طبیعت زیر سلطه سرمایهداری
آیدا فریدی: «طبیعت زیر سلطه سرمایهداری است»؛ این یک فرض یا پیشفرض نیست؛ واقعیتی است که نمیشود آن را کتمان کرد. ساختوسازها و بهرهجوییها و خلق ثروت از خاک و زمین موضوعی جذاب برای سرمایهداری است. صنعتی شدن و بهرهکشی از طبیعت بهعنوان منبعی نامحدود نوعی دیدگاه است که مختص اقلیم خاصی هم نیست.
بهطور معمول وقتی یک چالش زیستمحیطی ایجاد میشود و بهواسطه آن زیستبوم بشری، جانوری یا پوشش گیاهی از بین میرود، مسئولان انگشت اتهام به سمت یکدیگر میگیرند و هر یک نقش خود را در ایجاد یک مخاطره زیستمحیطی کتمان میکنند. بدترین فاجعههای اکولوژیکی و مخاطرات زیستمحیطی در همین فرآیند صنعتیشدن و مدرن شدن جوامع اتفاق افتاده است. سازهها و ساختهایی که بدون در نظر گرفتن ظرفیتهای اقلیمی بخشی از محیطزیست را به بهانه کسب ثروت تخریب میکنند. نمونه بارز آن در منطقه خاورمیانه کشور امارات است که این روزها سیل گستره وسیعی از این کشور را گرفتار کرده است؛ رویدادی که شاید هرگز پیشبینی نشده بود. شایعات یا واقعیاتی مبنی بر بارور ساختن ابرها را هم به این رویداد اضافه کنید. در کشور خودمان هم نمونههای تخریب محیطزیست کم نیستند؛ معادن زغالسنگ و صنایعی که از سوخت مازوت استفاده میکنند؛ از بین بردن تالاب میانکاله بهمنظور ایجاد یک مجتمع پتروشیمی و اقداماتی که بیشتر بعد سیاسی دارند؛ خشک شدن برخی تالابها در جنوب کشور. مبارزه برای حفظ محیطزیست امری جدید به حساب نمیآید.
سالها پیش مارکس درباره اثر قطع رابطه بشریت با طبیعت هشدار داده بود، اما باوجود این هشدارها امروز شاهد ازخودبیگانگی در بخش تولید با موضوع طبیعت هستیم؛ مرگ تالابها و بهواسطه آن حذف گونههای زیست محیطی؛ خشک شدن دریاچهها؛ فرسایش خاک؛ از بین رفتن جنگلها و ترور درختان به بهانه ساخت میزی که از درختی چندصدساله تراش خورده است. همه اینها دستکاری طبیعت است. بحران اقلیمی امروز نتیجه داشتن همین نگاه مدرن و سرمایهدارانه به طبیعت است. شرکتهای انرژی و نفت، زغالسنگ و معادنی که خاستگاه آنها در دل جنگلها است، تهدیدی مستقیم برای مردم و محیط طبیعی در تمام مناطق و کشورها هستند. کارگران این صنایع شاید اغلب آگاهترین افراد نسبت به این خطرات هستند. شاید یکی از راهکارهای مهم مبارزه زیستمحیطی کارگران همین صنایع برای بهبود محیط کار باشد.
گزارش تصویری این شماره صمت با موضوع محیطزیست و بحران مدیریت مخاطرات زیستمحیطی تهیه و تنظیم شده است.