در ماه‌های اخیر شاهد روند رو به کاهش تولید زغال‌سنگ بوده‌ایم. این افت تولید تحت تأثیر سیاست قیمت‌گذاری دستوری ایجادشده و لطمات غیرقابل جبرانی را به تولید و تولیدکننده تحمیل می‌کند. باوجود ذخایر قابل‌توجه زغال‌سنگ ایران، کشور ما در سال‌های اخیر به یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان این محصول در سطح بین‌المللی بدل شده است. فعالان صنعت زغال‌سنگ خواستار اصلاح و تعدیل بهای این محصول باهدف رونق بخشی دوباره به این صنعت هستند. فروش زغال‌سنگ با قیمتی منصفانه‌تر، بخشی از مشکلات حاکم بر این صنعت را مرتفع می‌کند.

دبیر انجمن زغال‌سنگ از پیشنهاد این انجمن به مدیران صنایع فولادی مبنی بر خرید زغال‌سنگ داخلی با قیمت تمام‌شده تولید و تامین نیاز آنها با تکیه‌بر توان داخلی خبر داد. اما فعالان صنعت فولاد واردات زغال‌سنگ با قیمت به‌مراتب بالاتر این محصول را به خرید آن از تولیدکنندگان داخلی ترجیح می‌دهند.

به گزارش خبرگزاری برنا سعید صمدی دبیر انجمن زغال‌سنگ درباره وضعیت زغال‌سنگ در سال گذشته اظهار کرد: در سال گذشته شاهد کاهش ۱۸ درصدی تولید بودیم شاید در بسیاری از حوزه‌ها کاهش تولید روی‌داده، اما در حوزه‌ای که کشور دارای منابع غنی است و واردکننده هستیم کاهش تولید یعنی وابستگی بیشتر به خارج و خروج بیشتر ارز آن‌هم در شرایط فعلی؛ باید تلاش کنیم از واردات کم کرده و بتوانیم بر تولید بیشتر از منابع داخلی تکیه کنیم.

فروش زیر قیمت تمام‌شده

صمدی درباره علت اصلی کاهش تولید گفت: نرخ هر تن زغال‌سنگ در سال گذشته ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بود این در حالی است که ما با سند و مدرک و بر اساس حساب‌وکتاب کارشناسی به وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کردیم که نرخ تمام‌شده هر تن زغال‌سنگ ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است، اما کمتر حرف ما شنیده‌ شده است.

وی ادامه داد: درحال‌حاضر زغال‌سنگ با نرخ هر تن ۱۷ میلیون تومان وارد کشور می‌شود هرچند که هنوز آمار واردات سال گذشته به‌دقت انجمن نرسیده، اما در سال ۱۴۰۱ بیش از ۸۰۰ میلیون دلار واردات زغال‌سنگ داشتیم.

صمدی گفت: سال گذشته در کنفرانس زغال‌سنگ و صنایع مربوطه در مسکو اعلام کردم ایران ۸۰۰ میلیون دلار واردات زغال‌سنگ داشته، درحالی‌که مدعوین فکر کردند مترجم اشتباه کرده و به‌جای صادرات، واردات ترجمه کرده است. پس‌ازآنکه من تاکید کردم که ما واردکننده هستیم بسیار تعجب کردند که چطور کشوری که مطابق آمار رسمی زمین‌شناسی ۱۴ میلیارد تن ذخایر زغال‌سنگ دارد و معادن فعال هم دارد، تبدیل به یک واردکننده شده است.

تاریخ انقضای زغال‌سنگ

وی افزود: با توجه به روند مصرف سوخت و تغییر الگوی مصرف درنهایت مصرف زغال‌سنگ تا سال ۲۰۵۰ ادامه خواهد داشت و پس‌ازآن این معادن دیگر فایده‌ای نخواهند داشت پس باید تمام تلاش خود را برای استخراج و فروش این ماده در همین مدت باقی‌مانده انجام دهیم.

صمدی درباره واردات زغال‌سنگ گفت: مصرف‌کننده اصلی زغال‌سنگ، برخی شرکت‌های فولادی هستند که عموما هم به دولت وابسته‌اند. سال گذشته با مدیران این مجموعه‌های فولادی جلسه گذاشتیم که شما زغال‌سنگ را به نرخ تمام‌شده واقعی یعنی ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان از ما خریداری کنید ما هم تعهد می‌دهیم در یک بازه ۳‌ساله، ۲۵ درصد تولید خود را افزایش دهیم. این کار باعث می‌شود که هزینه مواد اولیه شما کاهش زیادی داشته باشد. به‌هرحال فاصله تنی ۱۷ میلیون تومان تا ۷.۵ میلیون تومان، رقم زیادی است، اما متاسفانه آنها توجهی نکردند به‌هرحال شیرینی واردات بیشتر از شیرینی تولید است.

صمدی افزود: امروز ۶۵ درصد نیاز کشور توسط واردات تامین می‌شود، خیلی راحت می‌توان ظرف مدت سه سال این حجم را به نصف رساند و علاوه بر صرفه‌جویی ارزی اشتغال نیز ایجاد کرد. ما بارها این موضوع را در محافل مختلف بیان کردیم، اما متاسفانه نفوذ واردکننده آن‌قدر زیاد است که صحبت‌های ما به‌جایی نرسید و احتمالا امسال بیش از ۷۰ درصد نیاز کشور واردات خواهیم داشت.

دبیر انجمن زغال‌سنگ در خصوص کیفیت هم گفت: به‌طورکلی تفاوت قیمتی بهترین زغال‌سنگ با نازل‌ترین زغال کمتر از ۳۵ درصد است. به‌طور مثال امروز زغال‌سنگ استرالیا با بهترین کیفیت ۲۳۰ دلار است و زغال‌سنگ اندونزی با پایین‌ترین کیفیت ۱۶۵ دلار است. زغال‌سنگ ایران برای مصرف ذوب‌آهن اصفهان مناسب است کمااینکه فولاد زرند برای تامین نیاز خود اقدام به خریداری چندین معدن زغال‌سنگ کرده است.

صمدی در پایان تصریح کرد: برای جلوگیری از خروج ارز و حفظ بیت‌المال لازم است وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌عنوان نهاد بالادستی و بدون تحت تاثیر قرار گرفتن و توصیه پذیری در راستای حفظ منافع کشور و بیت‌المال باید به‌صورت مستقیم با تولیدکنندگان صحبت کند و برای اینکه بابت هر تن ۱۷ میلیون تومان ارز از کشور خارج نشود یک برنامه میان‌مدت با همکاری تولیدکنندگان تدوین کند.

سخن پایانی

با توجه به قیمت پایین فروش زغال‌سنگ در بازار داخلی، بسیاری از فعالان این صنعت از تولید خود می‌کاهند. یا برخی از فعالان صنعتی روند فرآیند تولید زغال‌سنگ متالورژیکی را به زغال حرارتی تغییر می‌دهند. البته تمامی فعالان بخش معدن توان اجرای چنین تغییری را ندارند. درواقع ظرفیت معدنی این واحدها باید به‌گونه‌ای باشد که پتانسیل اجرای چنین تغییری، فراهم باشد. در شرایطی که بهای فروش زغال‌سنگ در بازار داخلی به‌شدت پایین نگه‌داشته می‌شود، زمینه بروز بحران در اقتصاد این صنعت حاصل می‌شود. این بحران زمینه‌ساز کاهش تولید است و اثرات آن در آمار مشاهده می‌شود.