کولبری، توسعه نامتوازن منطقه‌ای
بیایید برای اشاره‌ای دوباره به پدیده کولبری با تعریف دایره‌المعارف ویکی‌پدیا آغاز کنیم: «کول‌بَر اصطلاحی است که توسط مردم محلی مناطق کردنشین، به افرادی گفته می‌شود که برای کسب درآمد زندگی خود، به حمل کالا بین دو طرف خط مرزی مبادرت می‌ورزند. کولبران بیشتر در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و ایلام مشغول کار هستند.» در تعریف پیش رو ۳ گزاره «درآمد»، «مناطق مرزی» و «کولبر» در تعریف کولبری آمده‌اند. در بررسی پدیده اقتصادی و اجتماعی کولبری هر ۳ مورد قابل‌توجه است. درآمد ساکنان مرزی، جبری که به‌واسطه موقعیت جغرافیایی سرزمین به آنها تحمیل شده و مهم‌تر از همه سیاست‌های اتخاذشده در توزیع منابع در مناطق مرزی، تنها بخش کوچکی از حاشیه‌های زندگی مرزنشینان است. در وضعیتی گسترده‌‌تر می‌توان به متمرکز شدن ثروت در پایتخت کشور و تنها برخی از شهرهای بزرگ اشاره کرد که خود حدیث مفصلی است که در مقدمه گزارش تصویری این شماره صمت نمی‌گنجد.
تعریف ویکی‌پدیا از اصطلاح کولبری تعریف مختصری است، اما در بررسی جزئیات پدیده کولبری مباحث مهم‌تری مانند شرح وضعیت انسانی که در غیرانسانی‌ترین شرایط در حال کسب درآمد است، مطرح می‌شود؛ مسئله حقوق بشری و نادیده انگاشتن حقوق انسانی. کولبری پدیده‌ای منطقه‌ای و خاص کشور ما است و نمونه مشابه آن در اقلیم‌ها و سرزمین‌های دیگر مشاهده نمی‌شود. اتفاقی که رسانه‌ها هرازگاه از آن به‌عنوان چاشنی رسانه‌ای و خوراک خبری بهره می‌برند. اما کولبری بیشتر از اینکه سوژه خبری باشد پدیده‌ای اجتماعی است که مدتی به آن پرداخته و بعد دچار عارضه فراموشی رسانه‌ای می‌شود. به‌عنوان مقالات دانشگاهی پیش رو دقت کنید: «کولبری جهان زیستی که باید برچیده شود»، «درک و فهم پدیده کولبری در شهرستان بانه»، «عوامل موثر بر استمرار کولبری در روستاهای مرزی پاوه»، «کولبری برآیند سیاست‌های معطوف به توسعه‌نیافتگی»، «برساخت اجتماعی پدیده کولبری در مناطق مرزی غرب ایران»، «تحلیل و شناسایی عوامل موثر بر برقراری امنیت پایدار در راستای حل معضل کولبری»، «بازسازی معنایی کولبری»، «مطالعه کیفی بسترهای تداوم کولبری در مناطق مرزی»، «رویکرد سیاست کیفری ایران در قبال پیشگیری از پدیده کولبری»، «ماهیت حقوقی کولبری و آثار آن»، «عملکرد و وظایف دولت در قبال کولبران»، «کولبری در پرتو حقوق بشر و شهروندی»، «مرزنشینی اقتصاد مرزی و آسیب‌های آن». اینها عناوین تنها تعدادی از مقالاتی است که در بانک معتبر مقالات به‌واسطه پژوهشگران و دانشجویان بررسی و نگاشته شده و همین از اهمیت و سترونی مسئله کولبری خبر می‌دهد. مناطق مرزی از نقاط استراتژیک کشور به‌شمار می‌روند، اما توزیع نامتوازن ثروت، فقدان اشتغال و پایین بودن درآمد عمده‌ترین مشکلات اقتصادی و به‌دنبال آن اجتماعی این مناطق است که حاصل آن معضلات دیگری مانند مهاجرت و قاچاق کالا است. مرزنشینی و مشکلات برخی مناطق مرزی باعث شده بسیاری از مرزنشینان و روستانشینان مناطق کردنشین به شغل کولبری روی بیاورند. مسیر پردردی برای درآمد که گاهی از پدر به پسر و افراد کوچک‌تر خانواده‌های مرزنشین سرایت می‌کند و در مراحل بعدی حمل بار روی شانه‌ها تبدیل به شغلی می‌شود که از شهری به شهر دیگر جریان می‌یابد. مدت‌ها است که چهره برخی از این افراد را در شهرهای بزرگی مانند تهران می‌بینیم. شهرهایی که به‌واسطه مرکزیت، متمرکز شدن پول، صنعت، آموزش و تجمع فرصت‌های شغلی اقلیمی مناسب برای افرادی است که پیش از این و در اقلیمی دیگر نام کولبر داشتند. اکنون حمل بار و اثاثیه در بازار و سطح شهر تبدیل به شغل شده است؛ افرادی که بسته‌ها و کالاهایی با حجم سنگین را روی دوش حمل می‌کنند. افرادی که جمعیت کارگران مهاجر را تشکیل می‌دهند و در فصولی که ادامه کار در مرزها به‌دلیل دشواری آب و هوا میسر نیست روانه تهران می‌شوند تا در بازار و دیگر مناطق تجاری مشغول کار شوند.
در پایان سخن نخستین چیزی که ذهن آدمی را آزرده می‌کند عنوان «کارگر» است. انسانی که بدون دست داشتن در تقدیر خویش به‌واسطه عوامل انسانی و محیطی حالا در شرایط شدادی قرار گرفته که او را از حداقل‌ترین حقوق بشری محروم می‌کند. موجودیتی انسانی به‌نام کولبر که در گذرگاه‌های صعب‌العبور با حمل بار سنگین بر دوش امرار معاش می‌کند.
