بایدها و نبایدهای حذف صفراز ریال
غلامرضا سلامی_اقتصاددان
حذف صفر از پول ملی موضوع جدیدی در ایران نیست و سالهاست که دستاندرکاران اقتصادی کشور ضرورت اجرای این سیاست را به اقتصاد و جامعه گوشزد میکنند. نخستینبار که این مسئله وارد حوزه سیاستگذاری شد، تصمیمگیران از حذف 3 صفر از پول ملی خبر میدانند اما با گذشت زمان و بهدنبال افزایش تورم تصمیم بر حذف 4 صفر از ریال گرفته شد و اکنون که شدت رشد تورم بیشتر شده بهنظر میرسد حتی حذف 4 صفر نیز برای حفظ ارزش ریال کافی نباشد. بهطور کلی کشورها در شرایطی که با افت ارزش پول ملی خود مواجه شوند، برای جبران این مسئله به سیاست حذف صفر از پول ملی روی میآورند. البته اجرای این تصمیم نیازمند الزاماتی است و تا زمانی که تورم لجامگسیخته وجود داشته باشد، نمیتوان با صفرزدایی از پول ملی که هزینههای زیادی هم به اقتصاد و جامعه تحمیل میکند، ارزش ریال را بالا برد. پیششرط مهم و اساسی برای صفرزدایی از پول ملی این است که اقتصاد به وضعیت باثباتی برسد و سیاستگذار توانسته باشد با ابزارهای در اختیار هم وارد مسیر اصلاحات ساختاری شود و هم جلوی تداوم رشد تورم را بگیرد.
بهعبارتی برای آنکه بتوانیم در مسیر صفرزدایی از پول ملی قرار بگیریم لازم است سیاستگذار با اقداماتی نرخ تورم را به زیر ۱۰ درصد برساند و نوسانات اقتصادی موجود نیز به حداقل ممکن برسد، اما اگر سیاستگذار به الزامات حذف صفر از پول ملی بیتوجهی کند، بهزودی ناچار خواهیم بود برای حفظ ارزش ریال و محافظت از آن در برابر ناملایمات اقتصادی صفرهای بیشتری را از ریال حذف کنیم که برای مجموعه اقتصادی کشور بسیار پرهزینه خواهد بود. اگر بخواهیم به تجربه کشورهایی که دست به این سیاست زدهاند اشاره کنیم در ابتدا باید بدانیم بسیاری از کشورهای جهان در حال حاضر به مرحله ثبات اقتصادی رسیدهاند و نرخ تورم در عمده این کشورها تکرقمی شده است. البته در چند وقت اخیر و در سایه جنگ روسیه و اوکراین و همچنین مسائل اقلیمی نرخ تورم در این کشورها نیز با اندکی رشد همراه شده اما در سطح منطقی و معقول قرار دارد. تنها ایران و تعداد محدودی از کشورها هستند که اقتصادشان بهطور مستمر تورم بالایی را با خود حمل میکند و هنوز به درجهای از ثبات دست نیافته که بتواند با حذف صفر از پول ملی با تورمهای رخنهکرده در خود خداحافظی کند.
برخی کشورها از جمله فرانسه پیش از این اقدام به حذف صفر از پول ملی کرده و در راستای آن وارد مسیر صحیح اقتصادی شدهاند. ترکیه نیز جزو آن دسته از کشورهایی است که پیشتر دست به چنین اقدامی زده و حتی به نتایج موفقیتآمیزی هم در زمینه آن رسیده بود. با این حال ترکیه طی چند وقت اخیر، بهدلیل اتخاذ سیاستهای نادرست پولی بار دیگر وارد روند کاهشی ارزش لیر و افتادن در دام تورمی شده است. اما در مجموع، عملکرد کشورهایی که دست به این کار زدهاند نشان میدهد به نتایج خوب و موفقیتآمیزی رسیده و توانستهاند هم تورم را مهار کنند و هم جلوی افت بیشتر ارزش پول ملی را بگیرند. باید بپذیریم مهار تورم یکی از الزامات حذف صفر از پول ملی است و صفرزدایی نمیتواند راهی برای کنترل تورم باشد و اجرای این سیاست بدون اصلاحات اقتصادی، تنها هزینههای اضافی به اقتصاد و جامعه تحمیل میکند. هرچند اجرای این طرح برای اقتصاد کشورمان لازم و ضروری است اما زمان درست صفرزدایی از پول ملی زمانی است که به ثبات اقتصادی دست پیدا کرده باشیم؛ حال آنکه در برهه کنونی هیچ برنامهای برای رسیدن به ثبات اقتصادی دیده نمیشود.