در ایران بیشتر تولید سنگ‌آهن ایران در اختیار سایت‌های دولتی مانند چادرملو، گل‌گهر، سنگ‌آهن مرکزی بافق و سنگ‌آهن سنگان است که حدود ۹۰ درصد تولید سنگ‌آهن کشور را در اختیار دارند و ۱۰ درصد باقیمانده را معادن خصوصی به‌ویژه در خراسان، کرمان، یزد، زنجان و آذربایجان شرقی تولید می‌کنند. بیشتر تولیدات این شرکت‌ها برای صنعت فولاد داخلی به مصرف می‌رسد و فولاد مبارکه، ذوب‌آهن خوزستان، هرمزگان و خراسان جزو بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان آن هستند.

خلاف رویه دیگر کشورها، در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در زمینه اکتشاف معادن در کشور ما صورت نگرفته و همین باعث شده ذخایر سنگ‌آهن رشدی نداشته باشد؛ بنابراین چندی است دست‌اندرکاران و فعالان این صنعت هشدار می‌دهند که با کمبود ذخایر سنگ‌آهن رو‌به‌رو هستیم و این مسئله به ضرر صنایع فولادی خواهد بود، زیرا مزیت رقابتی خود را در بازارهای صادراتی از دست خواهند داد. یکی از جدیدترین این هشدارها از زبان رئیس انجمن سنگ‌آهن ایران شنیده شده است.

کمبود سنگ‌آهن را جدی بگیرید

مهرداد اکبریان، رئیس انجمن سنگ‌آهن ایران با بیان اینکه ذخایر سنگ‌آهن کشور رو به اتمام است، عنوان کرد: در آینده با کاهش عیار سنگ‌آهن مواجه خواهیم بود، به‌طوری که ممکن است استخراج آن صرفه اقتصادی نداشته باشد. این یک بحران جدی برای صنعت فولاد کشور است و باید از الان برای آن چاره‌اندیشی کنیم.

به گزارش ایروپکس اکبریان درباره بحران کمبود سنگ‌آهن در کشور گفت: یکی از چالش‌هایی که در کشور با آن روبه‌رو هستیم، کمبود سنگ‌آهن است. این بحران در دو سطح جدی است؛ در سطح اول، میزان تولید مثمر سنگ‌آهن در کشور است. اگر ما نتوانیم تولید و فعالیت بهره‌وری را به‌صورت مناسب انجام دهیم، معادن کشور نمی‌توانند با ظرفیت 100 درصدی کار کنند. این مسئله باعث می‌شود به میزان موردنیاز سنگ‌آهن دست پیدا نکنیم.

تصمیمات ضد و نقیض

وی در ادامه افزود: بخشی از مشکل یادشده ناشی از تصمیم‌گیری‌های دولت است؛ ‌مانند بخشنامه‌های مختلفی که برای این حوزه صادر می‌کنند. اما بخش دیگر این چالش به خود فعالان این حوزه برمی‌گردد. معدنکاران موظفند هنگامی که شرایط برای کار آماده است، وظایفی را که بر عهده گرفته‌اند، در حد عالی انجام دهند و فقط به منافع واحد خود توجه نداشته باشند.

وی خاطرنشان کرد: در شرایط فعلی کشور، معدنکاران باید منافع تمام حلقه‌های زنجیره فولاد را در نظر بگیرند تا فضا برای رشد کل این صنعت فراهم شود. در مجموع، بحران کمبود سنگ‌آهن موضوعی یک‌وجهی نیست. معدنکاران و بخش خصوصی نیز باید در کنار بخش دولتی، ضرورت رفع این بحران را درک و برای حل آن چاره‌جویی کنند.

بحرانی جدی پیش رو است

اکبریان در تشریح سطح دیگر بحران سنگ‌آهن بیان کرد: در سطح دوم، باید به این امر توجه کنیم که هنوز نتوانسته‌ایم از ظرفیت معدنی کشور درست استفاده کنیم. متاسفانه اکتشافات در ایران سطحی است و عمیق نیست. در کنار این، اعدادی که برای ذخایر کشور مطرح می‌شود واقعی نیستند و منابع کشور به‌طور دقیق مشخص نشده است. حل معضلات این بخش همت بلندی می‌خواهد؛ از طرف تمام بخش‌های این صنعت.

رئیس انجمن سنگ‌آهن ایران در ادامه گفت: در آینده امکان دارد ذخایر کشور رو به اتمام برود یا عیار سنگ‌آهن کم شود؛ به‌گونه‌ای که استخراج آن صرفه اقتصادی نداشته باشد. این خود یک بحران جدی برای صنعت فولاد کشور است و باید از الان به فکر چاره‌اندیشی برای گریز از آن باشیم.

وی افزود: برای رفع این نگرانی‌ها، باید هزینه کنیم. برای دستیابی به اهداف طرح جامع فولاد در سال ۱۴۰۴، نیاز به کارها و هزینه‌های زیادی است. به‌طور مثال، اگر در بخش ماشین‌آلات سرمایه‌گذاری خوبی صورت گیرد و از ماشین‌آلات به‌روز این بخش استفاده شود، بسیاری از مشکلات جابه‌جایی خاک در معادن حل می‌شود، اما باوجود این نیاز هیچ‌ کاری انجام نمی‌شود. اکبریان در ادامه گفت: برخی بدون توجه به این نیازها و چالش‌ها، فقط می‌گویند نگران هستیم. نگران بودن کافی نیست؛ به فکر راهکار باشید.

برنامه‌ریزی ضرورت دارد

اما چه راهکاری برای حل این مشکل پیش پای صنعت معدن کشور وجود دارد؟ کیوان جعفری تهرانی، تحلیلگر ارشد بازار بین‌المللی فولاد و صنایع معدنی گفت: باید با مطالعات میدانی، اکتشاف و بهره‌برداری از همه ذخایر داخل کشور از جمله سنگ‌آهن و هماتیت کم‌عیار، مواد باطله و معادن زیرزمینی مدنظر قرار گیرد و در گام بعدی وارد بحث واردات شویم.

جعفری طهرانی در گفت‌وگو با ایراسین بیان کرد: باتوجه به اینکه معدن یک صنعت دیربازده است، بخش خصوصی یعنی شرکت‌های کاملا خصوصی به‌تنهایی نمی‌توانند در زمینه واردات تجهیزات اکتشاف معادن اقدام کنند و تنها در صورتی این امر امکان‌پذیر است که از وجود ذخیره قابل‌قبولی مطمئن باشند تا بتوانند در زمینه اکتشاف معادن گام بردارند. این تحلیلگر ارشد بازار بین‌المللی فولاد و صنایع معدنی افزود: عملیات اکتشاف و بهره‌برداری از معادن در درجه اول بر عهده حاکمیت است و سیستم حاکمیتی باید پیش از همه این کار را انجام دهد؛ مگر اینکه اکتشاف در پهنه‌ای انجام شود که اختیار آن بر عهده بخش خصوصی باشد.

اکتشافات و واردات

جعفری طهرانی درباره تامین نیاز صنایع داخلی کشور به مواد معدنی نیز اظهار کرد: در ابتدا باید با مطالعات میدانی، اکتشاف و بهره‌برداری از همه ذخایر داخل کشور از جمله سنگ‌آهن و هماتیت کم‌عیار، مواد باطله و معادن زیرزمینی مدنظر قرار گیرد و در گام بعدی وارد بحث واردات شویم.

این تحلیلگر ارشد بازار بین‌المللی فولاد و صنایع معدنی با اشاره به نقش تحریم‌ در افزایش نرخ حمل دریایی بیان کرد: کشتی‌هایی که علاقه‌مند به سفر به ایران باشند تقریبا نادر هستند و ظرفیت آنها نیز به‌علت محدودیت ظرفیت بنادر کشور کم است و حداقل در ۲ تا ۳ سال آینده به ظرفیت موردنیاز برای تامین کامل نیاز کشور از طریق واردات نمی‌رسیم.

سرمایه‌گذاری فراسرزمینی

جعفری طهرانی تاکید کرد: سرمایه‌گذاری در معادن فراسرزمینی و همچنین واردات، یک فرآیند بلندمدت است و باید با تدوین برنامه، بحران و کمبود سنگ آهن در کشور را برای همیشه برطرف کنیم.

جعفری طهرانی در پایان تصریح کرد: شرکت‌های بزرگ به‌ویژه شرکت‌های بورسی مثل فولاد مبارکه، گل‌گهر، چادرملو و ذوب‌آهن اصفهان ظرفیت زیادی برای فعالیت و کمک به این حوزه دارند.

سخن پایانی

کارشناسان هشدار می‌دهند صنعت سنگ‌آهن کشور شرایط خوبی ندارد و به تبع آن تولید فولاد نیز با خطر کمبود ماده اولیه رو‌به‌رو است. از همین رو به‌نظر می‌رسد تنها دو راه پیش پای سیاست‌گذاران قرار دارد؛ یا باید به‌سرعت راهی درست برای حل این مشکل بیابند یا تعداد فولادسازان کشور را کاهش دهند.