-

امکان احیای منابع آبی با آبخیزداری

حمیدرضا رمضانی_ کارشناس ارشد آب

ایران سالانه از نزولات آسمانی ۴۰۰ میلیارد مترمکعب آورد آبی دارد که در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن فقط حدود ۱۲۰ میلیارد مترمکعب این حجم وحشتناک آب استحصال می‌شود و ۲۸۰ میلیارد مترمکعب مابقی به‌طور کامل یا تبخیر یا به‌صورت رواناب وارد دریاها شود. نکته قابل تامل این است که طی ۳۰ سال اخیر در ایران به میزان ۱۴۵ میلیارد مترمکعب آب از سفره‌های زیرزمینی اضافه برداشت شده و فرونشست زمین، ایران را با ابربحران ملی مواجه کرده است. پدیده فرونشست زمین به روستاها، شهرها، جاده‌ها، فرودگاه‌ها، نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، تاسیسات شهری و زیرساخت‌ها رسیده و از ۳۱ استان ایران فرونشست زمین در ۳۰ استان در حال تاخت‌وتاز است. علاج واقعه و برون‌رفت از این بحران، احیاء سفره‌های آب زیرزمینی و آبخوان‌ها و پرداختن به مقوله آبخیزداری است اما شوربختانه نهادهای متولی وزارت جهادکشاورزی و سازمان جنگل‌ها و منابع طبیعی، هیچ حرکت سازنده‌ای در این ارتباط انجام نمی‌دهد. در صورتی‌که با اعمال شیوه‌های آبخیزداری از جمله اقدام بیولوژیکی (ایجاد تقویت پوشش گیاهی از طریق نهال‌کاری، بذرکاری، کپه‌کاری)، اقدام مکانیکی (پخش سیلاب، بند خاکی، بندهای رسوب‌گیر ملاتی، گابیونی) و اقدام بیومکانیکی (سکوبندی، تراس‌بندی، بانک‌بندی) می‌توان دست‌کم سالانه ۲۰ میلیارد مترمکعب آب را جذب سفره‌های آب زیرزمینی کرد. این در حالی است که هم‌اکنون ۱۲۵ میلیون هکتار از اراضی منابع طبیعی در ایران فاقد طرح‌های عملیاتی آبخیزداری است که نبود شیوه‌های آبخیزداری مانع جذب آب توسط خاک شده است.

در صورتی که اگر اقدام بیولوژیکی انجام شود می‌توان به بهینه‌سازی‌های مهمی دست پیدا کرد. برای نفوذ یک لیتر آب در اراضی جنگلی همگن با اقلیم ۷ دقیقه و ۴۰ ثانیه زمان صرف می‌شود اما در اراضی که هیچ اقدام و طرح آبخیزداری انجام‌نشده باشد، ۹۵ درصد آب بارش تبخیر می‌شود و آن مقدار ۵ درصد نیز حدود ۴ ساعت و ۲۶ دقیقه و ۲۲ ثانیه زمان می‌برد. باید در نظر داشت که هر هکتار جنگل همگن با اقلیم می‌تواند حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ کیلوگرم گاز دی‌اکسیدکربن را در مدت ۱۲ ساعت جذب کند. همچنین هر هکتار جنگل همگن با اقلیم می‌تواند ۵۰۰ تا ۶۰۰ کیلوگرم اکسیژن را در مدت ۱۲ ساعت تولید کند. درختان در هر هکتار جنگل همگن با اقلیم می‌توانند تا ۷۰ تن غبار و ریزگرد را رسوب دهند. تغییر اقلیم در ۵۰ سال اخیر شتاب زیادی گرفته و سال‌های خشک به‌شدت زیاد شده، در حدی که ۸۰ درصد از سال‌های خشک ۵۰ سال اخیر طی ۱۰ سال گذشته رخ داده و این برای کشور ایران اصلا نشانه خوبی نیست و خبر از یک فاجعه اقلیمی در ایران می‌دهد. از سویی به‌طور متوسط هر سال شاهد ۵ سیل مخرب و ویرانگر در استان‌های گوناگون کشور هستیم که این مسئله خود از تغییر اقلیم و تخریب اراضی جنگلی، تخریب مراتع و تخریب اراضی کشاورزی نشأت می‌گیرد. طبق آمار رسمی فقط در سال ۱۳۹۸ دولت وقت ۷۰ هزار میلیارد تومان خسارت از بابت سیل پرداخت کرده است. اگر سالانه ۵۰ درصد از همین خسارت به‌عنوان بودجه به سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اختصاص پیدا کند، طی مدت ۵ سال می‌توان در کل کشور ایران طرح‌های آبخیزداری را اجرا کرد. از محاسن اجرای آبخیزداری در کشور می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد؛

۱. جذب سالانه دست‌کم ۲۰ میلیارد مترمکعب آب به سفره‌های آب زیرزمینی و احیای صددرصدی رودخانه‌های فصلی؛

۲. افزایش قدرت دست‌کم ۴ برابری آبدهی چشمه‌ساران؛

۳. خداحافظی با مرگ آبخوان‌ها و فرونشست زمین؛

۴. به حداقل رساندن وقوع سیل و خداحافظی با خسارت سیلاب‌ها؛

۵. احیای صددرصدی کشاورزی و احیای روستاها به‌عنوان بخش اصلی و مولد اقتصاد کشور و افزایش ( GDP )؛

۶ ایجاد سالانه بیش از یک میلیون شغل پایدار.

اما شوربختانه کل بودجه‌ای که مجلس شورای اسلامی برای سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در سال ۱۴۰۱ اختصاص داده، ۲۵۰۰ میلیارد تومان است. نکته قابل تامل این است که در این بین، تنها استان خوزستان برای برون‌رفت و احیای چشمه‌های کانون ریزگرد حدود ۲۹۰۰ میلیارد تومان بودجه نیاز دارد.

دیدگاهتان را بنویسید

بخش‌های ستاره دار الزامی است
*
*

آخرین اخبار

پربازدیدترین