ارزش‌گذاری مالکیت‌معنوی پشتوانه تجاری‌سازی
سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه در ۷ سرفصل از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد.
سیاست های کلی برنامه هفتم توسعه در ۷ سرفصل از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد. «افزایش شتاب پیشرفت، نوآوری علمی و فناوری و تجاری سازی آنها» یکی از بخش هایی بود که در این برنامه موردتاکید قرار گرفته است. تجاری سازی دانش های نوین فناوری که از سوی شرکت ها و مراکز علمی نوپا تحقیق و ارائه می شود، کمک زیادی به پیشرفت و توسعه صنعتی می کند و در نهایت منجر به رشد اقتصادی خواهد شد. یکی از گلایه هایی که صنعتگران نسبت به پروژه های تکنولوژیکی از سوی شرکت های فعال در این حوزه دارند، این است که این فناوری ها در حد نمونه سازی باقیمانده و قابلیت تجاری سازی ندارند. در این میان، پژوهشگران جوان تاکید دارند به دلیل کمبود سرمایه این تجاری سازی باید با سرمایه گذاری صنعتگران به انجام برسد.
آیا با تاکیدی که رهبر معظم انقلاب نسبت به تجاری سازی فناوری و دانش فنی دارند، این هدف عملیاتی خواهد شد و زمینه توسعه و رشد صنعتی و اقتصادی را فراهم می آورد؟
آرمان خالقی، عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در این باره به صمت گفت: فناوری باید در چند لایه دیده شود؛ بخشی سبک و سهل الوصول تر بوده و بعضی دیگر پیشران، پیشتاز و البته چند لایه است. بخش دوم به سرمایه گذاری سنگینی نیاز دارد و کسانی که به دنبال این فناوری هستند برای تجاری سازی آن باید هزینه زیادی کرده تا محصولی فناوری شده و به بازار عرضه شود.
وی افزود: کشور در حوزه فناوری با چالش هایی مواجه است و حتی در بخش فناوری های ساده تر نیز نتوانسته خوش بدرخشد.
او ادامه داد: نخست باید دانش فنی را در اختیار داشته باشیم تا در ادامه، تجاری سازی فناوری ها ممکن شود. البته تکنولوژی موردنظر باید قابلیت تجاری سازی را هم داشته باشد. طبیعی است اگر به دنبال دانش در صنعت هستیم باید این دانش، تمام مسائل تولید را حل کند؛ بنابراین باید هدفمند حرکت کنیم تا دانش فنی که در این راستا تولید می شود، بتواند بخشی از مشکلات را برای همیشه حل وفصل کند.
دانشگاه، مرکز زایش دانش
خالقی در ادامه سخنان خود خاطرنشان کرد: در ادامه باید دید آیا دانشگاه های کشور که مرکز خلق دانش هستند بر همین مبنا حرکت می کنند یا عملکرد تئوری و تحقیقاتی صرف دارند؟ آیا این نگاه حاکم است یا اساتید تلاش می کنند رتبه علمی داشته باشند و نمایش در این بخش هاست؟ آیا حل مسئله به عنوان دغدغه دیده می شود؟
او گفت: به نظر می رسد در این بخش خیلی خوب عمل نکرده ایم، در حالی که دانشگاه مرکز زایش فناوری و خلق دانش است.
وی با بیان اینکه نباید فراموش کنیم فناوری مبتنی بر دانش است، اضافه کرد: حرکت بر مدار درست باید با اصلاح در این بخش انجام شود. نگاه در دانشگاه باید تغییر کند تا بتوانیم به فناوری هایی برسیم تا بتوان محصولاتی باکیفیت تر، قیمت پایین تر و البته نوین و مشتری پسند تولید کرد تا در بازارهای جهانی سهم ویژه ای داشته باشد. به این ترتیب، زمینه رشد اقتصادی هم فراهم می شود.
او با تاکید بر اینکه این فناوری باید در حد و توان تولیدکننده داخلی باشد تا بتواند آن را به کار بگیرد، گفت: به طور قطع، تجاری سازی فناوری تاثیر زیادی در بهبود وضعیت تولید دارد، به شرط اینکه زنجیره اصلاح شود و بتواند نیاز جدیدی از بازار را رفع کند.
چالش کپی کاری
این عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت در ادامه سخنانش به نکته ای دیگر اشاره کرد و گفت: در حوزه تولید دانش و تجاری سازی فناوری تا زمانی که از شرکت های پیشتاز و پیشران کشور صیانت و حفاظت نکنیم که فناوری نو را به کار می گیرند و اصل مالکیت سرمایه و حمایت از اختراعات، اکتشافات و نوآوری ها به طور عملی و با قدرت کامل در جامعه عملیاتی نکنیم، موفقیت حداقلی خواهیم داشت، زیرا فردی هزینه می کند و نوآوری نوین را به کار می گیرد، اما دیگری کپی کاری کرده و با مشابه سازی، زیرپله ای تولید می کند. اگر راحت تر بگوییم مهندسی معکوس شده و افراد مشابه محصولی که سرمایه گذار واقعی برای آن هزینه بسیار باریسک بالا کرده، تولید می کنند، چون سرمایه گذاری نداشته، زیرپله ای و با کپی کاری پیش رفته، قیمتش پایین تر بوده و به راحتی بخش زیادی از بازار را ازآن خودش می کند.
او تاکید کرد: این مسائل سبب عدم ثبات در حوزه فناوری و سرمایه گذاری برای طراحی و تجاری سازی ایده ها در کشور شده است.
به رسمیت شناختن مالکیت معنوی
خالقی درباره چشم انداز تجاری سازی فناوری در کشور عنوان کرد: در حال حاضر به اهمیت موضوع پی برده و روی موضوع تمرکز کرده اند. پیش تر این توجه هم وجود نداشت. حداقل اینکه در حال حاضر شعار آن را می دهیم؛ بنابراین احتمال برنامه ریزی هایی هم در ادامه این شعار وجود دارد. به عنوان مثال در آیین نامه ای که به تازگی در حوزه صنایع دانش بنیان از سوی دولت ابلاغ شده، در حوزه خطرپذیری این بخش و حمایت از آنها، چند مسئله حل شده
است.
سال ها حرف آن زده می شد، اما لاینحل باقیمانده بود. در این آیین نامه، ارزش گذاری مالکیت سرمایه معنوی موردتاکید قرار گرفته؛ بنابراین باید مالکیت های نامشهود به رسمیت شناخته شوند و برای آنها ارزش گذاری شود. این مسئله سال ها محل بحث بود و با ابلاغ این آیین نامه قرار است مالکیت معنوی به رسمیت شناخته شده و مرجع داشته باشد.
او گفت: این موضوع مهمی است که روی مالکیت معنوی بتوان ارزش گذاری کرد و سرمایه گذاری در کالاهای نامشهود را به رسمیت شناخت. این موضوع سال ها محل بحث بود که قرار است تعیین تکلیف شود. تا این مسائل حل نشوند نمی توان به طوری جدی به حوزه فناوری و تجاری سازی آن ورود کرد، زیرا به راحتی با وجود سرمایه گذاری سنگین از سوی دیگری بدون ریسک و هزینه، کپی می شود.
او افزود: اگر مالکیت معنوی به رسمیت شناخته شود در حوزه تسهیلات برای تجاری سازی هم مسائل تا حدودی حل می شود، زیرا در حال حاضر برای آنچه در ذهن افراد خلاق وجود دارد، بانک تسهیلات نمی پردازد. حتی ارزش گذاری مالکیت معنوی این ریسک را برای سرمایه گذار کمتر می کند. اینکه ایده از فردی باشد و دیگری تامین مالی آن را برعهده بگیرد،کمک زیادی به تجاری سازی ایده های فناورانه می کند.
صنعت جهان، کجا ایستاده است
در ادامه حسنعلی ازگلی از کارشناسان حوزه فناوری صنعتی درباره چگونگی تجاری سازی فناوری ها و کمک به صنعت در برنامه توسعه هفتم به صمت گفت: تجاری سازی فناوری وابسته به عمق آن در مراکز دانشگاهی و پژوهشی هر کشوری و حتی در بخش تحقیق و توسعه ( R & D ) شرکت های بزرگ است. طبیعی است برنامه ای منسجم و بلند مدت می طلبد در برنامه ای کوتاه مدت و مقطعی این مهم عملیاتی نمی شود.
وی افزود: ممکن است محصول یا خدماتی در بازدهی کوتاه موردنیاز کشور باشد شرکت یا شرکت هایی یا مجموعه های صنعتی نسبت به تولید کالا اقدام کنند، اما در بلندمدت به ارتقای سطح فناوری آن توجه کافی نشود. در کشورهای صنعتی این گونه نیست. در کشورهای صنعتی مراکزی وجود دارند که نیازمندی های فناوری ها به آنجا ارجاع می شود که خود محلی برای تولید کالا و خدمات نیستند، اما مراکزی هستند که شرکت های بزرگ سفارش های خود را به شرکت های خردتر مانند استارت آپ های فعال در این مراکز که ذهن خلاقی دارند، ارجاع می دهند و به این ترتیب برای این نیازمندی ها راه حل پیدا می شود.
این کارشناس حوزه فناوری صنعتی گفت: درخواست ارتقای فناوری از سمت صنعت ارائه شده و در این مراکز به طور رقابتی و نه انحصاری نسبت به آن اقدام می شود. این چرخه پرتکرار طی سال ها ادامه داشته و حیات ارتقای فناوری کاملا با نیازمندی هایی که از سوی صنعت و جامعه به طور دائم اعلام می شود، رخ می دهد؛ تقاضاهایی که همراه با سرمایه به این مراکز سرازیر می شوند. در غیر این صورت، این مراکز نمی توانند به طور مستمر زاینده باشد و برای تجاری سازی فناوری راه حل پیدا کنند.
ازگلی با بیان اینکه در محصولات کاربردی پراکنده در بازارهای جهانی، این روند کاملا محسوس است، اضافه کرد: به عنوان مثال در برندهای موبایل هر چند ماه یک بار شاهد ارتقای فناوری هستیم؛ اینکه بالاترین ترنورهای مالی جهان در این برندها اتفاق می افتد، کاملا بسته به تقاضاهایی دارد که از سوی شرکت های صنعتی به این مراکز ویژه علمی ارسال می شود.
تضمین کاری
ازگلی در ادامه سخنان خود عنوان کرد: برندهای جهانی در سراسر دنیا، شرکت های استارت آپ و دانش بنیانی دارند که برای تجاری کردن محصولات شان به لحاظ فناوری به آنها وابسته هستند، پس حیات آنها تضمین شده و فعالیت شان ادامه دار خواهد بود.
این کارشناس حوزه صنعت تصریح کرد: اگر ارتقای فناوری خودروهای الکترونیکی در شرکت های بزرگ خودروساز دنبال شود، به این مراکز فناوری وابسته است و به طور قطع، پشت آن برنامه توسعه ای بلندمدتی هم وجود دارد.
برنامه ریزی بدون تلاش
برنامه های توسعه ای بلندمدت کشورها بر چه اهدافی متمرکز شده است؟ ازگلی در این باره اظهار کرد: در برنامه سوم توسعه کشور که دست کم ۲۰ سال از پایان آن گذشته، آمده بود تا پایان برنامه باید ۵ هزار مگاوات برق از انرژی تجدیدپذیر تولید
شود. امروز پس از گذشت سال ها هنوز به نیمی از این عدد هم نرسیده ایم. این در حالی است که هدف ۵ هزار مگاوات در تمام برنامه های توسعه ای بعدی هم تکرار شده است.
این کارشناس حوزه فناوری صنعتی یادآور شد: به این امر مهم دست پیدا نکردیم، چون در راستای آن تلاشی
نمی شد.
همین موضوع را اگر در کشور همسایه دنبال کنیم، رشد استفاده از منابع تجدیدپذیر با شاخص های کشورهای پیشرو دنیا مانند چین، امریکا، انگلیس، آلمان و... قابل رقابت است؛ بنابراین صرف برنامه داشتن کافی نیست و در این میان، متعهد بودن به برنامه، اعلام نیاز کردن و خوراک دادن برای زنده ماندن واحدهای فناور نیاز است تا هدف تجاری سازی فناوری و توسعه صنعت کشور محقق
شود.
سخن پایانی
بنابر این گزارش، یکی از راهکارهایی که می تواند منجربه تجاری سازی فناوری شده و به کمک صنعت آید، به رسمیت شناختن حق مالکیت معنوی و صیانت از ایده هاست. البته وجود مجموعه ای به عنوان مسئول این امر نیز ضرورت دارد، مانند آنچه در کشورهای صنعتی برای برندهای معروف شاهد آن هستیم. امروز تغییر محصولات به لحاظ فناوری در کوتاه مدت رخ می دهد، چون نیازمندی ها به این مجموعه های فناور که از شرکت های خرد استارت آپی تشکیل شده، سفارش گذاری و ارجاع می شود؛ بنابراین اگر برنامه ای توسعه ای تعریف می شود باید برای تحقق آن هم تلاش شود.
