ایران از ذخایر معدنی قابل‌توجهی برخوردار است، ذخایر کشف شده معدنی کشور ما بیش از ۳۷ میلیارد تن برآورد می‌شود؛ بااین‌وجود به دلیل ناکارآمدی سیاست‌گذاری در این بخش به‌ویژه در حوزه تامین و نوسازی ماشین‌آلات معدنی روند تعطیلی معادن بیش‌ازپیش قوت گرفته است.

موانع پیشرفت

باوجود ذخایر غنی معدنی ایران اما سهم بخش معدن از تولید ناخالص داخلی کشور کمتر از یک درصد برآورد می‌شود. تحریم‌ها و عدم جذب سرمایه و موانع قانونی و همچنین استراتژی معدنی ناکارآمد دولت باعث شده که ایران با وجود ذخایر بسیار زیاد نتوانسته به حد کافی از این بخش در جهت ایجاد درآمدهای پایدار بهره‌برداری کند. سیاست‌های دولت نیز روند تعطیلی معادن را به جای توسعه این بخش تشدید کرده است.یکی از مشکلاتی که گریبانگر بخش معدن شده بحث ماشین‌آلات فرسوده است. دولت برای سال‌ها از واردات ماشین‌آلات جلوگیری کرد و این در حالی است که ماشین‌آلات تولیدشده در داخل توان به کار انداختن بخش معدن را ندارد.دولت تنها اجازه واردات ماشین‌آلات با عمر بیش از پنج سال را داده است. سال گذشته مجوز ورود ۲ هزار و ۳۰۵ دستگاه ماشین‌آلات معدنی صادر، اما درنهایت تنها ۶۰۵ دستگاه از آنها وارد شد.

فرسودگی ماشین‌آلات یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش نرخ تمام شده در حوزه معدن است اما وخامت اوضاع ماشین‌آلات فرسوده بسیار بیش از اینهاست. راه‌اندازی معادن می‌تواند علاوه بر تقویت صادرات محصولاتی مانند سنگ به فعال شدن کارخانجات فرآوری نیز منجر شود. بنابراین انتظار می‌رود با رفع موانع به بهبود و اصلاح شرایط کمک شود.درحال‌حاضر ماشین‌آلات معادن بسیار کهنه شده‌اند و علاوه بر اینکه امکان خرید ماشین نو برای معادن وجود ندارد، ماشین‌آلات دست دوم و قابل استفاده‌ای که به کشور وارد شده نیز هنوز به‌دست معدن‌دار نرسیده است.ماشین‌آلات معدنی که در کشور تولید می‌شود، به‌گونه‌ای نیست که بتواند معادن کشور را فعال کند. ماشین‌آلات مورد نیاز برای معادن ماشین‌های سنگینی هستند که با توجه به بالارفتن نرخ ارز، تهیه آن بسیار مشکل شده است. البته باید خاطرنشان کرد که عملکرد دولت نیز در عقب‌ماندگی بخش معدن نقش بسیار مهمی داشته است.

عارضه‌یابی فرسودگی

در نشست تخصصی عارضه‌یابی فرسودگی ناوگان ماشین‌آلات معدنی و ارائه پیشنهادات سیاستی در راستای نوسازی عنوان شد که بایستی در زمینه تامین ماشین‌آلات حفاری اقدامات اساسی صورت گیرد، همچنین توان تولید داخل باید متناسب با آنچه که ساخته می‌شود به وجود آید.به گزارش ایسنا، ابوذر جمشیدوند، مدیرکل دفتر ماشین‌آلات و تجهیزات کشاورزی، ساختمانی و معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در نشست تخصصی عارضه‌یابی فرسودگی ناوگان ماشین‌آلات معدنی و ارائه پیشنهادات سیاستی در راستای نوسازی با بیان اینکه معدن موضوعی بسیار مهم و کلیدی است و نباید از آن غفلت کرد، تصریح کرد: این حوزه بایستی بیش از گذشته تجهیز شود تا بتوان ظرفیت‌هایی را در این صنعت ایجاد و اقدامات جدی‌تری برای ذی‌نفعان انجام داد.

وی افزود: تعارضات مربوط به توان ساخت داخل در گذشته نیز سبب شده که فرآیند تامین به لحاظ واردات مختل و ساخت داخل نیز با مشکل مواجه شود؛ اما با همراهی و جلساتی که برگزار شد، این نتیجه حاصل شد که توان تولید داخل متناسب با آنچه ساخته می‌شود (نه آنچه که ادعا می‌شود) و ظرفیت خوبی که در حوزه تولید ماشین‌آلات معدنی در سطح کشور احصا شده بود، به وجود آید.این مقام مسئول در وزارت صنعت، معدن و تجارت عمده‌ترین مشکلات موجود در این صنعت را مدیریت حوزه تولید و افزایش میزان ساخت داخل، کیفیت تولید، مقایسه قیمت‌های تولید داخل با مشابه خارجی، توجه به خدمات پس از فروش، توجه به زمان تحویل ماشین‌آلات، الزامات واردات و خرید ماشین‌آلات بسته به شرایط معادن و نیاز آنها برای حداکثر شدن بهره‌وری معادن می‌توان برشمرد و گفت: موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در زمینه‌های یادشده کار پژوهشی انجام و نتایج آن منتشر خواهد شد.

معادن کوچک درخطر

بهرام شکوری، فعال معدنی با بیان اینکه حدود ۹۸.۳ درصد از معادن کشور کوچک و متوسط هستند، گفت: ۵۰ درصد از معادن غیرفعال با بیشترین مشکل روبه‌رو هستند. وی خواستار ارائه آمار تولیدکنندگان، نوع تولید داخلی ارزش آنها، میزان ارزبری تولیدات داخل، محل تامین تجهیزات مهم نظیر گیربکس و موتور و همچنین نرخ محصولات و مقایسه با محصولات خارجی و شرایط خدمات پس از فروش آنها شد. شکوری تاکید کرد: چنانچه معدنی را در کشور تشویق به خرید ماشین‌آلات و هزینه تولید گران و فروش محصولاتش در بورس کنیم، در حق آنها جفا شده است.

ریشه‌های عقب‌ماندگی در اکتشاف

محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن ایران نیز در این نشست، ضمن بیان اینکه شرایط معادن کشور نسبت به دو سه سال گذشته، بهتر شده است، اظهار کرد: شرایط معادن مناسب است اما نباید کیفیت را فراموش کرد؛ امروزه کشور در اکتشافات معدنی عقب است و بایستی در زمینه تامین ماشین‌آلات حفاری اقدامات اساسی صورت گیرد. معادن از اهمیت ویژه‌ای در مسیر توسعه صنعتی و اقتصادی کشور برخوردار هستند، چنانچه موانع پیش روی این معادن مرتفع شود، این حوزه می‌تواند از اثرگذاری جدی بر بهبود شرایط اقتصادی کشور و حتی صادرات و ارزآوری برخوردار شود.

سخن پایانی

از معدن با عنوان پیشران اقتصاد کشور نام‌برده می‌شود، بر همین اساس نیز انتظار می‌رود ظرفیت‌های معدنی بیش‌ازپیش موردتوجه قرار گیرد. کمبود ماشین‌آلات معدنی در سال‌های اخیر به چالشی جدی برای فعالان بخش معدن و صنایع وابسته به آن تبدیل‌شده است، چنانچه این کمبود مرتفع نشود، خسارات تحمیلی به معادن بیشتر می‌شود. کمبود ماشین‌آلات معدنی به دلیل محدودیت‌های دولتی در مسیر واردات این تجهیزات حاصل‌شده است. تکیه‌بر توان داخلی علت اصلی ایجاد چنین محدودیت‌هایی است، اما باید توان داخلی را با تمام نقاط قوت و ضعف آن بپذیریم تا مسیر توسعه اقتصادی و تولید در کشور محدود نشود.