار نفر شرکت می‌کنند که این نشان از علاقه‌مندی و اشتیاق مکتشفان دارد،اما باید ساماندهی و مدیریت شود.
البته تا دولت پا پیش نگذارد، کار در قالب مدیریت کلان انجام نمی‌شود، بنابراین ضروری است که وزارت صمت توجه ویژه‌ای به این بخش داشته باشد و حداکثر توان خود را به آن اختصاص دهد و زیرساخت و شرایطی مهیا کند که بخش خصوصی هم با حداکثر توان خود وارد میدان شود.
بسیار خوب است اگر به جایی برسیم که بتوان کار را به‌کل به تشکل‌های بخش خصوصی واگذاری کرد، اما بدون تعارف،در حال حاضر بخش خصوصی به‌اندازه کافی تحویل گرفته نمی‌شود، به‌عبارت دیگر، شرایط به‌گونه‌ای مهیا نیست که بخش خصوصی به‌تنهایی بتواند مدیریت فنی و تخصصی کار را به‌طورکامل برعهده بگیرد. در حال حاضر باید مسائل بی‌شمار بزرگ و کوچک حاشیه‌ای حل شود تا بخش خصوصی بتواند عملیات اکتشافی را درست انجام دهد، به این ترتیب، دوباره به این نقطه برمی‌گردیم که از دولت بخواهیم وارد میدان شود و این مشکلات را از پیش پای اکتشاف‌گران بردارد. باید سیاست‌گذاران اراده‌ای برای حل مشکلات این حوزه داشته باشند و زیرساخت و شرایط اولیه را مهیا کنند تا بخش خصوصی آن را به‌دست گیرد و پیش ببرد. در این میان، پرسش مهمی هم مطرح است. اگر کشور ما توان تولید ماده اولیه کافی برای کارخانجات خود را ندارد، به‌طور مشخص، توان تولید سنگ‌آهن کافی برای کارخانجات فولادسازی را ندارد، چرا اینقدر کارخانجات فولادسازی راه‌اندازی شده است؟ این اشکال فنی بزرگی در طرح جامع فولاد کشور است. طرح جامع یا برنامه توسعه‌ای نوشته‌ایم که در آن شرایط و اتفاقات غیرمترقبه دیده نشده است. در کشوری مانند کشور ما که اسیر رویدادهای غیرمترقبه است، و شرایط اقتصادی و سیاسی‌مان دستخوش تغییر و تحول است، باید هر از چندی طرح‌ها را براساس واقعیت، موردبازنگری قرار داد و اصلاح کرد. به‌عنوان مثال از کجا می‌دانستیم توافق برجام انجام می‌گیرد و بعد از یک یا 2 سال لغو می‌شود و فرآیند احیای آن به درازا می‌کشد؟ طرح‌ها باتوجه به شرایط روز نوشته شده است، پس همه برنامه‌ها از جمله طرح جامع فولاد، باید موردبازنگری قرار گیرد و ظرفیت‌ها را باتوجه به شرایط موجود، کاهش یا افزایش داد. معدنکاری ما امروزه بیش از هر چیز دیگر نیاز به زیرساخت‌هایی دارد تا بتواند در شرایطی نسبتا مساوی با دیگر رقبای خود فعالیت کند. یکی از ضروری‌ترین نیازهای ما ماشین‌آلات است، البته در حال حاضر ورود دستگاه‌های موردنیاز معدنکاری ممنوع نیست و می‌توان آنها را وارد کرد، چون به‌نفع ماشین‌سازان داخلی، مثل کارخانه هپکو، نیست که به‌انحای مختلف، جلوی ورود ماشین‌آلات معدنی به‌روز و مناسب گرفته شود. کشور سالانه حداقل به ۲هزار ماشین سنگین نیاز دارد، در حالی که توان تولید داخلی، 500 دستگاه هم نیست.
هر چقدر که توان کارشناسی و امکانات فنی و ماشین‌آلات موردنیاز ما کمتر باشد، تولید کمتر و کمتر خواهد شد و برای تولید ماده اولیه کارخانجات مختلف، بیشتر به مشکل برخورد خواهیم کرد.
