زیر ساخت فراهم نیست
وزارت صنعت، معدن و تجارت از ابتدای سال، شناسنامه‌دار کردن تمام قطعات وارداتی و تولید داخل را به‌طور جدی در دست کار قرار داده است.
وزارت صنعت، معدن و تجارت از ابتدای سال، شناسنامه دار کردن تمام قطعات وارداتی و تولید داخل را به طور جدی در دست کار قرار داده است. در این راستا، این طرح، نخست با ۲ قلم قطعه شامل باتری و کمک فنر خودرو آغاز شد، زیرا این دو قطعه کمترین میزان قاچاق پذیری را دارند و پیگیری آنها برای دریافت کدشناسا راحت تر انجام می شود؛ بنابراین تمامی واردکنندگان و تولیدکنندگان قطعات یدکی خودرو موظف هستند برای ورود کالا به زنجیره تامین کشور، متناسب با مجوز فعالیت خود در سامانه جامع تجارت، نسبت به اخذ و نصب شناسه کد رهگیری اقدام کنند.
دریافت کدشناسا برای ۵۵ قطعه الزامی شد
مرحله نخست طرح کدشناسا، ۱۵ فروردین امسال آغاز شد و قرار بود تا خرداد تمام کمک فنرها و باتری خودروهای موجود در بازار هم وارداتی ها و هم تولید داخل، دارای کدشناسا شوند. در ادامه، ۵۳ قلم اضافه شد و در حال حاضر این کد برای ۵۵ قطعه در بازار لوازم یدکی الزامی شده است. دومین مهلت برای دریافت کد شناسا، ۱۵ مرداد تعیین و در نهایت به دلیل آماده نبودن زیرساخت ها، تا ۱۵ مهر تمدید شد. اگر تا این تاریخ، این ۵۵ قلم موفق به دریافت کد رهگیری نشوند، وفق مقررات با توزیع کنندگان و فروشندگان برخورد می شود.
اجرای طرحی نیمه کاره
نظام شناسه گذاری یکتای کالا در قالب طرح «شبنم» در وزارت صنایع سابق در سال ۸۹ (دولت دهم) و طرح «اصالت و سلامت» در وزارت بهداشت در سال ۸۸ شکل گرفت. اجرای این امر، همچون کد ملی برای افراد، شناسه ملی برای شرکت ها و کدپستی برای آدرس ها بوده تا اطلاعات دقیق و بهنگامی را برای پایش تولید، واردات توزیع و مصرف در اختیار متولیان اقتصادی قرار دهد. این طرح در بخش قطعات یدکی بی نتیجه باقی ماند و حال دوباره برای ساماندهی به بازار قطعات امیرحسین صیرفی از کارشناسان بازار قطعات یدکی خودرو، درباره آخرین زمان تعیین شده ( ۱۵ مهر) برای دریافت کدشناسا به صمت گفت: زمان تعیین شد، به شرطی است که شناسه اظهاری یا عمومی کالا قابل دریافت باشد. این شناسه، کالاهای سطح عرضه را رسمیت داده و آنها را از گروه قطعات قاچاق خارج می کند، زیرا عنوان شده هر کالایی که کد رهگیری نداشته باشد، قاچاق به شمار آمده و ضبط می شود.
وی افزود: براساس تصمیمی که گرفته شده، باید تولیدکننده و واردکننده تمام قطعات یدکی در بازار، مشخص باشد. تا پیش از این قانون، قطعات یدکی زیادی وارد بازار شده اند که دارای کد رهگیری نیستند؛ در نتیجه توزیع کننده ها و فروشندگان این قطعات تا ۱۵ مهر سال جاری زمان دارند، آنها را در سامانه جامع تجارت بارگذاری و شناسه اظهاری دریافت کنند.
او ادامه داد: البته هنوز این پنجره در سامانه جامع تجارت باز نشده، با وجود اینکه در ۱۵ مرداد اعلام شده بود، توزیع کنندگان و فروشندگان باید قطعات موجودی خود را در این سیستم بارگذاری کنند تا شناسه اظهاری به آنها داده شود. در این میان، افراد زیادی موجودی قطعات خود را بارگذاری کردند، اما گویا اختلافات درون سازمانی سبب شده پنجره یادشده فعال نباشد.
این کارشناس حوزه بازار لوازم یدکی عنوان کرد: تا ۱۵ مهر زمان زیادی باقی نمانده است. بیش از یک ماه از مهلت دو ماهه بدون هیچ نتیجه ای گذشته و در ۳ هفته باقیمانده نیز نمی توان انتظار اتفاق خاصی را داشت؛ بنابراین یا باید این تاریخ به تاخیر بیفتد که ظاهرا قابل تمدید نیست یا پنجره فعال و شناسه اظهاری موردنیاز دریافت شود.
سردرگمی بازار لوازم یدکی
کدشناسه اظهاری برای کالاهایی است که در بازار و انبار توزیع کنندگان قطعات یدکی موجود است که آمار آنها کم هم نیست. صیرفی در ادامه سخنان خود یادآور شد: قطعات زیادی در واحدهای صنفی موجود است که خرید قبل هستند. بسیاری از قطعات یدکی خودرو تاریخ انقضا ندارند؛ بنابراین موجودی بازار آنها زیاد است. به عنوان مثال، قطعات یدکی مربوط به خودروهای سال های ۱۹۶۰ میلادی یا پیکان همچنان در حال خریدوفروش است. این قطعات به سرعت فروش نمی روند. برای این قطعات با عنوان اینکه منشأ آنها مشخص نیست، دولت دستورالعملی داده که با شناسه اظهاری (توزیع کنندگان و فروشندگان این قطعات را به سامانه جامع تجارت اظهار کنند.) مسئولیت کیفیت آنها را برعهده گرفته و کد را دریافت کنند.
او افزود: در این باره صاحبان فروشگاه ها باید تعهدنامه ای که در این زمینه تهیه شده را پر کنند. تعداد زیادی از کاسبان فعال صنف قطعات یدکی قطعات موجودی خود را اظهار و این تعهدنامه را نیز پر کرده، اما شناسه اظهاری را دریافت نکرده اند.
این فعال بازار یدکی اظهار کرد: برخی واحدهای صنفی، قطعات یدکی موجود خود را طبق تاریخ ۱۵ مرداد که تاریخ قبلی بود و در ادامه تمدید شد، اظهار کرده، اما کدشناسا دریافت نکرده اند؛ از این رو بعضی از آنها قطعات اظهارشده در سامانه جامع تجارت را به فروش نرسانده و منتظر شناسه اظهاری هستند. البته برخی هم بخشی از قطعات اظهارشده را به فروش رسانده اند؛ بنابراین، این موجودی که تا ۱۵ مرداد بارگذاری شده با موجود فعلی فروشگاه ها و انبارها متفاوت بوده و خود این موضوع منجر به چالشی دیگر می شود.
خلأها و شتاب در اجرا
صیرفی درباره چرایی این تاخیر عنوان کرد: اختلاف درون سازمانی بین ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و وزارت صنعت، معدن و تجارت، درباره چگونگی تایید کیفیت و مسئولیت آن سبب شده پنجره مربوط به این موضوع در سامانه جامع تجارت فعال نشود، اما آخرین زمان را نیمه مهر تعیین کنند. وی با بیان اینکه اختلاف نظر بر سر اجرا و روش انجام کار بین اتحادیه ها و وزارت صنعت، معدن و تجارت وجود دارد، گفت: سرعت و شتاب اجرای کار از سوی وزارتخانه و جرایمی که برای این موضوع در نظر گرفته اند، نمی تواند روش برخورد درستی با واحدهای صنفی بازار یدکی باشد، زیرا فعالان زیادی در شهرهای کوچک و بزرگ ایران فعالیت دارند که هنوز نسبت به کدشناسا توجیه نشده اند، اما قطعاتشان توقیف و فروشگاه های آنها تعطیل می شود.
او گفت: بازار قطعات یدکی بازاری سنتی بوده و این سرعت در تضاد با روند این بازار سنتی است. چنین بازار گسترده و سنتی تا با سیستم های اجرایی روز آشنا شود و فروشندگان آن درباره سامانه، دانش و سواد لازم را کسب کنند، زمان می برد. به طور قطع با ۳ یا ۶ ماه نمی توان پرونده کد رهگیری برای قطعات یدکی را مختومه اعلام کرد.
صیرفی اظهار کرد: اگر قرار است در طرح موفق باشیم باید آن گونه که اصناف می توانند تغییر کنند، موضوع پیگیری شود، نه آن گونه که مسئولان دولتی می خواهند؛ اینکه در مدت ۳ یا ۴ ماه مسئله حل وفصل شود، علاوه بر اینکه اظهار شده باید این حجم از کالای موجود در انبارها و فروشگاه ها که برای سال های قبل است تا ۱۵ آذر نیز به فروش برسد. این شدنی نیست، زیرا برخی قطعات مانند قطعات پیکان بازار تقاضای زیادی نداشته و به سرعت فروش نمی روند.
این فعال بازار قطعات یدکی با بیان اینکه طرح کدشناسا، ضرورت این بازار است، ادامه داد: البته نحوه اجرای طرح جای انتقاد زیادی دارد. حتی سامانه جامع تجارت چابکی لازم را نداشته و این خلأها کار را در اجرا با مشکل همراه کرده است.
همراهی واحدهای صنفی ضروری است
صیرفی در پاسخ به این پرسش که اگر شناسه اظهاری صادر نشود، چند درصد قطعات بازار یدکی، قاچاق محسوب خواهند شد، گفت: اگر قرار است این بازار شفاف شود باید زمان موردنیاز داده شود؛ ساختار فعلی طی سال ها شکل گرفته و تغییر دادن آن سخت است. کار در سامانه ها به عنوان کاربر دانش نیاز دارد و بسیاری از واحدهای صنفی بازار سنتی کشور هنوز مجهز به این دانش نشده اند.
او تصریح کرد: اجرای چنین طرح گسترده ای، نیاز به اطلاع رسانی فراگیر داشته و باید اقناع سازی انجام شود. صرف صدور دستورالعمل و ابلاغ آن، کار را پیش نمی برد. اجرای برنامه با چه نهادی است؟ کار جدی برای اجرا در حوزه اقناع سازی انجام شده یا قرار است با تهدید و جریمه، پروژه را پیش ببریم؟ شتاب بر کیفیت طرح تاثیر منفی داشته و ما را از نتیجه موردانتظار دور می کند. مبارزه با قاچاق ضرورت بازار قطعات یدکی خودرو است، اما خلأها باید پر و زیرساخت ها فراهم شود. از سوی دیگر، طرح هم با همکاری و همراهی خود واحدهای صنفی باید به سرانجام برسد. یدکی که عنوان می شود بخش زیادی از قطعات موجود در این بازار مجرای ورودی مشخصی ندارند و قاچاق به شمار می روند، طرح کدشناسا فعال شده که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت دنبال می شود.
کدشناسا برای قطعات در سطح عرضه
امیرحسین صیرفی از کارشناسان بازار قطعات یدکی خودرو، درباره آخرین زمان تعیین شده ( ۱۵ مهر) برای دریافت کدشناسا به صمت گفت: زمان تعیین شد، به شرطی است که شناسه اظهاری یا عمومی کالا قابل دریافت باشد. این شناسه، کالاهای سطح عرضه را رسمیت داده و آنها را از گروه قطعات قاچاق خارج می کند، زیرا عنوان شده هر کالایی که کد رهگیری نداشته باشد، قاچاق به شمار آمده و ضبط می شود.
وی افزود: براساس تصمیمی که گرفته شده، باید تولیدکننده و واردکننده تمام قطعات یدکی در بازار، مشخص باشد. تا پیش از این قانون، قطعات یدکی زیادی وارد بازار شده اند که دارای کد رهگیری نیستند؛ در نتیجه توزیع کننده ها و فروشندگان این قطعات تا ۱۵ مهر سال جاری زمان دارند، آنها را در سامانه جامع تجارت بارگذاری و شناسه اظهاری دریافت کنند.
او ادامه داد: البته هنوز این پنجره در سامانه جامع تجارت باز نشده، با وجود اینکه در ۱۵ مرداد اعلام شده بود، توزیع کنندگان و فروشندگان باید قطعات موجودی خود را در این سیستم بارگذاری کنند تا شناسه اظهاری به آنها داده شود. در این میان، افراد زیادی موجودی قطعات خود را بارگذاری کردند، اما گویا اختلافات درون سازمانی سبب شده پنجره یادشده فعال نباشد.
این کارشناس حوزه بازار لوازم یدکی عنوان کرد: تا ۱۵ مهر زمان زیادی باقی نمانده است. بیش از یک ماه از مهلت دو ماهه بدون هیچ نتیجه ای گذشته و در ۳ هفته باقیمانده نیز نمی توان انتظار اتفاق خاصی را داشت؛ بنابراین یا باید این تاریخ به تاخیر بیفتد که ظاهرا قابل تمدید نیست یا پنجره فعال و شناسه اظهاری موردنیاز دریافت شود.
سردرگمی بازار لوازم یدکی
کدشناسه اظهاری برای کالاهایی است که در بازار و انبار توزیع کنندگان قطعات یدکی موجود است که آمار آنها کم هم نیست. صیرفی در ادامه سخنان خود یادآور شد: قطعات زیادی در واحدهای صنفی موجود است که خرید قبل هستند. بسیاری از قطعات یدکی خودرو تاریخ انقضا ندارند؛ بنابراین موجودی بازار آنها زیاد است. به عنوان مثال، قطعات یدکی مربوط به خودروهای سال های ۱۹۶۰ میلادی یا پیکان همچنان در حال خریدوفروش است. این قطعات به سرعت فروش نمی روند. برای این قطعات با عنوان اینکه منشأ آنها مشخص نیست، دولت دستورالعملی داده که با شناسه اظهاری (توزیع کنندگان و فروشندگان این قطعات را به سامانه جامع تجارت اظهار کنند.) مسئولیت کیفیت آنها را برعهده گرفته و کد را دریافت کنند.
او افزود: در این باره صاحبان فروشگاه ها باید تعهدنامه ای که در این زمینه تهیه شده را پر کنند. تعداد زیادی از کاسبان فعال صنف قطعات یدکی قطعات موجودی خود را اظهار و این تعهدنامه را نیز پر کرده، اما شناسه اظهاری را دریافت نکرده اند.
این فعال بازار یدکی اظهار کرد: برخی واحدهای صنفی، قطعات یدکی موجود خود را طبق تاریخ ۱۵ مرداد که تاریخ قبلی بود و در ادامه تمدید شد، اظهار کرده، اما کدشناسا دریافت نکرده اند؛ از این رو بعضی از آنها قطعات اظهارشده در سامانه جامع تجارت را به فروش نرسانده و منتظر شناسه اظهاری هستند. البته برخی هم بخشی از قطعات اظهارشده را به فروش رسانده اند؛ بنابراین، این موجودی که تا ۱۵ مرداد بارگذاری شده با موجود فعلی فروشگاه ها و انبارها متفاوت بوده و خود این موضوع منجر به چالشی دیگر می شود.
خلأها و شتاب در اجرا
صیرفی درباره چرایی این تاخیر عنوان کرد: اختلاف درون سازمانی بین ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و وزارت صنعت، معدن و تجارت، درباره چگونگی تایید کیفیت و مسئولیت آن سبب شده پنجره مربوط به این موضوع در سامانه جامع تجارت فعال نشود، اما آخرین زمان را نیمه مهر تعیین کنند. وی با بیان اینکه اختلاف نظر بر سر اجرا و روش انجام کار بین اتحادیه ها و وزارت صنعت، معدن و تجارت وجود دارد، گفت: سرعت و شتاب اجرای کار از سوی وزارتخانه و جرایمی که برای این موضوع در نظر گرفته اند، نمی تواند روش برخورد درستی با واحدهای صنفی بازار یدکی باشد، زیرا فعالان زیادی در شهرهای کوچک و بزرگ ایران فعالیت دارند که هنوز نسبت به کدشناسا توجیه نشده اند، اما قطعاتشان توقیف و فروشگاه های آنها تعطیل می شود.
او گفت: بازار قطعات یدکی بازاری سنتی بوده و این سرعت در تضاد با روند این بازار سنتی است. چنین بازار گسترده و سنتی تا با سیستم های اجرایی روز آشنا شود و فروشندگان آن درباره سامانه، دانش و سواد لازم را کسب کنند، زمان می برد. به طور قطع با ۳ یا ۶ ماه نمی توان پرونده کد رهگیری برای قطعات یدکی را مختومه اعلام کرد.
صیرفی اظهار کرد: اگر قرار است در طرح موفق باشیم باید آن گونه که اصناف می توانند تغییر کنند، موضوع پیگیری شود، نه آن گونه که مسئولان دولتی می خواهند؛ اینکه در مدت ۳ یا ۴ ماه مسئله حل وفصل شود، علاوه بر اینکه اظهار شده باید این حجم از کالای موجود در انبارها و فروشگاه ها که برای سال های قبل است تا ۱۵ آذر نیز به فروش برسد. این شدنی نیست، زیرا برخی قطعات مانند قطعات پیکان بازار تقاضای زیادی نداشته و به سرعت فروش نمی روند.
این فعال بازار قطعات یدکی با بیان اینکه طرح کدشناسا، ضرورت این بازار است، ادامه داد: البته نحوه اجرای طرح جای انتقاد زیادی دارد. حتی سامانه جامع تجارت چابکی لازم را نداشته و این خلأها کار را در اجرا با مشکل همراه کرده است.
همراهی واحدهای صنفی ضروری است
صیرفی در پاسخ به این پرسش که اگر شناسه اظهاری صادر نشود، چند درصد قطعات بازار یدکی، قاچاق محسوب خواهند شد، گفت: اگر قرار است این بازار شفاف شود باید زمان موردنیاز داده شود؛ ساختار فعلی طی سال ها شکل گرفته و تغییر دادن آن سخت است. کار در سامانه ها به عنوان کاربر دانش نیاز دارد و بسیاری از واحدهای صنفی بازار سنتی کشور هنوز مجهز به این دانش نشده اند.
او تصریح کرد: اجرای چنین طرح گسترده ای، نیاز به اطلاع رسانی فراگیر داشته و باید اقناع سازی انجام شود. صرف صدور دستورالعمل و ابلاغ آن، کار را پیش نمی برد. اجرای برنامه با چه نهادی است؟ کار جدی برای اجرا در حوزه اقناع سازی انجام شده یا قرار است با تهدید و جریمه، پروژه را پیش ببریم؟ شتاب بر کیفیت طرح تاثیر منفی داشته و ما را از نتیجه موردانتظار دور می کند. مبارزه با قاچاق ضرورت بازار قطعات یدکی خودرو است، اما خلأها باید پر و زیرساخت ها فراهم شود. از سوی دیگر، طرح هم با همکاری و همراهی خود واحدهای صنفی باید به سرانجام برسد.
سامانه ای که در دسترس نیست
در ادامه محمدرضا ملاکی، عضو هیات مدیره اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین آلات تهران درباره آخرین مهلت تعیین شده برای دریافت کدشناسا به صمت گفت: بستری در سامانه جامع تجارت برای این پروژه آماده نشده، در حالی که قرار بود کالاهای در سطح عرضه شناسه اظهاری دریافت کنند؛ بنابراین امکان دریافت کد رهگیری وجود ندارد و قابل استعلام هم نیست.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا شناسه اظهاری فقط برای ۵۵ قلم از قطعات یدکی الزامی است یا تمام قطعات موجود در بازار باید این شناسه را دریافت کنند، بیان کرد: ابتدا ۲ قلم بود، در ادامه ۵۳ قلم اضافه شد و در حال حاضر دریافت شناسه اظهاری برای ۵۵ قلم الزامی است.
این کارشناس حوزه قطعات یدکی درباره گستردگی این کالاها، تصریح کرد: در حالی که زیرساخت دریافت کدشناسه فراهم نیست، برای کالای سطح عرضه، زمان تعیین شده که نتیجه مشخص نیست. علاوه بر این، دسترسی به سامانه جامع تجارت در ساعات کاری آسان نیست و سامانه هنگام مراجعه یا در دسترس نیست یا در صورت در دسترس بودن، نمی توان در آن به عنوان کاربر کاری انجام داد.
پیشنهادهای ارائه شده
ملاکی درباره راهکار پیشنهادی اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین آلات تهران گفت: پیشنهادها داده شده، اما مسئولان اصرار دارند در مدت کوتاهی این طرح را به سرانجام برسانند؛ این در حالی است که بیش از ۱۰۰ هزار واحد صنفی در حوزه قطعات یدکی خودرو در سراسر کشور فعالیت دارند که تمام این واحدها باید وارد سامانه جامع تجارت شده و برای تمام موجودی فروشگاه ها و انبار خود، شناسه اظهاری دریافت کنند. زمان زیادی نیاز است، زیرا افراد برای استفاده از این سامانه نیاز به ابزار و مهارت دارند. چند درصد دارای این دانش هستند؟ چند درصد ابزار لازم را در اختیار دارند؟ امکانات سخت افزاری و نرم افزاری چالش هایی موجود هستند.
ملاکی در پایان گفت: قطعات یدکی دارای تنوع و حجم بالایی هستند که برای دریافت کدشناسا هنوز زیرساخت های آن فراهم نشده؛ بنابراین در چنین فضایی برخی واحدهای صنفی، فدای این بی برنامگی می شوند.
سخن پایانی
بنابر این گزارش، با وجود اینکه هنوز زیرساخت های موردنیاز کد شناسا (شناسه اظهاری) برای قطعات یدکی عرضه شده در سطح بازار مهیا نشده، آخرین زمان برای این اظهار ۱۵ مهر تعیین شده است. اینکه آیا در مدت باقیمانده اختلاف نظرهای سازمانی حل و پنجره مورد نظر باز خواهد شد یا خیر، موفقیت طرح کدشناسه را با اماواگر روبه رو کرده است.
