اما‌واگرهای نفتی سال پیش‌رو
مهم‌ترین مسئله این روزها که سبب شده بازار حامل‌های انرژی دستخوش تغییرات جدی شود، حمله روسیه به اوکراین است. این دو کشور نقشی تاثیرگذار در معاملات جهانی حامل‌های انرژی به‌ویژه نفت و گاز دارند و در پی رخدادهای اخیر و رویکرد جامعه بین‌المللی، مقرر شده اروپا خرید حامل‌های انرژی موردنیاز خود از روسیه را کاهش دهد.
این موضوع سبب شده اروپا و دیگر کشورهای وابسته به نفت و گاز روسیه، درگیر چالشی اساسی برای تامین حامل‌های انرژی موردنیاز خود شوند. رشد فزاینده بهای حامل‌های انرژی هنوز اروپا را وادار به لغو تصمیمات خود نکرده و روز به روز شاهد رشد قیمت‌ها هستیم. کارشناسان بین‌المللی حوزه انرژی نیز کاهش قیمت‌ها در ماه‌های پیش رو (آغاز سال ۱۴۰۱ خورشیدی) را پیش‌بینی نمی‌کنند.
جهش غیرقابل کنترل بازار
بررسی‌های رویترز نشان داده بهای جهانی نفت همچنان بر روند صعودی پایدار است، چراکه روسیه از مواضع خود کنار نکشیده و کشورهای اروپایی نیز از تصمیم کاهش واردات حامل‌های انرژی از روسیه منصرف نشده‌اند. بر هم خوردن تعادل عرضه و تقاضا در جهان را می‌توان عامل اصلی شیب تند قیمت‌ها معرفی کرد و این قاعده‌ای است که از ابتدای حمله روسیه به اوکراین پیش‌بینی می‌شد. نظرسنجی از ۳۵ اقتصاددان و تحلیلگر بین‌المللی نشان می‌دهد میانگین نرخ نفت برنت در ماه‌های پیش‌رو و تا پیش از اتمام سال جاری میلادی حتی از پیش‌بینی قیمت‌ها بسیار بیشتر باشد. تا پیش از آغاز سال ۲۰۲۲ میانگین نرخ نفت خام ۷۹.۱۶ دلار برای هر بشکه تخمین زده شد اما با شرایط فعلی کارشناسان عقیده دارند در ماه‌های آتی این بها تا حدود ۹۱.۱۵ دلار در هر بشکه جهش خواهد داشت. نفت برنت در روز سه‌شنبه، ۸ مارس ( ۱۷ اسفند) با بهای ۱۲۷ دلار برای هر بشکه معامله شد که بررسی روند قیمتی این حامل انرژی رشدی بالغ بر ۳۶ درصد را در یک ماه اخیر نشان می‌دهد. تمام اعداد و ارقام یادشده نشان از اهمیت روابط بین‌الملل در بازارهای اقتصادی استراتژیک در جهان دارد.
کاهش تولید ناخالص داخلی اروپا
به گزارش بلومبرگ برخی تحلیلگران بازار نفت پیش‌بینی می‌کنند در صورتی که تنش‌ها همچنان ادامه داشته باشد و روسیه از مواضع خود عقب‌نشینی نکند، اختلال در تامین انرژی جهان پایدار خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۲۰۲۲ سیر صعودی بهای نفت همچنان ادامه پیدا کند و جهان به‌ویژه کشورهای اروپایی دغدغه اساسی تامین نفت و انرژی خود را داشته باشند.
حتی نرخ ۱۸۵ دلار برای هر بشکه نفت خام جزو چشم‌انداز کارشناسان برای سال پیش‌رو است. تحلیلگران امریکایی معتقدند اگر ایالات متحده و متحدان او گام‌های تهاجمی‌تری برای کاهش صادرات نفت روسیه بردارند، قیمت‌ها می‌تواند در مدت زمانی کوتاه به بشکه‌ای ۱۵۰ دلار افزایش یابد، زیرا در حال حاضر ظرفیت مازاد کافی برای جبران کاهش قابل‌توجه صادرات روسیه وجود ندارد. تخمین زده می‌شود حدود ۸ درصد عرضه جهانی در پی اتفاقات اخیر مختل شده باشد. به‌گفته تحلیلگران، این کسری ممکن است با تصمیم آژانس بین‌المللی انرژی برای آزادسازی ۶۰ میلیون بشکه از ذخایر اضطراری یا بازگشت احتمالی عرضه ایران جبران نشود.
از سویی دیگر اوله هانسن، رئیس استراتژی کالا به بلومبرگ گفت شرایط ایجادشده منجر به افزایش حاشیه‌فروشی‌ها و بازارهای بسیار نامطمئن می‌شود. بلومبرگ خاطرنشان می‌کند در صورت تداوم اختلال فعلی در میزان عرضه و صفر شدن جریان صادرات گاز روسیه به اروپا، تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا ممکن است سالانه ۱ یا ۲.۲ درصد کاهش یابد.
اوپک‌پلاس ظرفیت مازاد ندارد
یک کارشناس بازار نفت با اشاره به اینکه رشد نرخ نفت در شرایط فعلی به‌دلیل تنش‌های سیاسی و کاهش عرضه است، گفت: ورود نفت ایران به بازارهای جهانی می‌تواند تا حد زیادی نرخ نفت را کنترل کند. به گزارش ایرنا، نرسی قربان، کارشناس بازار نفت و انرژی با بیان اینکه به‌نظر نمی‌رسد رشد نرخ نفت ادامه‌دار باشد، افزود: البته ممکن است در کوتاه‌مدت قیمت‌ها تا ۱۳۰ دلار در هر بشکه نیز افزایش پیدا کند. وی ادامه داد: این رشد نرخ بر اثر تنش‌ها بین روسیه و اوکراین و همچنین کمبودها به‌دلیل جابه‌جایی منابع نفتی اروپا اتفاق افتاده است.
قربان تاکید کرد: اگر با احیای برجام، نفت ایران به بازارهای جهانی بازگردد، روزانه حدود ۲ میلیون بشکه نفت بیشتر به بازار تزریق می‌شود که می‌تواند در کنترل نرخ نفت موثر باشد. وی طولانی‌شدن روند دستیابی به توافق احیای برجام را یکی دیگر از عوامل اثرگذار بر بازار دانست و گفت: در صورت توافق، ایران باتوجه به ذخایر نفتی که در اختیار دارد، به‌سرعت می‌تواند حجم زیادی نفت را راهی بازار کند. این کارشناس بازار نفت با اشاره به آزادسازی ۶۰ میلیون بشکه از ذخایر استراتژیک نفت امریکا، افزود: باتوجه به اینکه حجم صادرات نفت روسیه روزانه بین ۵.۵ تا ۶ میلیون بشکه است، ذخایر آزادشده معادل ۱۰ روز صادرات روسیه است و برای طولانی‌مدت جوابگو نیست.
ظرفیت‌های صادراتی ایران
قربان درباره توانایی ایران در صادرات نفت گفت: ایران ذخایر آماده تحویل زیادی روی آب دارد و می‌تواند با احیای برجام به‌سرعت بخش زیادی از این منابع را به کشورهای اروپایی صادر کند. این کارشناس انرژی تاکید کرد: باید از فرصت پیش‌آمده برای بازپس‌گیری بازارهای نفت خود که به‌دلیل تحریم‌ها توسط رقبا اشغال شده بود، استفاده کنیم و این فرصت وجود دارد که صادرات نفت ایران به اروپا تا ۵۰۰ هزار بشکه در روز برسد. وی به موضع اوپک‌پلاس در زمینه افزایش نرخ نفت نیز اشاره کرد و گفت: گرچه این کشورها می‌خواهند تولید را افزایش دهند تا هم درآمد بیشتری داشته باشند و هم نرخ را کنترل کنند، اما در حال حاضر ظرفیت مازادی برای تولید در بین اعضای اوپک‌پلاس وجود ندارد. قربان یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش عرضه نفت را کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در ۳ سال گذشته عنوان و بیان کرد: کاهش نرخ نفت یکی از اصلی‌ترین دلایل افت سرمایه‌گذاری‌ها بوده است. وی تاکید کرد: باتوجه به افزایش نرخ نفت، در ماه‌های آینده ۲ تا ۳ میلیون بشکه در روز به تولید نفت شیل اضافه می‌شود. این کارشناس انرژی ادامه داد: کشورهای عضو اوپک‌پلاس به‌دنبال نرخ نفت بین ۸۰ تا ۹۰ دلار در هر بشکه هستند تا تولید نفت شیل و همچنین انرژی‌های تجدیدپذیر اقتصادی نشود. وی افزود: گرچه اکنون نرخ نفت بالای ۱۱۰ دلار در هر بشکه است اما نمی‌توان انتظار داشت میانگین نرخ سال ۲۰۲۲ میلادی بیش از کانال ۸۰ دلار باشد.
سخن پایانی
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد اگر نرخ نفت به ۱۳۰ دلار در هر بشکه برسد، تورم ۷ درصدی در انتظار اقتصاد جهان خواهد بود که می‌تواند بحران غذایی را تشدید کنند. همچنین برخی منابع اعلام کرده‌اند نفت ۱۵۰ دلاری، رشد اقتصادی جهان را متوقف خواهد کرد. باتوجه به التهاب موجود در بازار نفت به‌دلیل کاهش عرضه و تاثیر حمله روسیه به اوکراین و در پی آن افزایش قیمت‌ها، اوضاع همه‌جانبه برای ورود ایران به این بازار مثبت است و پیش‌بینی شرایطی مطلوب برای ایران در بازار نفت وجود دارد. یکی از دلایل مهم تعجیل امریکا برای توافق، بیشتر شدن عرضه نفت ایران به بازار جهانی و مدیریت تنش در غرب آسیا برای کنترل نرخ نفت است. از سویی روسیه سومین صادر‌کننده نفت به امریکاست و با تحریم‌های امریکا علیه روسیه، بحران تورمی امریکا که هم‌اکنون بیشترین تورم ۴ دهه گذشته را تجربه می‌کند تشدید خواهد شد.
