بحث تفکیک وزارت صنعت، معدن و تجارت این روزها از سوی دولت در حالی شنیده می‌شود که حدود یک دهه پیش، دولت وقت بنا به بررسی‌های کارشناسی‌شده، تصمیم به ادغام دو وزارتخانه صنایع و معادن و بازرگانی گرفت. این روزها بسیاری از حامیان جدایی حوزه بازرگانی از صنعت، معدن و تجارت معتقدند یک نهاد تخصصی برای رفع و رجوع امور مربوط به تجارت داخلی و خارجی لازم است تا بحران‌های متعدد این بخش را مدیریت کند. با توجه به نقش پررنگ نمایشگاه‌ها در حوزه تجارت خارجی، باید دید این تفکیک و روی کار آمدن دوباره وزارت بازرگانی، چه تاثیری بر این حوزه خواهد گذاشت.

منافع نمایشگاه‌ها در صنعت است یا بازرگانی؟

مهرداد یزدی، مدیرعامل سایت نمایشگاهی استان گلستان در گفت‌وگو با، پایگاه خبری موسسه فرهنگی و مطبوعاتی صمت گفت: آنچه پیش از تفکیک وزارت صنعت، معدن و تجارت و تاثیر آن بر حوزه نمایشگاه‌های کشور اهمیت دارد این است که ببینیم نمایشگاه‌ها بالاخره صنعت به‌شمار می‌روند یا نه. فعالان صنعت نمایشگاهی برخی خواسته‌های صنفی دارند که رعایت نمی‌شود. در این زمینه می‌توان به تعرفه‌های مالیاتی اشاره کرد. این تعرفه‌ها همیشه برای صنعت نمایشگاهی، مشکل‌آفرین بوده‌ است. از نمایشگاه‌ها همواره به‌عنوان ویترین اقتصادی کشور یاد می‌شود و این در حالی است که این ویترین در بیشتر ناملایمات، نخستین ضربه را می‌بیند و پس از رفع چالش‌ها، دیرتر از همه ترمیم می‌شود.

وی افزود: اگر نمایشگاه‌ صنعت است باید به چشم یک صنعت به آن نگاه شود و اگر تجارت است باید با تعرفه‌های تجاری با این حوزه برخورد شود. نمایشگاه با بخش‌های گوناگون تجاری کشور مانند سازمان توسعه تجارت، اتاق‌های بازرگانی و... مرتبط بوده و از سوی هم به‌عنوان یک خدمات صنعتی به‌شمار می‌آییم. پیشاز هر چیز باید به این جمع‌بندی برسیم که منافع ما در کدام یک از حوزه‌های صنعت یا بازرگانی قرار دارد، سپس مخالفت یا موافقت خود را اعلام کنیم؛ بنابراین فعالان صنعت نمایشگاهی قبل از دفاع یا رد طرح تفکیک وزارت صنعت نمایشگاهی باید از جایگاه حوزه فعالیت خود مطلع شوند و این وظیفه دولت است که این موضوع را مشخص کند. مدیرعامل سایت نمایشگاهی استان گلستان در ادامه با بیان اینکه ذات نمایشگاه در حوزه تجارت قرار دارد، گفت: نقش سازمان‌ها و اتاق‌های بازرگانی در برگزاری رویدادهای نمایشگاهی همواره پررنگ بوده؛ از این‌رو به نظر می‌رسد در صورت احیای وزارت بازرگانی، تمرکز روی نمایشگاه‌ها بیشتر خواهد شد.

عدم‌ثبات در تصمیم‌گیری‌های کلان

مدیرعامل سایت نمایشگاهی استان گلستان در ادامه عنوان کرد: تا حدود سال ۹۰، دو وزارتخانه صنعت و بازرگانی، جدا از یکدیگر فعالیت می‌کردند. مقامات، دولتمردان و مجلس وقت در آن دوران با اقدامات، ارزیابی‌ها و بررسی‌های کارشناسی تصمیم به ادغام این دو وزارتخانه با یکدیگر گرفتند. امروز و پس از گذشت یک دهه، مقامات و دولتمردان تصمیم به تفکیک این وزارتخانه گرفته‌اند. این موضوع بیش از پیش، عدم‌ثبات در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور را یادآور می‌شود. امید می‌رود بررسی‌ها و تصمیم‌هایی که درباره تفکیک وزارت صنعت، معدن و تجارت گرفته خواهد شد، از پایداری و کارشناسی دقیقی برخوردار باشد.

ادغام وزارت صمت اشتباه بزرگی بود

حبیب ماهوتی، مدیرعامل سایت نمایشگاهی آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با صمت گفت: به‌طور قطع یک شخص به‌تنهایی نمی‌تواند عهده‌دار مسئولیت وزاتخانه‌ای که متشکل از چندین وزارتخانه است، باشد و شخص وزیر مجبور خواهد بود برای هر کدام از وزارتخانه‌های ادغام‌شده، یک نفر را به‌عنوان معاون انتخاب کند؛ بنابراین مشخص است که شخص وزیر موفق به ساماندهی تمام حوزه‌ها نخواهد بود و این معاونان او هستند که باید تمام امور را انجام دهند و صرفا برای اعلام گزارش کار و هماهنگی‌های لازم با وزیر دیدار داشته باشند.

وی افزود: از همین موضوع می‌توان نتیجه گرفت که در تصمیم اشتباه، یک وزارتخانه بزرگ با بروکراسی‌های پیچیده اداری ایجاد کرده‌ایم. دولت نیز با این اقدام، نه‌تنها کوچک نمی‌شود، بلکه فربه‌تر و ناکارآمدتر خواهد شد. وزارت صنایع و معادن پیش از ادغام با وزارت بازرگانی دارای مسئولیت‌های بی‌شماری بود و وظایف سنگینی بر عهده داشت. اضافه شدن مسئولیت‌های وزارت بازرگانی به این وزارتخانه موجب بروز مشکلات بزرگ‌تری شد که نتیجه آن را مشاهده می‌کنیم. بنابراین به نظر می‌رسد تفکیک وزارت صنعت، معدن و تجارت و روی کار آمدن وزارت بازرگانی، اقدام موثری در راستای رفع این بروکراسی‌ها باشد.

تاثیر احیای وزارت بازرگانی بر صنعت نمایشگاهی

مدیرعامل نمایشگاه بین‌المللی تبریز در ادامه درباره تاثیر احیای وزارت بازرگانی بر صنعت نمایشگاهی کشور، خاطرنشان کرد: پیش از یک دهه گذشته که فعالیت این حوزه زیر نظر وزارت بازرگانی بود، چه تاجی بر سر صنعت نمایشگاهی کشور گذاشته شد که با روی کار آمدن دوباره این وزارتخانه این تاج دوباره روی سر این صنعت گذاشته شود؟ در زمان شیوع ویروس کرونا که صنعت نمایشگاهی در وضعیت به‌شدت وخیمی بود، کدام‌یک از مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت به فکر این حوزه بودند؟

ماهوتی همچنین گفت: انتظار می‌رود اگر در آینده‌ای نزدیک وزارت بازرگانی دوباره احیا شود، باید تصمیمات بزرگی درباره صنعت نمایشگاهی کشور گرفته شود و حمایت از این صنعت و فعالان آن باید در دستور کار این وزارتخانه قرار بگیرد. مشکلات این صنعت، روز به روز بیشتر می‌شود و حل این مشکلات باید در اولویت باشد. امیدواریم وزیر احتمالی بازرگانی، با حمایت از صنعت نمایشگاهی، موجب نمایش شکوه صنعت کشور باشد.

ارتباطی میان حوزه‌های صنعت و بازرگانی وجود ندارد

مدیرعامل نمایشگاه بین‌المللی تبریز در ادامه اظهار کرد: شاید وزارت صنایع و معادن و بازرگانی در ظاهر با یکدیگر مرتبط باشند، اما حقیقت امر این است که در باطن، ارتباطی میان این دو وزارتخانه وجود ندارد. جنس تصمیماتی که در وزارت بازرگانی گرفته می‌شود با سیاست‌گذاری‌های وزارت صنایع، متفاوت است. در همین راستا، وزرای صنایع و بازرگانی می‌توانند با تشکیل یک کمیسیون تمام تصمیمات خود را با یکدیگر مطرح کنند تا به نتایج مشترک برسند.

وی افزود: امروزه مشاهده می‌شود وزیری که مسائل مربوط به تنظیم بازار روغن را مدیریت می‌کند، در حوزه بازرگانی نیز سیاست‌گذاری می‌کند. سوالی که پیش می‌آید این است که روغن و صادرات چه وجه‌اشتراکی با یکدیگر دارند؟ مدیرعامل نمایشگاه بین‌المللی تبریز در ادامه عنوان کرد: به‌تازگی مباحثی مبنی بر ادغام وزارت نیرو و صنایع نیز به‌منظور برنامه‌ریزی دقیق برای تامین برق صنایع کشور شنیده می‌شود. این تصمیم نیز از پایه اشتباه است.

ماهوتی تصریح کرد: یک موضوع بسیار مهم در ادغام وزارتخانه‌ها را باید همیشه مدنظر قرار داد، اینکه همواره در فرآیند ادغام وزارتخانه‌ها، تلاقی نادرستی میان کارمندان هر وزارتخانه ایجاد می‌شود. همین موضوع موجب می‌شود بروکراسی‌های اداری پیچیده‌تر هم بشوند.

سخن پایانی

وزارت صنعت، معدن و تجارت با مسئولیت‌های متعددی که دارد از بزرگ‌ترین وزارتخانه‌های دولت به‌‌شمار می‌آید زیرا حوزه‌های بازرگانی، صنعت و معدن در اختیار این وزارتخانه قرار دارد. در شرایط اقتصادی فعلی، بحث واردات و صادرات عمده کشور در اختیار این وزارتخانه است و از آنجا که نمایشگاه‌ها به‌عنوان یکی از بهترین ابزارهای توسعه صادرات کشورهاست، باید دید که تفکیک این وزارتخانه چه تاثیری بر صنعت نمایشگاهی کشور خواهد داشت.