به ‌ گفته بسیاری از کارشناسان باتوجه به تجربیات آموزش ‌ وپرورش در ۴ دهه گذشته امروز این فضا نیازمند تحول در فناوری آموزشی است. بر همین اساس برخی معتقدند باتوجه به نقش دانش ‌ بنیان ‌ ها و رشد این بخش از اقتصاد تمام افراد جامعه در بخش ‌ های مختلف امکان بهره ‌ مند شدن از تولیدات دانش ‌ بنیان ‌ ها را دارند؛ به ‌ ویژه حوزه آموزش، این در حالی است که از نگاه برخی تولیدات دانش ‌ بنیان ‌ ها جزو کالاهای گران محسوب می ‌ شود و تمام مدارس قادر به تامین این هزینه غیرضروری نیستند. همچنین در بسیاری از مدارس کادر آموزشی تنها خود را ملزم به آموزش کتاب ‌ های درسی با روش ‌ های معمول و بعضا قدیمی می ‌ دانند و رغبتی به کاربرد تولیدات نوآوران در فضا و روند آموزشی ندارند. صمت در این گزارش به بررسی دلایل این عدم تمایل و ضرورت آموزش دانش ‌ بنیان ‌ ها در تمام مدارس پرداخته است.

لزوم تحول در فناوری آموزشی احساس می ‌ شود

بنا به تعریف دانشمندان، بکارگیری فناوری آموزشی، روشی اصولی و منطقی برای حل مشکلات آموزشی و برنامه ‌ ریزی درسی است که با نوعی تفکر منظم و علمی همراه است. بسیاری از کارشناسان معتقدند امروزه مدارس کشور نیاز مبرمی به تحول در روش ‌ های آموزشی دارند، چراکه ۲ سال آموزش مجازی به ‌ دلیل همه ‌ گیری کرونا نشان داد فناوری می ‌ تواند ابزار گمشده مدارس برای ارائه بهتر مفاهیم آموزشی و تربیت نسلی خلاق باشد. طبق تعریف ارائه ‌ شده از فناوری آموزشی باید گفت اگر بتوانیم با شیوه ‌ ای منظم ابزار فناورانه را به ‌ خدمت بگیریم، توانسته ‌ ایم در این مسیر گام برداریم. هرچه زمان پیش می ‌ رود، ابزار مدرن ‌ تری پدید می ‌ آید. اگر دیروز کتاب ‌ های درسی با تایپ سربی در اختیار دانش ‌ آموزان قرار می ‌ گرفت، امروز کتاب الکترونیکی با قابلیت تغییر نوع و اندازه فونت در اختیار آنان قرار داده می ‌ شود و این تغییر و تحول روزبه ‌ روز خود را بیشتر نشان می ‌ دهد؛ بنابراین لزوم تحول در فناوری آموزشی در مدارس کشور بیش از هر زمان دیگری احساس می ‌ شود. همچنین مهم است که تولیدات دانش ‌ بنیان به ‌ عنوان کالایی لوکس در نظر گرفته نشود تا دستمایه ‌ ای برای برخی سودجویان در مدارس غیرانتفاعی به ‌ منظور دریافت هزینه ‌ های گزاف نباشد، زیرا بنا به ‌ گفته کارشناسان در این گزارش، به ‌ طورکلی بکارگیری تولیدات دانش ‌ بنیان ‌ ها در مدارس، هزینه گزافی نمی ‌ طلبد.

معلمان رغبتی برای کاربرد نوآوری ندارند

علی آقامیری، رئیس یک شرکت خلاق در گفت ‌ وگو با صمت درباره جایگاه نوآوری در مدارس و فضای آموزشی گفت: تاکنون بازخورد خوبی در زمینه نوآوری آموزشی ازسوی جامعه هدف نداشتیم و باوجود طراحی بازی ‌ های کمک ‌ آموزشی با بهره از روش ‌ های مدرن نظر تصمیم ‌ گیران در مدارس به این نوآوری ‌ ها جلب نشده است.

میری افزود: فضای نظام آموزشی برای توسعه نوآوری در آموزش تنگ است. در برخی از مدارس کادر آموزشی انگیزه ‌ ای برای بکارگیری نوآوری ندارند و ترجیح می ‌ دهند آموزش ‌ ها در راستای محتوای کتاب درسی باشد.

وی گفت: آموزش ‌ وپرورش می ‌ تواند با معرفی محصولات موردتایید کارشناسان در کتاب ‌ های درسی، علاوه بر راهنمایی والدین برای خرید محصولات کمک ‌ آموزشی به تولیدکنندگان کمک کند تا جامعه هدف، محصولات آنها را شناخته و تهیه کنند. این چرخه باعث رشد محصولات وابسته به آموزش خواهد شد. میری گفت: قطعا فناوری ‌ ها می ‌ توانند جای خود را در نظام آموزشی باز کنند. تجارب زیادی وجود دارد از اینکه بازی ‌ ها و اپلیکیشن ‌ ها به کمک فضای آموزشی آمدند و به ‌ عنوان محصولات کمک ‌ درسی در کنار آموزش نقش مهمی ایفا کردند.

بی ‌ شک بررسی محصولات ارائه ‌ شده ازسوی دانش ‌ بنیان ‌ ها یک گام مهم در این عرصه است، چراکه افزون بر تولید آثار استاندارد، وقتی محصول از فیلتری به ‌ نام هیات نظارت آموزش و پرورش عبور کند می ‌ تواند با اعتماد بیشتری مورداستفاده خانواده، مدارس و دیگر مخاطبان قرار گیرد.

بکارگیری افراد توانمند در مدارس

شاید در ابتدای مسیر توسعه فناوری آموزشی استفاده از تولیدات شرکت ‌ های دانش ‌ بنیان اقدامی پرهزینه در مدارس در نظر گرفته شود و همین امر دستمایه برخی سودجویان در مدارس غیرانتفاعی برای دریافت هزینه بیشتر از والدین دانش ‌ آموزان قرار گیرد. حال این پرسش مطرح می ‌ شود که آیا بهره ‌ گیری از این تولیدات هزینه ‌ های گزافی دارد؟ شهرزاد سخن ‌ سنج، مدیرعامل یک شرکت خلاق در عرصه بازی و آموزش در گفت ‌ وگو با صمت گفت: هزینه در آموزش ‌ وپرورش و تعلیم ‌ وتربیت به ‌ منزله سرمایه ‌ گذاری است؛ شبیه پرورش یک نهال که در آینده قرار است میوه ‌ های فراوانی بدهد. در کل هر آنچه در توان باشد، چه از لحاظ مالی و چه زمانی برای آموزش ‌ وپرورش کودکان به ‌ ویژه از دبستان امری مفید است. درباره روال بکارگیری این تولیدات ازسوی مدارس غیرانتفاعی هم باید گفت این مدارس از والدین دانش ‌ آموزان هزینه دریافت می ‌ کنند و در ازای آن خدمات بیشتر آموزشی ارائه می ‌ دهند. در اصل این مدارس برای پر کردن جای خالی خدماتی که مدارس دولتی ارائه نمی ‌ دهند تاسیس شدند؛ از همین رو برخی از خانواده ‌ ها ترجیح می ‌ دهند هزینه ‌ های بیشتری پرداخت کنند تا فرزندان ‌ شان از امکانات بیشتر آموزشی و پرورشی بهره ‌ مند شوند. شاید ایراد نظام آموزشی ما است که هنوز نتوانستیم از افراد توانمند برای توسعه فناوری آموزشی بهره بگیریم و این امکانات را در مدارس عادی هم فراگیر کنیم. به ‌ اعتقاد من با تغییراتی کوچک در مدارس دولتی می ‌ توانیم قدرت خود را در آموزش افزایش دهیم.

ایجاد حلقه واسط بین دانش و آموزش

وی درباره اهمیت بازتعریف جایگاه دانش ‌ بنیان ‌ ها در فضای آموزش ‌ وپرورش گفت: از یک ‌ سو شرکت ‌ های دانش ‌ بنیان، خلاق و نوآور متعددی وجود دارند که به ‌‌ طور تخصصی در زمینه فناوری آموزشی فعالیت می ‌ کنند و از سوی دیگر ادارات آموزش ‌ وپرورش در هر استان وظایف مشخصی برعهده دارند؛ در این شرایط مسئله اصلی ضرورت تشکیل یک حلقه واسط میان این دو مجموعه است تا هم با ادارات آموزش ‌ وپرورش و هم با شرکت ‌ های دانش ‌ بنیان ارتباط خوبی برقرار کند و اشرافی کامل به وظایف هر دو داشته باشد.

سخن ‌ سنج افزود: از آنجایی که مسئولیت توسعه فناوری آموزشی در مرحله نخست برعهده ادارات آموزش ‌ وپرورش است، بهتر است در قالب فراخوان ‌ هایی، گام ‌ های ابتدایی همکاری با دانش ‌ بنیان ‌ ها برداشته شود. این فعال حوزه دانش ‌ بنیان با اشاره به اینکه محتوای این فراخوان می ‌ تواند حول محور به ‌ اشتراک گذاشتن ایده دانش ‌ بنیان ‌ ها باشد، گفت: گروهی از افراد می ‌ توانند در قالب انجمن ‌ ها و گروه ‌ های جدید گرد هم آیند تا این تعامل برقرار شود. شرکت ‌ های دانش ‌ بنیان جدید هم می ‌ توانند به ‌ عنوان یک نهاد واسط و بدون رانت در زمینه توسعه فناوری آموزشی فعالیت کنند. در کل بکارگیری نیروی جوان، خلاق و باسواد در امر آموزش، در فضای فعلی آموزش ‌ وپرورش کشور به ‌ شدت احساس می ‌ شود.

بخواهید تا بسازیم

این فعال عرصه دانش و فناوری تاکید کرد: حفظ بقا نخستین هدف هر شرکتی است که در زمینه تولیدات علمی و فناورانه فعالیت می ‌ کند؛ به ‌ عبارت دیگر کسب سود و چرخش مالی در اولویت ‌ اهداف این شرکت ‌ ها قرار دارد. حال ممکن است برخی از این شرکت ‌ ها در خلال اولویت ذکرشده دغدغه فرهنگی هم داشته باشند که درصدد انجام برخی اقدامات در زمینه توسعه فناوری آموزشی هستند.

وی افزود: اگر حلقه اتصال گفته ‌ شده وجود داشته باشد، به ‌ طور قطع دانش ‌ بنیان ‌ هایی که در این عرصه فعال هستند، می ‌ توانند وارد این اکوسیستم شوند و در راستای افزایش کیفیت آموزش ‌ و پرورش گام ‌ های مهمی بردارند. در کل از میان شرکت ‌ های فعال دانش ‌ بنیان درصد کمی از آنها اهدافی در راستای توسعه فناوری آموزشی در مدارس دارند. برای کاربردی ‌ تر شدن تولیدات دانش ‌ بنیان ‌ ها باید زمینه ‌ های فعالیت در قالب درخواست ‌ هایی ازسوی نهادهای مربوطه تعیین و ابلاغ شود؛ به ‌ عبارت دیگر شرکت ‌ ها نمی ‌ توانند خودشان نیازهای مدارس را تشخیص دهند؛ بنابراین لازم است ازسوی نهادهایی چون وزارت آموزش ‌ وپرورش یا ادارات کل آموزش ‌ وپرورش در هر استان نیازسنجی و نتایج در قالب ایده به دانش ‌ بنیان ‌ ها منتقل شود.

سخن پایانی

باتوجه به موارد یادشده و نظر کارشناسان درباره ایجاد نوآوری در نظام آموزشی باید گفت یکی از چالش ‌ های نظام آموزشی و مهارتی دانش ‌ بنیان، نبود زیرساخت ‌ های لازم در مناطق و نواحی محروم است. برای تحقق عدالت آموزشی می ‌ توان توسعه آموزش با کمک دانش ‌ بنیان ‌ ها را از مناطق کمتربرخوردار، آغاز کرد که این امر مستلزم حمایت ارگان ‌ ها و سازمان ‌ های دولتی به ‌ ویژه آموزش و پرورش است.