سال گذشته طبق قانون بودجه، قرار شد به‌صورت کلی خودروهای زیر یک میلیارد تومان معاف از مالیات شوند و خودروهای با ارزش بالای یک میلیارد تومان در دسته‌بندی‌های گوناگون مشمول مالیات می‌شدند. مالیات خودروهای لوکس در سال ۱۴۰۲ برای خودروهایی تعیین شد که ارزش آنها بیش از ۳ میلیارد تومان است. در این قانون، ارزش خودروهایی که متعلق به یک فرد و فرزندان زیر ۱۸ سال و حتی فرزند مهجور هم باشد، محاسبه خواهد شد. در دنیا براساس میزان تردد، شاخص آلایندگی و ترافیک از خودروهای لوکس مالیات دریافت می‌شود، اما در کشور ما این شاخص پایه، نرخ خودرو است. با این حساب این پرسش مطرح است که آیا قیمت، شاخص خوبی برای مبنا قرار گرفتن در دریافت مالیات از خودروهای لوکس است. اخیرا محمدهادی سبحانیان، رئیس سازمان امور مالیاتی درباره مالیات خودروهای لوکس نیز بر این موضوع تاکید کرده که در تشخیص لوکس‌بودن یا نبودن خودرو نرخ آن ملاک قرار می‌گیرد. در این گزارش کم و کیف دریافت مالیات از خودروهای لوکس را از کارشناسان حوزه خودرو جویا شده‌ایم که در ادامه می‌آید.

کم‌وکیف اجرای قانون مالیات بر خودروهای لوکس

اخذ مالیات از خودروهای لوکس که معمولا برای کاهش فاصله طبقاتی و برقراری عدالت مالیاتی تعریف و اجرایی می‌شود، در سال ۱۳۹۹ کلید خورد و پیش‌بینی‌ها در آن سال حاکی از آن بود که سازمان امور مالیاتی بتواند ۹۰۰ میلیارد تومان از این محل اخذ کند و قرار بود این مالیات از خودروهای با نرخ بیش از ۷۰۰ میلیون تومان گرفته شود. با این حال باتوجه به عدم‌ اراده دولت دوازدهم بر اجرای این قانون، مالیات سالانه خودروهای گران‌قیمت در سال ۱۳۹۹ اجرا نشد و مجلس شورای اسلامی آن را با پلکانی کردن این قانون و تعیین سقف یک میلیارد تومان برای آن دوباره در قانون ۱۴۰۰ آورد. آمارها نشان می‌دهد در این سال به‌طور کلی ۱۷۷ هزار خودرو لوکس شناسایی شد، در حالی که تکلیف بودجه ۶ هزار میلیارد تومان و مالیاتی که تشخیص داده شد افزون بر ۲ هزار میلیارد تومان بود، اما آمارها گویای آن است که میزان اخذشده مالیات بسیار کمتر از این است.

در سال ۱۴۰۱ طبق قانون بودجه، قرار شد به‌صورت کلی خودروهای زیر یک میلیارد تومان معاف از مالیات شوند. همچنین خودروهای سواری یا وانت دوکابین از یک تا ۱.۵ میلیارد تومان نسبت به مازاد یک میلیارد تومان مشمول یک درصد مالیات شدند. همچنین خودروهای ۱.۵ تا ۳ میلیارد تومانی نسبت به مازاد ۱.۵ میلیارد تومان مشمول ۲ درصد مالیات شده و به خودروهای گرانقیمت سواری وانت دوکابین از ۳ تا ۴.۵ میلیارد تومانی هم ۳ درصد مالیات نسبت به مازاد ۳ میلیارد تومان تعلق گرفت. خودروهای لوکس بالای ۴.۵ میلیارد تومانی نسبت به مازاد این رقم مشمول ۴ درصد مالیات شدند.

با این حال، طبق قانون بودجه امسال ۳ میلیارد تومان به‌عنوان مبنای اخذ مالیات بر خودرو لوکس در نظر گرفته شده است؛ به‌عبارت دیگر می‌توان گفت خودروهایی که ارزش آنها کمتر از ۳ میلیارد تومان باشد، مالیات ندارند و هر خودرویی که ارزش آن بیش از ۳ میلیارد باشد، به‌عنوان لوکس قلمداد و از ابتدای امسال مشمول یک‌درصد مالیات می‌شود.

درآمد سازمان امور مالیاتی از خودروهای لوکس

براساس آمارهای منتشرشده در سازمان امور مالیاتی عملکرد درآمدهای مالیاتی کل کشور در مجموع سال گذشته نشان می‌دهد ۵۱۹ میلیارد و ۵۵۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان از صاحبان خودروهای لوکس و گرانقیمت اخذ شده، این در حالی است که در سال ۱۴۰۰ فقط ۲۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان مالیات از خودروهای لوکس دریافت شده بود.

با این حال به‌نظر می‌رسد مالیات‌ستانی از خودروهای لوکس در امسال رشد داشته، چراکه تنها از ابتدای امسال تا خرداد ۴۹۳ میلیارد و ۴۴۱ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان از صاحبان خودروهای لوکس و گران‌قیمت اخذ شده است.

قانون جدید در سال جدید

در سال ۱۴۰۱، مالیات خودروهای لوکس شامل خودروهایی می‌شد که ارزش آنها بیشتر از یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان بود. طبق قانون بودجه در سال ۱۴۰۲، مالیات خودرو لوکس در سال ۱۴۰۲ تعیین شده است. براساس قانون بودجه، خودروهای لوکسی که ارزش آ‌نها بیش از ۳ میلیارد تومان است، مشمول یک درصد مالیات خواهند شد؛ بنابراین اگر ارزش خودرویی زیر ۳ میلیارد تومان باشد، خودرو لوکس نیست و مشمول مالیات نمی‌شود. مطابق لایحه بودجه سال ۱۴۰۲، تمامی خودروهای سواری وانت‌های دوکابینه که دارای شماره انتظامی و مالک حقوقی یا حقیقی هستند و بیشتر از ارزش تعیین‌شده اصلی قیمت‌گذاری شده‌اند، مشمول مالیات خواهند شد. نرخ سالانه مالیات این خودروها یک درصد است.

لیست مالیات خودروهای لوکس در سال ۱۴۰۲ هنوز تعیین نشده، اما باتوجه ‌به لایحه بودجه در این سال، می‌توان گفت خودروهایی با ارزش ۳ میلیارد تومان و کمتر از آن، مشمول مالیات نخواهند شد. اگر ارزش خودرویی بیش از ۳ میلیارد تومان باشد، مانند سال ۱۴۰۱ باتوجه‌به بازه قیمتی خودرو سال ساخت، مالیات آن می‌تواند از یک تا ۴ درصد باشد.

مالیات‌ستانی درست با شفاف‌سازی و اعتمادسازی

عقیل مصطفایی، کارشناس حوزه خودرو با اشاره به اینکه اخذ مالیات از خودروهای لوکس رویکرد بسیار خوبی در حوزه مالیات‌ستانی و برقراری عدالت اجتماعی است، درباره مالیات بر خودروهای لوکس در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: سال گذشته خودروهای دارای ارزش بالای یک میلیارد تومان مشمول مالیات می‌شدند که بجا بود، اما درحال‌حاضر با توجه به تورم و کاهش ارزش پول ملی باید شاخص‌ها برای تعیین این نوع از مالیات تغییر کند. درحال‌حاضر خودروهای چینی یک تا یک و نیم میلیاردی که در کشور مونتاژ می‌شوند، جزو خودروهای لوکس به‌شمار نمی‌روند، زیرا سقف شمول مالیاتی خودروها در سال ۱۴۰۲ به ۳ میلیارد تومان افزایش یافته که منطقی است. خودروهایی مانند توسان، اسپورتیج و سورنتو در کلاس جهانی جزو خودروهای اکونومی هستند، نه لوکس؛ با این وجود در کشور ما صرفا به‌دلیل نرخ بالای این خودروها لوکس محسوب می‌شوند. به‌نظر من اینکه نرخ خودرو شاخص دریافت این نوع مالیات است، باتوجه به نوسانات قیمتی و مشکلاتی که در این زمینه در چند سال گذشته با آنها مواجه بوده‌ایم، نیازمند بررسی بیشتری دارد.

مصطفایی ادامه داد: وقتی سقف نرخ برای دریافت این نوع مالیات در نظر گرفته می‌شود، پرداخت‌کننده آن این‌گونه استدلال می‌کند که صرفا مالیات داشتن خودرو از او دریافت می‌شود.

در مجموع اگر این مالیات دریافت و بجا و مناسب هزینه ‌شود، اتفاق خوبی است اما بهتر است کلاس و نرخ خودرو را همزمان به‌عنوان شاخص مبنا قرار دهند.

این کارشناس حوزه خودرو درباره کم‌وکیف دریافت مالیات از خودروهای لوکس اظهار کرد: باتوجه به اینکه فقط حدود ۲ سال از دریافت مالیات از خودروهای لوکس گذشته، موارد چندانی در این زمینه مشاهده نمی‌شود. البته در بحث نقل‌وانتقال تا حدی فروشنده و خریدار درگیر آن هستند و شاید متاثر از آن فروشنده به مقدار جزئی نرخ خودرو را افزایش دهد.

وی افزود: در زمینه دریافت مالیات از خودروهای لوکس، مهم‌ترین موضوع مربوط به ملاکی است که خودروها را در فهرست دریافت مالیات قرار می‌دهد. اینکه فقط نرخ خودرو مبنای این نوع مالیات باشد، قدری موردتردید است. البته تاکید می‌کنم دریافت این نوع مالیات، رویکرد بسیار خوبی در راستای برقراری عدالت مالیاتی است. مالیات از خودروهای لوکس در کشورهای دیگر هم دریافت می‌شود و موضوع خاص کشور ما نیست. آنچه در کشور ما دریافت این نوع مالیات و در کل هر نوع مالیاتی را با اماواگر مواجه کرده به این برمی‌گردد که موضوع مالیات و متر و معیارهای دریافت آن، شفاف نیست.

تسهیل روند مالیات‌ستانی

مصطفایی اظهار کرد: در چند سال گذشته در کشور ما در نحوه تحلیل، پیاده‌سازی و اجرای مالیات، پستی‌وبلندی وجود داشته که ایجاد شک و شبهه کرده و بر ذهنیت افراد جامعه تاثیر منفی داشته است. اینکه مشخص نیست با چه معیاری اعداد مالیاتی استخراج می‌شود، مشکلی است که همواره در کشور وجود دارد. اگر قدری این محاسبات شفاف‌تر و واقع‌بینانه‌تر باشد، می‌تواند روند اجرای مالیات‌ستانی و تحقق عدالت مالیاتی را تسهیل بخشد.

وی در ادامه با اشاره به مرحله بعد از دریافت مالیات گفت: موضوع دیگر هزینه‌کرد درآمدهای مالیاتی این بخش است. اگر درآمد حاصل از مالیات خودروهای لوکس در جاهایی مانند زیباسازی شهر و رفع مشکلات آن، ایجاد امنیت در راه‌ها و کاهش آلودگی خودروها هزینه شود و شفاف باشد، در پرداخت‌کننده مالیات نوعی رغبت و طیب‌خاطر ایجاد می‌شود. متاسفانه عدم‌شفافیت مالیاتی، ضعف مالیات‌ستانی کشور است. به‌عنوان نمونه مشخص نیست چرا برای امسال حداقل نرخ برای دریافت مالیات از خودروهای لوکس ۳ میلیارد تومان تعیین شده است.

موضوع دیگر مربوط به تعریف اشتباهی است که از خودروهای لوکس داریم و متاسفانه تمام خودروهای وارداتی را لوکس به‌شمار می‌آوریم که درست نیست. خودرو لوکس تعریف خود را دارد و خودرویی است که خاص و محدود تولید می‌شود و نرخ بسیار بالایی دارد.

این کارشناس حوزه خودرو در پایان تاکید کرد: اگر اشکالات دریافت این نوع مالیات برطرف و دامنه آن گسترده شود، می‌تواند مزایا و منافع بسیاری برای ما داشته باشد. ناگفته نماند که در این زمینه اعتمادسازی گزینه بسیار مهمی است که باید موردتوجه سیاست‌گذاران و مجریان امر قرار بگیرد.

سیاست‌های مالیاتی برای خودرو

روح‌اله طالبی، کارشناس حوزه خودرو نیز درباره رویکرد دولت در دریافت مالیات از خودروهای لوکس در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در زمینه اخذ مالیات از خودروهای لوکس موضوعی که مطرح است، نرخ خودرو است. در تمام دنیا خرید خودرو ارزان‌تر از نگهداری خودرو است و نگهداری خودرو براساس بیمه و مالیاتی که بابت آن باید پرداخت شود برای خریدار آن گران تمام می‌شود. هر قدر خودرو لوکس‌تر و گران‌قیمت‌تر باشد، دارنده آن درآمد بیشتری دارد و به‌طبع باید هزینه‌کرد مالیاتی بیشتری هم داشته باشد.

این کارشناس حوزه خودرو افزود: از آنجایی که خریداران خودروهای لوکس افراد مرفهی هستند، باید این ابزار در اختیار امور مالیاتی قرار بگیرد که بتواند براساس آن و به شکل درست و مناسبی مالیات خودروها را به‌صورت پلکانی افزایش دهد. در این صورت، هر قدر نرخ خودرو بالاتر برود و لوکس‌تر شود، مالیات دریافتی بیشتر می‌شود. علاوه بر مالیات، موضوع دیگری که درباره خودروهای لوکس باید موردتوجه قرار گیرد مربوط به بیمه این خودروهاست. در این زمینه هم باید دستورالعمل متفاوتی برای دریافت حق بیمه تعریف شود.وی ادامه داد: برای امسال قرار است فقط خودروهای لوکس بالای ۳ میلیارد مالیات پرداخت کنند، در حالی که باید افزایش پلکانی مالیات برای این خودروها لحاظ شود تا این نوع مالیات‌ستانی عادلانه‌تر باشد؛ به‌عبارتی برای همه خودروهای لوکس در دسته‌های قیمتی گوناگون درصد ثابتی تعیین نشود و بیشتر تمرکز بر افزایش پلکانی مالیات باشد. با دریافت پلکانی مالیات از خودروهای لوکس ضمن اینکه سوداگری در بازار خودرو کاهش پیدا می‌کند، معضل دلالی در بازار خودرو تا حدی کنترل می‌شود.

طالبی درباره تاثیری که دریافت مالیات بر خودروهای لوکس بر بازار دارد نیز اظهار کرد: از آنجا که بیشتر این خودروها وارداتی هستند، تاثیرگذاری این موضوع روی بازار خودروهای لوکس به تعرفه واردات این خودروها برمی‌گردد و تعداد خودروهای لوکسی که اجازه واردات می‌یابند. به هر حال، سیاست‌گذاری سالانه دولت میزان واردات و تعرفه‌ها را مشخص می‌کند و به‌نظر من در این زمینه سیاست‌های مالیاتی چندان دخالتی ندارند.

سخن پایانی

دولت‌ها مسئول کنترل تورم هستند و زمانی که نرخ کالاها ناشی از تورم افزایش می‌یابد، باید تورم ایجادشده از نرخ نهایی کالا کسر و پس از آن مالیات اخذ شود. همچنین باید توجه داشت اگر همزمان با دریافت مالیات از خودروهای لوکس، مالیات بر عایدی سرمایه در بخش خودرو هم موردتوجه قرار می‌گرفت، سوداگران در بازار خودرو حضور پررنگی نداشتند. به این صورت، افرادی که دارای خودرو دوم هستند باید مالیات بپردازند، اما دولت اکنون تنها بحث خودروهای لوکس را در نظر گرفته است.