هم به نام و هم به کام ما
ونزوئلا با نام رسمی جمهوری بولیواری ونزوئلا کشوری مستقل و فراقاره‌ای در شمال امریکای‌جنوبی و با جزیره‌هایی در دریای کارائیب است.
ونزوئلا کشوری سرسبز در منطقه گرمسیری، دارای اقلیم گرمسیری و دارای تنوع زیستی فراوان است. ونزوئلا دارای بزرگ ترین ذخیره نفتی در اوپک و جهان و کشوری معدن خیز است، اما بعد از روی کار آمدن هوگو چاوز و در پیش گرفتن سیاست های چپ گرا، دچار مشکلات اقتصادی شدید شد. یکای واحد پول ونزوئلا بولیوار است که در حال حاضر بی ارزش ترین واحد پولی در جهان به شمار می رود. هم اکنون روابط ونزوئلا و ایران در برابر تحریم های امریکا افزایش یافته و کمک های ایران در قالب سوخت، فناوری، صنعت نفت، خوراک و دارو به این کشور روانه شده است.
گفته می شود این کشور به شدت نیازمند مواد اولیه و معدنی است تا پروژه های راهسازی و ساختمان سازی خود را گسترش دهد و در نشست اخیر کمیته صنعت، معدن و تجارت نهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی ایران و ونزوئلا بر این نکته تاکید شد که ایران می تواند در عرصه های فولاد، آلومینیوم، مس، روی، سیمان و... کمک شایانی در مسیر توسعه این کشور داشته باشد. از سوی دیگر باتوجه به امکانات ونزوئلا در زمینه تولید و صادرات بریکت آهن اسفنجی، طلا و بوکسیت فرصت مناسبی برای رفع نیازهای کشورمان در این زمینه ایجاد خواهد شد. علاوه بر این، سرمایه گذاری در حوزه معادن ونزوئلا می تواند در آینده به فعالان بخش معدن و صنایع معدنی این کشور کمک کند تا خود به استخراج و فرآوری مواد بپردازند.
معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت چندی پیش اعلام کرد: ایران برای تامین فناوری معدنی موردنیاز ونزوئلا آمادگی دارد. رضا محتشمی پور گفت: توسعه همکاری های معدنی در راستای بالا بردن تراز تجاری میان این 2 کشور ضروری است. وی بااشاره به اینکه ایران در حوزه صنایع معدنی پیشرو است، گفت: این کشور می تواند فناوری های موردنیاز خود در این حوزه از کشورمان را تامین کند. صمت برای بررسی این موضوع، نظر ابراهیم جمیلی و احمد جمشیدی را جویا شد و از این کارشناسان پرسید چشم انداز آنها درباره گسترش همکاری های این 2 کشور معدنی تحت تحریم چیست؟
فرصتی برای توسعه فعالیت معدنی
ابراهیم جمیلی ـ رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران: کشور ما در زمینه معدن و صنایع معدنی دارای تجربیات خوب و مفیدی است. به عنوان مثال در بهره برداری از فلزات مانند آهن، مس، طلا، سرب، روی و... تجربه های مفید و توانایی قابل توجهی داریم. علاوه بر این، برخی ماشین آلات موردنیاز معدنکاری هم در کشورمان تولید می شود، بنابراین می توانیم از تمام این ظرفیت ها برای معدنکاری در کشورهای دیگر از جمله ونزوئلا استفاده کنیم.
اما به عقیده من، اول لازم است،بررسی شود در ونزوئلا موقعیت خوبی برای بهره برداری از معادن وجود دارد یا خیر. در صورت مثبت بودن پاسخ، فعالیت در این کشور هم یکی از جمله فرصت هایی است که می تواند برای رشد و توسعه فعالیت های معدنی مفید و موثر باشد.
پیشینه معدنی ونزوئلا
گفته شده است دولت ونزوئلا با خروج از بنگاهداری و فراهم آوردن فرصتی برای نقش آفرینی بخش خصوصی، سرمایه گذاری های خوبی در حوزه زیرساخت ها و توسعه صنعتی انجام داده است، اما باتوجه به شرایط سیاسی خاص این کشور، شرکت های قدرتمند چندملیتی یا کشورهای صاحب نام معدنی وارد حوزه سرمایه گذاری در این کشور نشده اند؛ این محدودیت برای شرکت های بزرگ بین المللی، فرصت مغتنمی برای ما است که بتوانیم از این خلأ برای گسترش فعالیت های خود استفاده کنیم.
رقابت در نرخ و کیفیت
اگر بخواهیم وارد این عرصه شویم، توجه داشته باشیم که هم قیمت مان باید رقابتی باشد و هم کیفیت خدمات مان.
بنابراین باید ابتدا همه جوانب این فرصت را بررسی کنیم، به عنوان مثال ببینیم آیا انتقال ماشین آلات از ایران به ونزوئلا منطقی است یا خیر، بنابراین نمی توان بدون مطالعه دقیق در این زمینه اظهارنظر کرد و گفت، چون این کشور از ایران دور است، انتقال ماشین آلات صرفه اقتصادی ندارد. هرکس که قرار باشد قدم در این گود بگذارد و سرمایه گذاری کند، خود باید همه این جوانب را موردبررسی قرار دهد.
فتح باب مبادلات بین المللی
اگر این اتفاق رخ دهد، شرکت های ما بین المللی می شوند. البته کشور ما پیش از این مثل دیگر کشورها در زمینه صادرات خدمات فنی و مهندسی، سرمایه گذاری اقتصادی، برج سازی، پروژه های ساختمانی و مانند آن حضور داشته است و در حال حاضر هم این فرصت می تواند فتح بابی برای افزایش مبادلات بین المللی باشد.
دولتی یا خصوصی؟
توصیه من این است که دولت خود را از انجام پروژه معدنی در کشورهای دیگر کنار بکشد و زمینه ای فراهم آورد تا بخش خصوصی در این حوزه فعال شود.
به عقیده من، اگر بخش دولتی وارد کار شود، مسلما موفق نخواهد بود. در دنیا، هیچ اقتصاد موفقی به دست دولت نیست و همه حوزه های اقتصادی را بخش خصوصی اداره و مدیریت می کند. ما هم اگر می خواهیم وارد مراودات بین المللی شویم، باید از طریق بخش خصوصی اقدام کنیم. شاهد این مدعا سرمایه گذاری دولتی در بخش خودروسازی است که با هیچ ترفندی نتوانست در این زمینه موفق شود.
نقش فراسرزمینی دولت
به گمان من، دولت فقط باید بخش خصوصی را موردحمایت قرار دهد و زمینه را برای حضور آنها فراهم کند. تا زمانی که بخش خصوصی به طورمستقیم وارد این عرصه نشود و سرمایه گذاری نکند، نمی تواند توان خود را محک بزند و تجربیات بین المللی کسب کند.
وقتی پیشنهادهایی ازاین دست مطرح می شود، سرمایه گذار در قدم اول می پرسد که این فرصت چه دستاوردی برای ما خواهد داشت. بعد باید جزءبه جزء آن موردبررسی قرار گیرد و اگر به این نتیجه رسیدند که پیشنهاد خوبی است و فرصت مناسبی ایجاد می کند، بعد درباره روش های بهینه انجام کار رایزنی و تصمیم گیری می شود.
فرصتی برای محک زدن تجربه
احمد جمشیدی ـ دانشیار معدن و محیط زیست و مجری طرح معدنکاری سبز ایمیدرو: ونزوئلا ظرفیت بسیار خوبی در حوزه های مختلف معدن و صنایع وابسته مثل فولاد، سیمان، طلا و امثال آن دارد، بنابراین برای کشور ما فرصت مغتنمی خواهد بود تا در این زمینه ها توانایی خود را عرضه کند و وارد همکاری مشترک با این کشور شود.
علاوه بر این، متخصصان کشور ما توان بالایی در زمینه های مربوط به معدنکاری سبز، ترمیم و بازسازی آسیب های زیست محیطی، موضوعات مربوط به معدنکاری سبز ( greenmining ) و جلوگیری از تبعات مخرب معدنکاری دارند و فکر می کنم در این حوزه ها می توانند به شکل قابل توجهی به ونزوئلا کمک کنند.
گره گشایی در معدنکاری سبز
معدنکاری از 2 طریق کلی کاهش و افت کیفیت، می تواند بر آب های سطحی و زیرزمینی اثر سوء بگذارد.
آلاینده های حاصل از معدنکاری از طرق مختلف به محیط زیست و به ویژه منابع آب وخاک، نفوذ می کنند و مهم ترین اتفاقی که در مقیاس بزرگ رخ می دهد، این است که منبع خاک/آب دیگر قابل استفاده برای کاربری های دیگر نخواهد بود. به عنوان مثال، برخی از این ترکیبات به محض ورود به منابع آب سطحی، سبب برهم خوردن تعادل کیفی آب می شوند.
فلزات سنگین و آلاینده های آلی هم یا جذب رسوبات می شوند یا همراه با جریان آب تا کیلومترها دورتر می روند و آلودگی را گسترش می دهند.
همچنین در برخی موارد باتوجه به شرایط محیطی می توانند کمپلکس های سمی تر و خطرناک تری تشکیل دهند. به طورمعمول آلودگی منابع آب زودتر از آلودگی منابع خاک برجسته می شود.
هنگام ورود پساب حاوی آلاینده های متنوع به منابع خاک، در ابتدا بخشی از آلاینده ها (به ویژه فلزات سنگین) جذب خاک می شوند (از طریق جذب سطحی یا تبادل یون) و به مرورزمان در صورت وجود پوشش گیاهی، وارد زنجیره غذایی می شوند. بخشی از آلاینده ها نیز در اثر رواناب یا بارندگی می توانند در منابع آب زیرزمینی منتشر شوند. به عبارتی، از طریق موارد یادشده امکان آلودگی منابع آب وخاک در اثر تخلیه پساب های آلوده وجود دارد. از سوی دیگر، هر نوع معدنکاری، حجم بسیار زیادی باطله تولید می کند و باتوجه به اینکه به غیراز آهن، عیار فلزات در حد ppm است (که در حد یک درصد از مواد استخراج شده است)، هر آنچه استخراج می شود، باطله است و باطله ها به شدت به محیط زیست آسیب وارد می کنند.
کارشناسان و پژوهشگران ما در این زمینه به خوبی کار کرده اند و می توان به جرات ادعا کرد که چیزی در زمینه دانش فنی کم نداریم، به ویژه در حوزه بازچرخانی و تصفیه پساب های معدنی، تجربه قابل قبول و دانش فنی خوبی وجود دارد که می توان آن را به ونزوئلا یا هر کشور دیگری صادر کرد.
اشتغال آفرینی برون مرزی
البته کشور ما در زمینه سخت افزار توان خاصی ندارد؛ جدا از این، باتوجه به دوری مسافت، از اساس انتقال امکانات سخت افزاری چندان هم منطقی به نظر نمی رسد.
اما در زمینه مراودات در حوزه دانش فنی و توان نرم افزاری باید این نکته را در نظر داشته باشیم که وقتی کشور در شرایط تحریمی قرار دارد، هر تجربه بین المللی می تواند برای ما دستاوردی قابل توجه به شمار رود و بسته به اینکه می خواهیم چه نوع مراوده و قراردادی با این کشور برقرار کنیم، می تواند فرصتی برای اشتغال برون مرزی باشد و ارزآوری ایجاد کند که هرکدام به تنهایی دستاورد قابل توجهی است و تاثیرات مهمی دارد. علاوه بر این، فرصتی برای کسب تجربه هایی فراهم می کند که شاید در داخل کشور نتوان به راحتی به دست آورد.
باب مراودات بلندمدت
روشن است که در این مراوده جنبه های سیاسی برجسته تر است تا برخورداری از امکانات یا توانایی های خاص، زیرا همان طور که اشاره شد، در حال حاضر کشور ما از نظر توان فنی و در اختیار داشتن تکنولوژی، چندان سرآمد نیست که بتواند ادعایی در این زمینه داشته باشد و رقبای متعدد دیگری وجود دارند که در این حوزه از ما جلوتر هستند، اما به واسطه شرایط خاص سیاسی که ونزوئلا دارد، شاید دسترسی به دانش فنی و تکنولوژی برای آنها هم به راحتی امکان پذیر نباشد و به همین دلیل بهره بردن از چنین فرصتی، می تواند زمینه خوبی برای شکل گیری مراودات بیشتر و عمیق تر در بلندمدت باشد.
خوشبختانه در حال حاضر در زمینه بهره برداری از معادن طلا همکاری مثبتی شکل گرفته و قراردادهایی هم منعقد شده است و همکاران ما مشغول ارائه خدمات فنی به این کشور هستند. خلاصه اینکه، متخصصان کشور ما در حوزه نرم افزاری و دانش فنی می توانند به حل مشکلات معدنکاری در این کشور کمک کنند که امید است، راهگشای گسترش فعالیت های برون مرزی باشد.
میانبری برای تبادلات مالی
باتوجه به مشکلاتی که سر راه مبادلات مالی وجود دارد، به نظر می رسد یا شیوه تهاتری (برای مثال با طلا) به کار گرفته شود یا پرداخت به صورت نقدی باشد. به هرحال چاره ای نیست، جز اینکه برای این بخش تدابیری اندیشید و از روش های تحریم گریز استفاده کرد.
سخن پایانی
بسیاری از شرکت های ایرانی باتوجه به توان فنی و تجاربی که طی سالیان کسب کرده اند، از گسترش فعالیت های خود به بیرون از مرزها استقبال می کنند و براساس این نیاز، موضوع معدنکاری فراسرزمینی مدتی است جای خود را در مباحثات حوزه معدن باز کرده است.
پرواضح است که به دلیل شرایط خاص کشور، فرصت های چندانی برای گسترش این حوزه وجود ندارد، اما کارشناسان معدنی به اتفاق معتقد هستند استفاده از همین فرصت های معدود و محدود می توانند برای گسترش تجربیات معدنکاران کشور بسیار مثمرثمر باشند.
