بازار انرژی همواره تغییر و تحولات بسیاری را شاهد بوده است و می‌توان یکی از عوامل اصلی این تغییرات را تنش‌های منطقه‌ای دانست. اصولا با هر تنش در خاورمیانه، نرخ نفت تغییر می‌کند و عده کمی از کشورها از این آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند. طبق گفته کارشناسان، امریکا نقش مهمی در افزایش یا کاهش نرخ نفت داشته است و همواره سعی می‌کند تا قیمت‌ها از میزان مشخصی کمتر نشوند. تجارت بین‌الملل، یکی از مهم‌ترین مواردی است که کشورها به آن اهمیت بسیاری داده‌اند و برای افزایش سهم خود در بازار جهانی، دست به هر کاری می‌زنند. اقتصاد مبتنی بر نفت ایران، چندان پایه‌های محکمی ندارد و نیاز است تا توجه به سایر بخش‌ها و ظرفیت‌های کشور انجام گیرد. تجارت جهانی ایران، نیازمند مولفه‌های بسیاری است که اگر بخواهد تنها مبتنی بر نفت باشد، نیاز دارد تا در این زمینه اقدامات قابل‌توجهی انجام گیرد.

شرایط فروش نفت ایران مطلوب نیست
سعید میرترابی، کارشناس انرژی در ارتباط با شرایط فروش و همچنین وضعیت نفت ایران به گفت: باتوجه به تحریم‌هایی که وجود داد، شرایط فروش نفت ایران چندان مطلوب نیست و البته آمارهای دقیق هم از میزان فروش منتشر نمی‌شود؛ اما باتوجه به آمارهای موجود، می‌توان گفت که ایران توانسته طی ۲ سال اخیر، رقم صادرات نفت را افزایش دهد و این میزان را به نزدیک ۲ میلیون بشکه برساند.
میرترابی ادامه داد: یکی از بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران، چین است و میزان قابل‌توجهی از نفت ایران را خریداری می‌کند؛ اما می‌توان به بازارهای دیگری در زمینه صادرات انرژی هم تمرکز کرد. به‌عنوان‌مثال، کشورهای هند و ترکیه می‌توانند بازار بسیار خوبی برای نفت ایران باشند و باید به‌سمت‌وسویی حرکت کنیم که تمرکز بر افزایش بازارهای صادراتی نفت داشته باشیم، همچنین کره و سنگاپور هم می‌توانند در این زمینه بسیار مناسب
باشند.
وی افزود: البته تمرکز کشور، تنها روی فروش نفت نیست، بلکه در زمینه صادرات میعانات گازی، حرفی برای گفتن داریم و با کشورهایی در این زمینه همکاری می‌کنیم. یک نکته بسیار مهم این است که اگر بتوانیم با کشورهای بسیاری ارتباط داشته باشیم، می‌توانیم نیازهای انرژی آنها را برطرف کنیم و همچنین ارزآوری را به کشور افزایش دهیم.
اهمیت فروش نفت در شرایط تحریم
این کارشناس انرژی ادامه داد: تحریم‌ها مشکلات فراوانی برای‌مان ایجاد کرده است و فشار زیادی بر جامعه تحمیل می‌شود. اما به هر حال، سیستم یاد گرفته است که چطور باوجود تحریم‌ها به‌پیش برود. فروش نفت و گاز در این شرایط اهمیت بالایی دارد و قابل‌توجه است. باید اشاره کرد که استفاده از ظرفیت‌های موجود و سیاست‌گذاری‌های صحیح، بستری برای فروش نفت و گاز کشور به‌وجود آورد و رشد اقتصادی خوبی را نیز رقم زد.
میرترابی در ارتباط با نقش امریکا در تغییرات نرخ نفت گفت: باتوجه به شواهد تاریخی، بیشترین کشوری که نقش مهمی در تغییرات نرخ نفت داشته، امریکا بوده است.
امریکا بازار مصرف بسیار بزرگی برای نفت است که البته بخش زیادی از آن را خود تامین می‌کند و البته باید گفت که بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان هم هست. بنابراین زمانی که سهم امریکا از عرضه و تقاضا زیاد باشد، به‌طورطبیعی می‌تواند هرگونه تغییر، اختلال و افزایش نرخ را اعمال کند.
وی گفت: امریکا تاکنون تمایل نداشته است که نرخ نفت از میزان مشخص‌شده‌ای کمتر شود و به‌صورت گاه به گاه و برای تبلیغات انتخاباتی، انتقادهایی به نرخ نفت می‌کند. به‌طورکل، سیاست امریکا در بازار جهانی نفت به‌گونه‌ای بوده است که نرخ نفت رو به کاهش نرود تا صنعت نفت این کشور درگیر مشکلات نشود. چنین موضوعی سبب خواهد شد تا مشکلات صنعتی و اقتصاد در امریکا، خطرات امنیت ملی داشته باشد و باید اشاره کرد که امریکا گران‌ترین نفت جهان را تولید می‌کند و اگر قیمت‌ها به‌اندازه‌ای پایین آید، تاثیر بدی را روی اقتصاد این کشور خواهد گذاشت.
این کارشناس انرژی در ادامه این گفت‌وگو و در ارتباط با بحث کشورهای مهم در زمینه نفت و گاز به گفت: بازار بین‌المللی انرژی نمی‌تواند از نقش ونزوئلا، روسیه و ایران چشم‌پوشی کند. ونزوئلا ذخایر عظیم نفتی را در اختیار دارد و روسیه نیز به‌لحاظ ذخایر گازی بسیار دارای اهمیت است؛ همچنین ایران از نظر منابع نفت و گاز وضعیت خوبی دارد. کنار گذاشتن منابع این کشورها باعث بالا رفتن شدید قیمت‌ها در بازار جهانی انرژی خواهد شد. این موضوع نیز به ما کمک کرده است تا بتوانیم نفت خود را به‌فروش برسانیم و از درآمدهایش استفاده کنیم.
میرترابی در پایان اضافه کرد: نرخ نفت تحت‌تاثیر عوامل بسیاری قرار می‌گیرد و در فصول گرم به‌علت افزایش سفرها، شاهد افزایش نرخ بنزین و همچنین افزایش نرخ نفت هستیم. تحولات خاورمیانه نیز، تاثیر بالایی روی نرخ نفت دارد و همان‌طور که مشاهده کردید، هر تنش در منطقه می‌تواند باعث تغییر محسوس در نرخ نفت شود.
تعریفی بر درآمدهای اقتصادی

ساسان شاه‌ویسی، کارشناس اقتصاد در ارتباط با اقتصاد مبتنی بر نفت ایران و راه‌های جایگزین به گفت: تعریف‌هایی برای درآمدهای اقتصادی وجود دارد که بخشی از آن مبتنی بر درون‌زایی است. یعنی باید یک‌سری از زیرساخت‌ها، عوامل و پیشران‌ها را در محیط اقتصاد ملی به‌وجود آوریم تا بتوانیم کارآیی اقتصاد را به‌تبع آن، به‌سمت تولید، ثروت و رفاه به‌حرکت درآوریم. اینکه تا چه میزان توانسته‌ایم، این اقدام را انجام دهیم، یک سوال است و اینکه در گذشته تا چه میزان از ابزارهای توانساز برای محیط اقتصادی استفاده کرده‌ایم، سوال دیگری است.
شاه‌ویسی ادامه داد: باید بدانیم که باتوجه به تغییرات محیطی، پیرامونی، ظرفیتی، درون‌زایی اقتصاد، سیاست‌های کلان و برنامه‌های توسعه به چه رویکردهایی رسیده‌ایم. یکی از مهم‌ترین این مولفه‌ها، حرکت در مسیر توسعه روابط اقتصادی است. اگر بخواهیم وارد این مدل‌سازی اقتصادی شویم، باید سوابق و روابط خودمان و همچنین بسترهای مبادله کالا و خدمات را مانند دریا و خشکی بررسی کنیم. تمام این موارد اگر در کنار هم قرار گیرند، باید به این سوال برسیم که آیا امروز، ایران توانسته است به‌ یکی از مهم‌ترین پیشران‌های خود برای توسعه و رشد اقتصادی و برای خلق ثروت و بهبود وضعیت معیشت و رفاه برسد؟ آیا توانسته است از یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های خود که توسعه روابط اقتصاد بین‌الملل است، استفاده کند؟
وی افزود: اینکه ما در تجارت جهانی چه سقفی داریم و با همسایه‌های خود برای مقاصد نزدیک و دور چه اهمیتی قائل هستیم و چه بسترهایی را فراهم و چه گذرگاه‌های تجاری اقتصادی را تعریف کرده‌ایم، هر کدام در جایگاه خود، باید موردبحث قرار گیرد. از این‌رو می‌توان بحث‌های مختلفی را مطرح کرد تا در نهایت، چالش‌هایی که در محیط سیاسی و اقتصاد بین‌المللی وجود دارد، شناسایی شود. عمدتا این موضوعات به تحریم‌ها، از دست رفتن روابط سیاسی، رقابت‌های بازار جهانی و... مربوط می‌شوند که باعث از دست رفتن بازارها شده و در نوع خود می‌تواند بازارهای در دسترس را از ما دور کند و تجارت بین‌الملل را به فراموشی بسپرد.
شناخت سطح تعاملات اهمیت دارد
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل در ادامه گفت: باید دانست که در حال ‌حاضر تجارت ایران چه سطح از تعاملات را در ابتدا برای کشورهای پیرامون و در مرحله بعد، برای کشورهای همسو که در اتحادیه‌ها و گروه‌های بین‌المللی اقتصادی با ما همسو هستند، تعریف کرده است. باید دانست که آیا در روی همان پاشنه می‌چرخد و ما هنوز صادرات نفت و گاز را در پیش گرفته‌ یا اینکه توانسته‌ایم بسترهای دیگری را فراهم کنیم. ما باید بدانیم که مهم‌ترین مقاصد صادراتی ما چه کشورهایی و طرف معامله و تجارت در کالاهای خام چه کشورهایی هستند. ما باید نیازشناسی کنیم و بدانیم که این کشورها چه احتیاجاتی دارند تا بتوانیم طبق این نیازها، تولید و صادرات داشته باشیم.
شاه‌ویسی ادامه داد: مهم‌ترین موضوعی که شاید یک مطالبه تلقی می‌شود، تدوین برنامه دیپلماسی اقتصادی است و اگر بخواهیم این سند پویا و موثر را برای تقویت مسیر تجارت بین‌المللی تعریف کنیم، باید بدانیم که از چه الزاماتی پیروی می‌کند. باید بسترشناسی را بلد باشیم و توجه کنیم چه چیزهایی سبب افزایش سهم ایران در بازار جهانی می‌شود. گذرگاه‌ها نقش مهمی دارند و مسیرهای تجاری می‌توانند ما را به چارچوب بزرگ برسانند. ایران فرصت‌های بزرگی در محیط تجارت مانند موقعیت، قابلیت، استعداد و هم‌پیوستگی‌های مسیر تجاری دارد.
وی گفت: ما چگونه می‌توانیم باوجود تحریم‌ها، موانع بانکی، مالی و تهاتر، هندسه صادرات نفتی و غیرنفتی را شکل دهیم؟ سفرهایی که به روسیه، چین و هند و... انجام می‌شود، می‌تواند فرصت‌ساز باشد و تهدیدها را به ما نشان دهد. برگزاری نشست ایران و افریقا و نمایشگاه اکسپو، فرصت‌های بسیار مناسبی برای شناخت فرصت‌ها خواهد بود و به‌نظر می‌رسد یک تحرک و پویایی در حال به‌وجود آمدن است.
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل ادامه داد: ما باید نوعی ثبات‌سازی را در نظام رفتاری با رویکردی مانند توسعه صادرات به‌وجود آوریم و از ابزارهای موثر مانند بخش خصوصی، کارآفرینان، تجار و... استفاده کنیم و به کسب‌وکارهای خرد اهمیت دهیم. ما اگر بتوانیم حرکت به‌سمت کاهش اقتصاد مبتنی بر نفت را پیش بگیریم، هرکدام از مولفه‌های ذکرشده می‌توانند تاثیر بالایی بر رشد اقتصادی بدون نفت داشته باشند.
شاه‌ویسی در پایان گفت: بعضی از موانع و چالش‌های ساختاری در هندسه اقتصاد تجاری و نظم تجارت جهانی وجود دارد که باید قدرت تفوق و سیطره پیدا کردن به این موارد هم داشته باشیم. جریان رقابت تجارت جهانی، یک رقابت باز و فعال و در عین حال بی‌رحم است و همه برای افزایش سهم خود، تلاش‌های بسیاری انجام می‌دهند.