شهرک‌های صنعتی محـدودیـت‌هـای زیـرساخـتی دارنـد
در اینکه شهرک‌های صنعتی، نقش بسیار مهمی در اشتغالزایی و رشد اقتصادی دارند، شکی نیست؛ بنابراین در هر برهه زمانی، رسیدگی به وضعیت شهرک‌های صنعتی و تجهیز آنها برای افزایش قدرت تولید و اعمال سیاست‌های درست و مطابق با توانایی‌ها و امکانات واقعی مناطق گوناگون، باعث تقویت زیربنای اقتصادی کشور خواهد شد.
در اینکه شهرک های صنعتی، نقش بسیار مهمی در اشتغالزایی و رشد اقتصادی دارند، شکی نیست؛ بنابراین در هر برهه زمانی، رسیدگی به وضعیت شهرک های صنعتی و تجهیز آنها برای افزایش قدرت تولید و اعمال سیاست های درست و مطابق با توانایی ها و امکانات واقعی مناطق گوناگون، باعث تقویت زیربنای اقتصادی کشور خواهد شد. واحدهای کوچک و متوسط بیشترین تعداد واحدهای فعال در شهرک های صنعتی را تشکیل می دهند و البته بیشترین میزان اشتغالزایی و تاثیرگذاری بر رشد اقتصادی را نیز دارند. باتوجه به این مهم و اینکه حرکت در مسیر درست و هدف گذاری شده مستلزم رفع موانع است، در گفت وگویی با علی رسولیان، رئیس هیات مدیره و مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران، وضعیت کلی این شهرک ها را جویا شده تا با اطلاع رسانی درست، رسالت خود را انجام دهد و تریبون تولید و صنعت کشور باشد.
تولید و صنعت به طور خاص چه نقشی در رشد اقتصادی دارد و در این زمینه، شهرک های صنعتی چگونه ایفای نقش می کنند؟
مهم ترین نقش تولید و صنعت در اقتصاد، ایجاد اشتغال است که در ادامه رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی را به دنبال دارد. در این میان، یکی از حوزه هایی که بسیار اثرگذار است و به نوعی می توان گفت زیرساخت های بخش تولید در حوزه صنعت را تامین می کند، شهرک های صنعتی است. طبق آمارهایی که شرکت شهرک های صنعتی دارد، بیش از ۵۰ هزار واحد تولیدی در شهرک های صنعتی به بهره برداری رسیده اند، این در حالی است که ۸۴۹ شهرک و ناحیه صنعتی در سطح کشور داریم. البته طبق آمارها، حدود ۹۷ درصد واحدهای فعال در شهرک های صنعتی جزو واحدهای کوچک و متوسط به شمار می روند و تعداد واحدهای بزرگی که در این شهرک ها فعال و به کار تولید مشغول هستند، عدد بسیار پایینی است. البته میزان اشتغال واحدهای کوچک و متوسط معنادار است و به طور تقریبی ۴۳ درصد اشتغال واحدهای صنعتی را همین واحدهای کوچک و متوسط ایجاد کرده اند که موضوع بسیار بااهمیتی است و به رونق تولید، اشتغال و در نهایت رشد اقتصادی کشور کمک بزرگی می کند. در زمینه رشد اقتصادی سهم شهرک ها در جی دی پی مطرح است که براساس برآورد شرکت شهرک های صنعتی ایران از بررسی واحدهایی که در این بخش فعالیت دارند، حدود ۱۵ تا ۱۶ درصد است؛ یعنی باوجود اینکه واحدهای کوچکی هستند، بیش از ۱۵ درصد در جی دی پی نقش دارند. این واحدها با هزینه بسیار کمی ایجاد می شوند، اما نقش بسیار زیادی در ایجاد اشتغال و جی دی پی دارند. در راستای اهمیتی که واحدهای کوچک و متوسط در اقتصاد دارند و اینکه فعالیت درست و در بستر مناسبی برای تحقق رونق تولید و رشد اقتصادی داشته باشند، تمام تلاش سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران این است که زیرساخت ها لازم را برای این واحدها فراهم کند تا با کمترین مشکل و مانعی به فعالیت خود ادامه دهند. در بحث تامین زیرساخت ها در شهرک های صنعتی، فقط موضوع زمین و تامین محل استقرار مطرح نیست. در شهرک های صنعتی علاوه بر زمین، آب، برق، گاز و زیرساخت های نرم افزاری هم جزو مواردی به شمار می روند که تلاش داریم آنها را به بهترین شکل و تا جایی که امکان دارد برای شهرک ها تامین کنیم. البته در این زمینه محدودیت های بسیار جدی داریم، اما تمام تلاش سازمان این است که این زیرساخت ها و امکانات را تامین و دسترسی به آنها را تسهیل کند.
شهرک های صنعتی به عنوان بازوی توانمند تحقق رشد اقتصادی، چه مشکلات و موانعی در مسیر تحقق اهداف خود دارند؟
یکی از مشکلات قابل توجه در شهرک های صنعتی که چالش هایی را برای این بخش ایجاد کرده، مربوط به افزایش بسیارزیاد هزینه ایجاد زیرساخت هاست. قانون نهادهای خدماتی را موظف کرده آب، برق، گاز و... را به درب شهرک های صنعتی ببرند و این زیرساخت ها را برای تمامی واحدهای فعال در این شهرک ها تامین کنند، اما متاسفانه به دلایل گوناگون این اتفاق نیفتاده و سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران مجبور است برای تامین زیرساخت هایی مانند آب، برق و سایر خدمات، خود به طور مستقیم به این موضوعات ورود کند و در مواردی در این زمینه مشارکت جدی داشته باشد. قاعدتا چون منابع سازمان عمدتا متمرکز بر دریافتی ها از بنگاه های داخل شهرک هاست، این روند مقداری هزینه صنعت را افزایش می دهد و چون منابع محدود است، سازمان خیلی خوب نمی تواند در این زمینه ورود و به تمام بخش ها رسیدگی کند. موضوع دوم مربوط به تسهیلاتی است که از طریق بانک ها به صنایع کوچک پرداخت می شود. البته دولت هم در قالب تبصره ۱۸ به این بخش نگاه خوبی داشته و هم در قالب اعتباراتی که ازسوی برخی صندوق ها به صنایع کوچک اختصاص داده می شود، اما در مجموع پرداختی بانک ها به صنایع کوچک عدد بالایی نیست و برنامه سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران این است که این سهم به نسبت ایجاد اشتغال و نقشی که این واحدها در تولید و رشد اقتصادی کشور دارند، افزایش پیدا کند و به نوعی از تسهیلات بهتری برخوردار شوند تا بتوانند واحد صنعتی که دارند را حفظ کنند. هزینه ایجاد زیرساخت افزایش پیدا کرده و همان طور که ذکر شد، مشکلاتی را برای شهرک های صنعتی ایجاد کرده است. هرچند براساس آمارهایی که داریم و اینکه شرکت هستیم، مجمع داریم و حسابرسی می شویم، تقریبا شاخص های زیرساختی ما 2 برابر سال گذشته افزایش داشته است. زمین برای توسعه شهرک ها را به ۳ برابر و آب، برق، گاز و... را تقریبا نزدیک ۲ برابر افزایش داده ایم. حمایت از صنایع کوچک هم در بسیاری از موارد تا ۲ برابر شده و نسبتا خوب بوده است. البته هنوز هم در این بخش ها کاستی هایی داریم و باید به این سمت وسو حرکت کنیم که مشکلات برطرف و روزبه روز کمتر شوند.
یکی دیگر از موارد این بوده که در طول سال ها زمین های زیادی واگذار شده که هنوز از آنها بهره برداری نکرده اند و منجر به تولید نشده است. در این راستا تمرکز سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران در سال گذشته بر این اراضی و طرح های بهره برداری نشده بود. سازمان برخی از مالکان این زمین ها را به بهره برداری زودتر تشویق می کند و برخی از زمین ها را هم پس می گیرد. بازپس گیری واحدهای راکد هم بیش از ۵۰ درصد رشد داشته، اما هنوز با شرایط مطلوب فاصله داریم. تلاش شرکت شهرک ها به طور خاص در این راستاست که اراضی که در طول سال ها واگذار شده، منجر به تولید شود. هدف نهایی سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران، افزایش تولید و کمک به این بخش است. خوشبختانه در واگذاری های جدید هم رویکرد عدالت محور و شفاف سازی را در پیش گرفته ایم؛ یعنی کل واگذاری ها از طریق سامانه الکترونیک انجام می شود که شفاف، آشکار و روشن است و اطلاعاتی از قبیل اینکه زمین کجاست، نرخ آن چند است، نحوه واگذاری آن به چه صورتی است، نحوه اقساط چگونه است و... همه چیز شفاف است و هیچ تفاوتی ندارد و هر کسی می تواند با مراجعه به این سامانه به این اطلاعات به طور شفاف دسترسی پیدا کند. در برخی شهرک ها هم که زمین محدود است و تقاضای زیادی وجود دارد، در قالب مزایده کیفی یعنی مزایده ای که فقط فعالان اقتصادی می توانند در آن شرکت کنند، واگذاری ها در شرایط مساوی و عادلانه انجام می شود و افراد می توانند این زمین ها را در اختیار بگیرند و یکسری مشوق ها هم ازسوی سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران اختصاص داده شده و به واحدهایی که به مرحله بهره برداری از زمین برسند، ارائه می شود. یک سری معافیت ها هم برای آنها تعریف شده است. البته کسانی که زمین را تحویل گرفته اند اما در مدت معینی به مرحله بهره برداری نرسند، نه تنها مشمول این معافیت ها نخواهند شد، بلکه سازمان ورود می کند و اراضی را هم از آنها پس می گیرد.
در شهرک های صنعتی چه تعداد واحد فعال و راکد داریم؟
در کل کشور تعداد واحدهایی که در مجموع راکد بود، اواخر سال ۱۳۹۹ به طور تقریبی ۱۸ . ۵ درصد بود که در حال حاضر به حدود ۱۴ درصد رسیده؛ یعنی تعداد واحدهای راکد کاهش پیدا کرده که خبر خوبی است. این روند ارتباط بسیار نزدیکی با شاخص های کلان اقتصادی دارد و تحت تاثیر این شاخص هاست. البته سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران در حال پیگیری برنامه افزایش ظرفیت بسیار خوبی است؛ البته با تمرکز بر بخش خصوصی و هم برای سایر واحدها.
باتوجه به آنچه گفته شد و اینکه اغلب واحدهای فعال در شهرک ها، کوچک و متوسط هستند که نقش بزرگی در رشد اقتصادی کشور دارند، دولت چه میزان از این بخش حمایت می کند؟
سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران در حال شناسایی کامل واحدهای راکد و عارضه یابی اولیه است. کلینک های کسب وکار هم در کشور فعال هستند که شرکت شهرک ها، هزینه مشاور را پرداخت می کند و بخش خصوصی فقط مشاور را انتخاب می کند. وقتی عارضه یابی عمیق و موضوعات شناسایی شد به ستاد تسهیل می آید و اگر مشکل بانکی یا مالی تشخیص داده شده بود، مشمول حمایت های مالی می شوند. سازمان هم هزینه های مشاور را می دهد و هم به واحدهای راکدی که احیا می شوند، کمک مالی می کند. در این میان، تمرکز بخشی از تسهیلات تبصره ۱۸ که دولت معمولا در بودجه مصوب می کند، بر احیای واحدهای راکد و افزایش ظرفیت آنهاست و منابع داخلی بانک ها و منابعی هم ازسوی خود وزارتخانه باید کمک کند تا این واحدها راه اندازی شوند. البته تاکید می کنم محوریت راه اندازی واحدهای راکد با بخش خصوصی است؛ یعنی سرمایه گذاران جدید و فعالان اقتصادی باید مشارکت کنند که خوشبختانه بررسی ها نشان می دهد بخشی که از طریق سرمایه گذاران جدید و فعالان اقتصادی آمده اند، موفق تر بوده اند.
بانک ها چقدر از شهرک های صنعتی حمایت می کنند و همراه هستند؟
بانک هم در حد ظرفیت و توانی که دارد، همراهی می کند، اما در کل سهم پرداختی بانک ها به صنایع کوچک، زیاد نیست و همان طور که عنوان شد این مبالغ در مقابل توان و اشتغالزایی این واحدها و نقشی که در اقتصاد کلان دارند، بسیار ناچیز است. قاعدتا شرکت شهرک ها درخواست حمایت بیشتری دارد.
وضعیت کلی اشتغال در شهرک های صنعتی به چه صورتی است؟
سال گذشته اشتغال در شهرک ها ۳۱ درصد افزایش پیدا کرد. اشتغال دو بخش دارد؛ مستقیم و غیرمستقیم. تعداد شاغلان مستقیم در شهرک ها از یک میلیون نفر گذشته و تاکنون هم تعداد واحدها رو به رشد بوده و هم تعداد واحدهای راکد کم شده که بر اشتغال تاثیر داشته و امیدواریم این روند ادامه پیدا کند. عنوان شده بود در سال جاری باوجود مشکلات اقتصادی، میزان اشتغال در شهرک های صنعتی افزایش داشته است. در این باره توضیحاتی بفرمایید. براساس آمارهای موجود، اشتغال در شهرک های صنعتی در سال جاری افزایش داشته، به این دلیل که از یک سو تعداد واحدهای بهره برداری شده رشد داشته و از سوی دیگر، شاهد کاهش تعداد واحدهای راکد بوده ایم که این روند به طور مستقیم بر اشتغال تاثیرگذار بوده و تعداد اشتغال ایجاد شده در این بخش افزایش پیدا کرده است. البته سازمان هم رشد بیشتری پیدا کرده است. عمده اشتغال کشور از مسیر تولید و صنعت است و همه تلاش ها باید منجر به اشتغال و تولید پایدار شود تا در نهایت معیشت بهبود یابد. در دنیا هم کشورهایی موفق هستند که برای بخش تولید اهمیت قائل هستند و تمام تلاش شان این است که موانع موجود در مسیر حرکت این بخش برطرف شود؛ ضمن اینکه رویکرد تشویقی و حمایتگرایانه در قبال واحدهای تولیدی دارند.
باتوجه به اینکه لایحه بودجه ۱۴۰۲ به مجلس رفته، شرکت شهرک های صنعتی چه انتظارات بودجه ای از دولت دارد؟
واقعیت این است که دولت باوجود مشکلاتی که دارد، از شهرک های صنعتی حمایت می کند. به عنوان نمونه، در سفرهای رئیس جمهوری برای ایجاد پست های برق و تصفیه خانه ها کمک های خوبی به شهرک ها شد. انتظار ما از دولت این است که در بودجه ۱۴۰۲ توجه ویژه ای به بخش زیرساختی و خدماتی شهرک های صنعتی داشته باشد. وقتی زیرساخت هایی مانند برق، آب و گاز نباشد، تولید تعطیل می شود و معنایی ندارد؛ از این رو باید این زیرساخت و هزینه اجرای آنها تامین شود تا واحدهای تولیدی مستقر در این شهرک ها بتوانند فعالیت کنند. انتظار ما از مجلس و دولت تامین و افزایش زیرساخت هاست و اینکه در این راستا، بودجه بیشتری به شهرک ها اختصاص دهند. البته شرکت شهرک های صنعتی ایران، پیشنهاداتی هم به دولت داده و در بخشی در لایحه بودجه درج شده که امیدواریم از نظر مجلس هم بگذرد و کمک کننده باشد.
