بازار خودرو از روزهای آغازین امسال تاکنون در بخش‌های گوناگون از تولید و تامین قطعه گرفته تا واردات و عرضه، فراز و نشیب‌های زیادی را پشت‌سر گذاشته و به جرأت می‌توان گفت هر روز خبر تازه‌ای از این بازار یا بازارها وابسته با آن شنیده می‌شود. ضمن اینکه تاکید داریم بخش زیادی از این خبرها تلاش‌هایی بوده در راستای کاهش التهابات این بازار و کمک به مصرف‌کننده، اما در ادامه نمی‌توان این موضوع را هم نادیده گرفت که در برخی از بخش‌ها با برنامه‌ها و سیاست‌های نادرست و بعضا عجولانه، ضربه‌هایی هم به این بازار وارد آمده که نابسامانی‌های آن را افزوده و در مواردی مشکلات برخی از بخش‌های بازار و صنعت خودرو کشور را پیچیده‌تر و سخت‌تر کرده است. در نهایت اینکه چند ماهی است همزمان با ریزش قیمت‌ها شاهد رکود ادامه‌دار در بازار خودرو هستیم. صمت در این گزارش نظر صاحب‌نظران بازار خودرو را درباره وضعیت این بازار در یکی دو ماه گذشته جویا شده که در ادامه می‌خوانید.

بازار خودرو در ۸ ماهی که گذشت

سال گذشته قیمت خودرو با تنش‌های بسیاری همراه بود و کمتر خریداری می‌توانست از کارخانه یا بازار، خودرو موردنیاز خود را خریداری کند. از یک سو خودروساز بر طبل افزایش قیمت‌ها می‌کوبید و از سوی دیگر، وزارت صنعت،‌ معدن و تجارت از برنامه‌های خود برای مدیریت قیمت‌ها در بازار صحبت می‌کرد. بلاتکلیفی و عدم‌شفافیت بازار در نهایت باعث شد طرح فروش خودرو توسط سامانه یکپارچه در اسفند ماه ۱۴۰۱ اجرایی شود و به‌نوعی بخشی از تقاضای بازار به سمت خرید خودرو از این سامانه رفت، اما با آغاز سال ۱۴۰۲ پیش‌بینی کاهش قیمت‌ها در بازار محقق نشد و حتی با اعلام قیمت‌های جدید انواع خودروهای داخلی توسط دولت جرقه جدیدتری برای رشد قیمت‌ها در بازار خودرو زده شد. با این اقدامات، مدتی است قیمت انواع خودروها در بازار در سراشیبی قرار دارد، اما باید این نکته را مدنظر قرارداد که بلاتکلیفی قیمت محصولات مونتاژی، قوت گرفتن ورود کارکرده‌ها و همچنین دورهای بعدی ثبت‌نام و فروش خودرو در سامانه یکپارچه ازجمله دلایل افت قیمت همراه با رکود معاملات به‌شمار می‌رود.

کارشناسان معتقدند اجرای مرحله دوم فروش یکپارچه خودرو یکی از دلایل اصلی افت قیمت‌ها در بازار خودرو است. در واقع با توجه به اختلاف قیمت خودروها از بازار تا کارخانه، افراد ترجیح می‌دهند خودرو موردنیاز خود را از طریق سامانه فروش یکپارچه خودرو خریداری کنند. البته ممکن است تحویل خودرو، مدت‌زمان زیادی طول بکشد، اما اختلاف قیمت بین کارخانه و بازار به میزانی است که صرف مدت‌زمان بیشتر برای دریافت خودرو، بازهم برای مشتریان صرفه اقتصادی دارد.موضوع دیگری که بیشترین تاثیر را بر کاهش قیمت خودروهای مونتاژی و حتی داخلی داشته، قیمت‌گذاری این محصولات توسط شورای رقابت است که بهای این خودروها را حتی نسبت به قیمت قبلی نمایندگی‌ها با کاهش قابل‌توجهی همراه کرده و اختلاف قیمت بین کارخانه و بازار را برای این دست از خودروها بیش‌ازپیش افزایش داده است؛ بنابراین مشتریان ترجیح می‌دهند برای خرید این خودروها تا تعیین‌تکلیف نهایی اختلافات میان خودروسازان خصوصی و شورای رقابت صبر کنند.علاوه بر این، دلیل دیگر کاهش قیمت خودرو و رکود در بازار خودرو را باید ورود خودروهای وارداتی دانست، چراکه پس از کش‌وقوس‌های فراوان گویا به مرحله عملیاتی نزدیک شده و حتی شاهد واردات بسیار محدودی خودرو هستیم/ البته رویکرد متولیان امر درباره بازار خودرو چندان شفاف نیست و اطلاعات آماری دقیقی در این بخش‌های گوناگون این بازار در دست نداریم.

حبس اقتصاد، عامل اصلی رکود بازار خودرو

امیرحسین برخورداری، کارشناس بازار خودرو درباره وضعیت این بازار در یکی، دو ماه گذشته، به صمت گفت: بازار خودرو طی دو ماه گذشته با کاهش واکنش به خبرهای واردات و فروش قطره چکانی خودروهای وارداتی و بدون تغییر خاصی در عرضه خودروهای تولیدی، یا تحولی از سمت شورای رقابت یا سازمان حمایت در زمینه قیمت‌ها، تا حدی از روند رکود گذشته فاصله گرفته و خریدوفروش روی خودروهای پرطرفدار، آهنگ قوی‌ترین از گذشته دارد. این موضوع نشان‌دهنده آن است که مشتریان بازار به‌نوعی در برابر خبردرمانی‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت حالت تدافعی گرفته‌اند.

وی ادامه داد: در این میان، عرضه خودرو در سامانه با هر تعریفی به‌معنای عرضه ناگهانی حجم زیادی خودرو به‌صورت یکجاست و این موضوع عملا این سیگنال را به بازار خودرو می‌دهد که به‌عنوان مثال برای مدت یک سال قرار نیست خودرویی خاص از سمت شرکت خودروساز با قیمت کارخانه‌ای عرضه شود و همین موضوع، قیمت‌گذاری خودرو طی یک سال را به بازار واگذار می‌کند، چراکه قرار نیست معجزه‌ای در تیراژ تولید اتفاق بیفتد و شرکت‌ها هنوز با مشکلات تامین ارز، سرمایه در گردش و... روبه‌رو هستند و تا زمانی که سایه قیمت دستوری روی هر روش عرضه یا فروشی از قبیل سامانه باشد، همین وضعیت ادامه خواهد داشت و شاهد تغییر روند چندانی در بازار و صنعت خودرو نخواهیم بود.

برخورداری با اشاره به قیمت خودروهای وارداتی اظهار کرد: ارزان‌ترین خودرو وارداتی که بتوانند استانداردهای ایران را پاس کند، حدود ۱۱ هزار دلار قیمت دارد و از سوی دیگر، وزارت صمت حاشیه سود اسمی ۱۷ درصدی برای واردکنندگان در نظر گرفته و با قیمت‌گذاری دستوری عملا واردکنندگان کارگزار واردات خودرو دولت شده‌اند که از سود ۱۷ درصدی با کسر هزینه‌های فروش، خدمات پس از فروش و بازاریابی و هزینه‌های دیگر در کنار مالیات بر سود و هزینه انتقال تکنولوژی عملا سود کمتر از ۵ درصدی برایشان باقی می‌ماند و به همین دلیل، عمدتا به سراغ خودروهای با حاشیه سود قیمتی بالا و حدود قیمتی ۲۰ هزار دلار می‌روند که از هدف وارداتی وزارت صمت فاصله دارد و تنها شرکت‌های دولتی مانند سایپا و پارس خودرو تا حدی به دستورات وزارت صنعت،‌ معدن و تجارت برای واردات خودروهای ارزان‌تر عمل می‌کنند. نظام تعرفه خودروهای وارداتی هنوز هم اشتباهات فراوانی دارد و عملا دولت سهم ۵۰ درصدی از قیمت یک خودرو وارداتی ۲ میلیارد تومانی دارد و تا زمانی که خود دولت از درآمدزایی در این بخش کوتاه نیاید نمی‌توان انتظار بهبود شرایط را داشت. کندی واردات خودرو عمدتا مربوط به آماده‌سازی شرایط برای ورود خودروها دارد که در ابتدا برای گرفتن استانداردها، تاییدیه‌های نوع، تخصیص ارز و... زمانبر است و به مرور سرعت می‌گیرد (البته اگر بستر خرید خودرو خارجی برای واردکنندگان محیا باشد). در حال حاضر سازمان توسعه تجارت گفته ارز کافی برای واردات دست‌کم ۳۰ هزار خودرو تا پایان سال را دارد و موانع برطرف شده و مسیر پیش‌روی واردکنندگان نیز به‌طور کامل هموار شده و عملکرد واردات خودرو طی ۳ ماه پایانی سال نشان‌دهنده درست بودن این وعده وزارت صمت خواهد بود. اما در نهایت واردات خودروهای ۲۰ هزار دلاری صرفا روی بازار خودروهای بالای ۲ میلیارد تومانی اثرگذار خواهد بود و آن هم در صورتی که تیراژ وارداتی هر مدل تا پایان سال حداقل از هزار دستگاه عبور کند.

ادامه قیمت‌گذاری نامناسب

برخورداری ادامه داد: واقعیت این است که درباره خودروهای وارداتی تا زمانی که تعرفه‌ها و نظام محاسبه قیمت اصلاح نشود، قیمت معقولی برای فشار روی بازار چینی‌ها و تولیدی‌ها نخواهند داشت.

کارشناس بازار خودرو در پایان در ارزیابی و پیش‌بینی کلی خود از بازار خودرو اظهار کرد: حبس اقتصاد بازار خودرو عملا باعث رکود در بازار شده و در صورت عدم‌تحقق برنامه‌های رویایی وزارت صنعت، معدن و تجارت در زمینه واردات و... این فنر اقتصادی ناگهان آزاد می‌شود؛ همان‌گونه که اعلام قیمت جدید ایران خودرو و سایپا بازار را برآشفت و موجب اعتراض بسیاری از مشتریان شد. قیمت کنونی خودروهای وارداتی که در سامانه اعلام می‌شود، موردقبول بسیاری از واردکنندگان نیست و بدون شک اصلاحات افزایشی را در این زمینه شاهد خواهیم بود.

بازار در آرامش همراه با رکود

فریدون عطارد، فعال بازار خودرو نیز درباره وضعیت کلی بازار خودرو طی هفته‌های گذشته به صمت گفت: بازار خودرو به‌طور تقریبی روزهای آرامی را سپری می‌کند و همچنان رکودی که مدت‌هاست بر بازار خودرو حاکم شده، این بازار را در سیطره خود دارد. در این میان البته شاهد عرضه منظم خودرو به بازار هستیم که چشم‌انداز خوبی را پیش‌روی بازار خودرو گشوده است و همچنان امیدوار هستیم با کاهش فاصله بین عرضه و تقاضا، این بازار شکل متعادل‌تری به خود بگیرد و از وضعیت نامناسبی که بیشتر به‌واسطه ورود دلالان ایجاد شده بود، دور شویم.

عطارد ادامه داد: به‌واسطه اتفاقاتی که در این مدت در بازار خودرو شاهد آن بودیم و به‌ویژه عرضه منظم خودرو در قالب سامانه یکپارچه، فاصله بین قیمت بازار و کارخانه‌ای خودروها کاهش پیدا کرده و باعث شده خودرو از کالایی سرمایه‌ای که عده زیادی با هدف کسب سود به آن ورود کرده بودند، خارج شود.

این فعال بازار خودرو با اشاره به اینکه در کل وضعیت بازار خودرو بهتر از سال گذشته است، ادامه داد: خریداران به‌راحتی می‌توانند به خودروهای موردنظرشان دسترسی داشته باشند، ضمن اینکه قیمت‌ها نسبت به ماه‌های نخست امسال بسیار کاهشی شده و ما همچنان شاهد روند ریزشی قیمت‌ها هستیم. در این شرایط، براساس مولفه‌هایی که در بازار شاهد آنها هستیم انتظار می‌رود روند کاهشی قیمت خودروها ادامه‌دار باشد و ما در هفته‌های آینده بازهم با کاهش قیمت خودرو روبه‌رو باشیم.

وی افزود: در حال حاضر اقداماتی که در راستای ساماندهی و آرامش بازار خودرو انجام شده از راه‌اندازی سامانه یکپارچه فروش خودرو گرفته تا انجام واردات خودرو به‌طور نسبی توانسته‌اند منجر به آرامش بازار خودرو باشند و با همین فرمان وضعیت این بازار بهتر هم خواهد شد. در این میان، گلایه‌ای که به‌طورمعمول از سوی مصرف‌کنندگان خودرو شنیده می‌شود و به‌نوعی معضل کنونی بازار خودرو به شمار می‌رود، کیفیت پایین خودروهای عرضه شده است؛ ازاین‌رو انتظار می‌رود متولیان امر به این موضوع نیز نگاه جدی‌تری داشته باشند و در این زمینه تلاش شود ضمن ارتقای کیفیت خودروها، رضایت مصرف‌کنندگان بازار خودرو نیز تامین شود.

سخن پایانی

بنا براین گزارش بازار خودرو ایران در دو ماه گذشته نسبت به ماه‌های قبل کاهش قیمت و ادامه رکود را داشته است. ریزش قیمت‌ها به عرضه منظم خودرو به بازار و سیاست‌های متولیان امر در زمینه واردات خودروهای نو و دست دوم برمی‌گردد که باعث شده خودرو از دایره شمول یک کالای سرمایه‌ای خارج شود. رکود بازار هم در بخشی به انتظارات جامعه مصرف‌کننده برمی‌گردد که منتظر کاهش بیشتر قیمت خودرو هستند و بخشی از آن مربوط به کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان واقعی است که حتی در شرایطی که قیمت خودروها نسبت به سال گذشته و اوایل امسال، افت زیادی داشته، بازهم توان مالی خرید خودرو موردنیازشان را ندارند. به هر حال با توجه به شرایط اقتصادی خاصی که تاثیر آن را بر بازار و صنعت خودرو هم شاهد هستیم انتظار می‌رود دولت همچنان که توجه جدی به این صنعت و بازار آن دارد تلاش کند با شفافیت بیشتر و هر چه سریع‌تر در راستای رفع موانع این بخش گام‌های جدی‌تری بردارد تا این حوزه مهم و استراتژیک بتواند نقش مهمی که در رشد اقتصادی دارد را به‌خوبی ایفا کند و از سویی هم حقی از مصرف‌کنندگان آن به‌واسطه بی‌برنامگی یا سیاست‌های نامناسب ضایع نشود.