بازگشت ارز حاصل از صادرات، همواره یکی از مسائل مهم ارزی کشور است، هرچند بخش عمده‌ای از صادرکنندگان نسبت به پرداخت معوقات ارزی خود تلاش دارند، اما عده‌ای هستند که بنا به دلایل مختلفی در سیستم بانکی دولت، بدهکار محسوب می‌شوند. تا پیش از این، «سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی» که به اختصار سامانه نیما نامیده می‌شود، بستر مهمی برای خرید و فروش قانونی ارز توسط صادرکنندگان و واردکنندگان محسوب می‌شد، اما برخی فعالان تجاری رغبت چندانی برای عرضه ارزهای صادراتی خود به این بازار نداشتند. آنها مسائلی همچون شفاف نبودن و وجود مشکلات متعدد در این سامانه را دلیل اصلی عدم‌اجرای تعهدات ارزی خود معرفی کردند. برخی دیگر نیز به‌صراحت پایین‌تر بودن نرخ ارز در سامانه نیما نسبت به ارز بازار آزاد را دلیل اصلی این مخالفت اعلام کردند. می‌توان گفت اصرار بر ورود ارز حاصل از صادرات در بازار آزاد با هر بهانه‌ای، می‌تواند ضمن تامین منفعت صادرکنندگان، به تنش‌ها و نوسانات فعلی بازار ارز اضافه کند، از این‌رو دولت در ماه‌های ابتدایی امسال تصمیم گرفت تا به فعالان تجاری، اجازه فروش ارزهای حاصل از صادرات خود را به صورت توافقی بدهد. این تصمیم باعث شد تا ارزهای صادراتی با قیمتی بالاتر از سامانه نیما، وارد بازار شوند. دبیر کل شورای‌عالی کانون صرافان نیز روز پس از موافقت بانک مرکزی برای عرضه ارزها با قیمت‌های توافقی اعلام کرد تنها در مدت ۲۴ ساعت، علاوه بر ارز عرضه‌شده در بازار متشکل ارزی، ۱.۵ میلیون یورو توسط صادرکنندگان عرضه شد. این آمار نشان‌دهنده افزایش تمایل صادرکنندگان به رفع تعهدات ارزی براساس نرخ توافقی است؛ در توضیح تاثیرات تصمیمات دولتی برای بهبود وضعیت تعهدات ارزی صادرکنندگان، باید به چند نکته مهم توجه داشت؛به‌طور کلی اجرای طرح بازگشت ارز حاصل از صادرات به بازار با نرخ توافقی میان صرافان و تجار می‌تواند گامی مهم در راستای تامین ارز بازار و همچنین انجام کامل تعهدات ارزی باشد.

در بحث بازگشت ارز حاصل از صادرات، صادرکنندگان پس از انجام فعالیت‌های بازرگانی خود، ارز حاصل‌شده را پس از ارزیابی شرایط، با بهایی که برای آنها منصفانه‌تر باشد، وارد بازار می‌کنند، چون برای صادرکنندگان مقرون‌به‌صرفه نیست که ارز حاصل از صادرات خود را با قیمت‌های دستوری مانند نیمایی، وارد بازار کنند. دلیل وجود برخی معوقات ارزی نیز چنین مسئله‌ای است. در مدت کوتاهی که گذشت نیز شاهد بودیم صادرکنندگان تمایل زیادی برای عرضه ارزهای خود به بازار نشان داده‌اند.

باید در ادامه دید با فراهم‌سازی بسترهای بهتر، روند ورود ارز به بازار به چه صورت ادامه خواهد داشت، اما می‌توان در ارزیابی این طرح گفت کمترین تاثیر مثبت آن، افزایش رغبت فعالان تجاری و صادرکنندگان به پرداخت معوقات ارزی آنها است، در این صورت، شرایط پرداخت بدهی‌های ارزی بهبود یافته و ارز موردنیاز بازار تا حد مناسبی تامین خواهد شد، اما پرداختن به موضوع اجرای طرح ورود ارز صادرکنندگان با قیمت‌های توافقی به بازار، نیازمند گذر زمان و مشخص شدن ابعاد دقیق آن است. به‌نظر می‌رسد، اعلام موافقت بانک مرکزی برای اجرای طرح فروش با نرخ توافقی ارز صادرکنندگان، اقدامی برای ثبات و کاهش نرخ ارز و همچنین ورود ارزهای صارداتی به بازار باشد.

هنوز زمان زیادی از اجرای طرح مذکور نگذشته و در نتیجه نمی‌توان ارزیابی دقیقی از ابعاد آن داشت، از سویی دیگر، بسترها و سازکارهای دقیقی برای ورود ارزهای صادراتی و پرداخت معوقات براساس این طرح مشخص نیست.

در چند مدت اخیر نیز نوسانات و ورود نرخ ارز توافقی به کانال ۲۸هزار تومان، برخی نگرانی‌ها را درباره کند شدن روند تعهدات ارزی به‌وجود آورده که به‌نظر من هنوز برای چنین نتیجه‌گیری‌ای، زود است.