امسال هم توقف تولید سمند، تیبا و پژو ۴۰۵ مطرح شده و قرار است خط تولید آنها هم متوقف شود. اگرچه از رده خارج شدن پژو ۴۰۵ همزمان با توقف تولید پراید بود اما انجام نشد. حال با خروج این خودروها، جایگزین شدن خودروهای هم‌قیمت با آنها با توجه به سطح درآمد مردم بیشتر احساس می‌شود. اگر این‌گونه نشود خودرو در ایران به کالای لوکس تبدیل شده و تعداد معدودی توان خرید آن خواهند داشت. با فشارهایی که نمایندگان خانه ملت به‌ویژه اعضای کمیسیون صنایع و معادن مجلس به وزارت صنعت، معدن و تجارت و نیز دو خودروساز بزرگ کشور آوردند، تولید خودروهای اقتصادی در دو محور وزارتخانه و شرکت‌های خودروساز در حال پیگیری است. اما آیا کیفیت این محصولات فدای قیمت خواهد شد یا خیر؟ زنجیره تامین با توجه به گلایه‌مندی از اصلاح‌نشدن قیمت محصولاتشان با وجود افزایش چندبرابری نرخ نهاده‌های تولید می‌تواند قطعات آن را با بهای تمام‌شده پایین تامین کند، پرسش‌هایی است که خریداران خودرو دارند.

اماواگرهای یک هم‌افزایی

اواخر اسفند ۹۹، جواد سلیمانی، مدیرعامل وقت گروه خودروسازی سایپا از برنامه‌ریزی برای تولید پلتفرم مشترک ایران‌خودرو و سایپا خبر داد و عنوان کرد که قرار است پلتفرم مشترکی را با ایران‌خودرو طراحی کنیم تا خودرویی با قیمت مناسب به مردم تحویل دهیم.

امیرحسین شامخی، عضو هیات‌علمی دانشکده مکانیک دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی با بیان اینکه در صنعت خودرو جهان برخی شرکت‌ها به‌منظور کاهش هزینه‌ها و باقی ماندن در بازار رقابت به کارهای مشترک دست می‌زنند، به جام‌جم آنلاین گفت: به‌عنوان نمونه، گروه پی‌اس‌ای که در ایران آن را به‌عنوان پژو سیتروئن می‌شناسیم، سیستم انتقال قدرت طراحی‌شده را در محصول هر دو شرکت پژو و سیتروئن استفاده می‌کنند. این کار برای کاهش هزینه و باقی ماندن در بازار رقابت انجام می‌شود؛ بنابراین طراحی و تولید یک پلتفرم مشترک فی‌نفسه کار خوبی است و تجربه این کار را قبلا هم داشته‌ایم. در پروژه ال۹۰‌، ایران‌خودرو و سایپا این کار مشترک را انجام دادند که نتیجه کار هم رضایت‌بخش بود اما اینکه چقدر در انجام کارهای مشترک موفق هستیم و از عهده‌ آنها برمی‌آییم، بحث دیگری است، زیرا به‌لحاظ فرهنگی در انجام کارهای گروهی و مشترک نسبت‌به دنیای مدرن عقب هستیم که این مشکل هم در خودروسازی مطرح است. مشکل دیگر، بحث مدیریتی هر دو شرکت و تغییرات مدیریتی آنهاست.

حال باید دید آیا همکاری مشترک دو خودروساز بزرگ در پروژه تولید خودرو اقتصادی به‌نتیجه مطلوب می‌رسد؟ آیا ایران‌خودرو و سایپا موفق خواهند شد در یک هم‌افزایی، محصولی باکیفیت مطلوب و قیمت پایین و مناسب برای تمام اقشار جامعه تولید کنند؟

تولید یک محصول مشترک

کیانوش پورمجیب، قائم‌مقام توسعه و تولید گروه صنعتی ایران‌خودرو درباره خودرو اقتصادی مشترک گروه صنعتی ایران‌خودرو و سایپا به صمت گفت: در ایران‌خودرو محصولی جدیدی داریم که قرار است در این ماه از نمونه اولیه آن رونمایی شود. این خودرو ویژگی‌های خوبی در حوزه اقتصادی بودن محصولات این گروه صنعتی خواهد داشت. پس اقدام ما درباره خودروهای اقتصادی، توسعه این محصولات است که البته با اهدافی که وزارت صنعت، معدن و تجارت در حوزه تولید خودرو اقتصادی دنبال می‌کند، متفاوت است.

او ادامه داد: یک هدف بسیار سختگیرانه‌تری را وزارت صنعت، معدن و تجارت برای توسعه خودرو اقتصادی در دستور کار قرار داده که این خودرو دیگر منحصر به دو خودروساز نبوده و قرار است به رهبری وزارتخانه و با همکاری سایپا، ایران‌خودرو و قطعه‌سازان محصولی مشترک تولید شود.

وی افزود: در نهایت محصولی که متولد خواهد شد، اهداف بسیار سختگیرانه‌ای دارد که در آینده و در ماه‌های آینده گزارش‌های پیشرفت هر دو خودرو را می‌توان دریافت کرد.

قائم‌مقام توسعه و تولید گروه صنعتی ایران‌خودرو با بیان اینکه خودرو اقتصادی مدنظر وزارتخانه در کنترل شرکت‌های خودروساز نبوده و با مدیریت وزارت صنعت، معدن و تجارت پیگیری می‌شود، تصریح کرد: هر یک از خودروسازان از جمله ایران‌خودرو یکی از مشارکت‌کنندگان در این پروژه بوده که در کنار سایر شرکت‌ها همکاری دارد.

کیفیت محصولات اقتصادی

پورمجیب درباره کیفیت خودروهای اقتصادی هم عنوان کرد: به‌طور قطع، کیفیت تضمین شده و با توجه به الزامات استانداردهای کشور خواهد بود. در واقع هدفی که وزارت صنعت، معدن و تجارت در حوزه‌های تکنولوژی، مصرف سوخت، قیمت و آپشن‌های موردنظر محصولات اقتصادی دارد، رعایت خواهد شد.

بدیهی است معنی و مفهوم این خودروهای ارزان‌قیمت این نیست که کیفیت قطعات استفاده شده در آن محصول سبب می‌شود خودرو اقتصادی باشد، بلکه بحث‌های مهندسی ارزشی که در آن خودرو به‌کار گرفته می‌شود، منجر به اقتصادی شدن خودرو خواهد شد.

بنابراین تاکید می‌شود حتما محصولات اقتصادی که وزارت صنعت، معدن و تجارت توسعه آن را مدیریت می‌کند و هم خودروهای اقتصادی در دستور کار خودروسازان، محصولاتی با کیفیت مناسب خواهند بود.

جمع‌آوری بهترین قطعات و تولید خودرو جدید

در ادامه امیرحسین جلالی، عضو هیات‌مدیره انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور درباره تامین قطعات محصول مشترک ایران‌خودرو و سایپا به صمت گفت: جزئیات هنوز از سوی خودروسازان منتشر نشده و قطعه‌سازان هم این خبرها را از رسانه‌ها دریافت می‌کنند. اما آنچه می‌توان درباره این محصول پیش‌بینی کرد این است که یک سلسله قطعات، کری اوور ( carry over ) می‌شود. زمانی شرکت رنو هم در برخی محصولاتش این روند را دنبال می‌کرد.

وی ادامه داد: دو شرکت رنو و نیسان با هم شریک بوده و برای کاهش هزینه‌های تولید و ساخت محصولی جدید و البته اقتصادی بهترین قطعات را از چند مدل خودرو ساخت خودشان جمع‌آوری و به‌اصطلاح روی یک خودرو کری‌اوور می‌کردند.

او تصریح کرد: با توجه به تجربه این امر در شرکت‌های خودروساز جهانی، پیش‌بینی می‌شود همین شیوه در تولید خودرو اقتصادی از سوی دو خودروساز بزرگ کشور نیز پیاده شود. به‌عنوان مثال، گیربکس از کوییک، موتور از تارا و شاسی از خودرو دیگر تامین شده و به این ترتیب، محصولی جدید تولید خواهد شد که هزینه طراحی و دیزاین ندارد.

تغییرات هوشمندانه

جلالی با بیان اینکه تغییرات هوشمندانه‌ای در صنعت خودرو در حال انجام است، بیان کرد: صرف‌نظر از برخی انتقادهایی که از دولت وجود دارد با روی کار آمدن دولت سیزدهم، تحولاتی در صنعت خودرو در حال انجام است. تولید در شرکت‌های خودروساز تثبیت شده و بیشتر خودروها عبور مستقیم داشته و دیگر با پدیده خودرو ناقص در کف کارخانه روبه‌رو نیستیم. علاوه‌بر اینکه در سبد محصولات شرکت‌ها تغییرات اساسی را شاهد هستیم. این گام نخست این تحولات است.

عضو هیات‌مدیره انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور در ادامه سخنان خود به گام بعدی اشاره و عنوان کرد: شرکت‌های خودروساز به‌دنبال این هستند که محصولات جدید که تولیدشان زمان زیادی نمی‌برد را با سرعت جایگزین خودروهای قدیمی کنند. به‌عنوان مثال، تولید همین خودرو اقتصادی مشترک می‌تواند یکی از این نمونه‌ها باشد. پروژه در عین جدید بودن، زمان‌بر نبوده و تولید در مدت زمان کوتاه‌تری انجام می‌شود. در ادامه هم خودروسازان زمان خواهند داشت تا هر یک از آنها محصولات جدیدتر با پلتفرم جدید را دنبال و محصولات آن را به بازار عرضه کنند. در نتیجه اطلاعات پروژه خودرو اقتصادی که قرار است در زمان کوتاه‌تری از سوی دو خودروساز به تولید برسد به زنجیره تامین داده نشده تا زیرساختی فراهم شود، زیرا قطعات، جدید نبوده و نیاز به طراحی و قالب‌سازی ندارند. البته تغییراتی دارد اما بنیادی نیست. ضمن آنکه زنجیره تامین برای تولید قطعات جدید محدودیتی نداشته، به‌شرط آنکه نیازمندی‌های قطعه‌سازان دیده شود.

او خاطرنشان کرد: شرکت‌های خودروساز بین‌المللی اگر سفارش قطعه جدیدی به زنجیره تامین می‌دهند، نیازمندی‌های آنها را در نظر می‌گیرند. به‌عنوان مثال، خود مبادرت به خرید و تامین ماشین‌آلات خاص موردنیاز قطعه‌سازان می‌کنند.

بسترسازی برای تیراژ تولید

حتی اگر قرار باشد خودرو اقتصادی مشترک دو خودروساز از مجموعه بهترین قطعات چند مدل در حال ساخت باشد، باز هم نیازمند این است که برای افزایش تیراژ تولید این قطعات با قطعه‌سازان گفت‌وگو شده و بستر برای افزایش تیراژ فراهم شود. جلالی با بیان اینکه فعلا قرار است از نمونه این خودرو اقتصادی رونمایی شود، ادامه داد: پس از آزمون‌ها و تایید نهایی نمونه ساخته شده، خودروساز با زنجیره تامین وارد مذاکره می‌شود. در واقع برای تولید نمونه خودروساز نیاز به گفت‌وگو با قطعه‌ساز نیست.

انتقادهای سازنده

این فعال صنعت خودرو با بیان اینکه فشارهای رسانه‌ای در ۲ تا ۳ سال اخیر سبب شده تغییرات خوبی در صنعت خودرو کشور را شاهد باشیم، عنوان کرد: برخی انتقادها، نه‌تنها سازنده نیست که مخرب بوده و به صنایع داخلی آسیب وارد می‌کند اما تولیدکننده از انتقادهای سازنده استقبال می‌کند، زیرا زمینه‌ساز اصلاحات می‌شود. برخی تغییرات در صنعت خودرو در راستای انتقاداتی است که به این صنعت شده؛ بنابراین تحولات در حال انجام، آینده روشنی را پیش‌روی خودروسازی کشور قرار داده است.

جلالی در پاسخ به این پرسش که آیا پیش‌بینی می‌شود محصول مشترک دو خودروساز بزرگ کشور امسال وارد بازار شود، گفت: بعید به نظر می‌رسد هر چند خودروساز باید درباره زمان تولید انبوه این خودرو اظهارنظر کند. هر زمان جزئیات به زنجیره تامین داده شود، افزایش تیراژ برای تامین قطعات موردنیاز در دستور کار قرار خواهد گرفت.

سخن پایانی

دو پروژه همراستای هم در حوزه تولید خودروهای اقتصادی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت و نیز خودروسازان بزرگ کشور در حال پیگیری است. خودروهای اقتصادی مدنظر وزارتخانه در رنج قیمتی حدود ۶ هزار دلار هستند که به‌گفته خودروسازان با پروژه تولید خودرو اقتصادی مشترک ایران‌خودرو و سایپا کاملا متفاوت است. به‌گفته فعالان صنعت خودرو کشور، کیفیت محصولات جدید اقتصادی به معنی پایین بودن سطح کیفی این خودروها نبوده و با توجه به تجربه جهانی، قرار است بهای تمام‌شده را با شیوه‌هایی مانند انتخاب بهترین قطعات از چند مدل در حال ساخت، پایین بیاورند. براساس برنامه‌ها باید نمونه اولیه خودرو اقتصادی مشترک دو خودروساز بزرگ، در این ماه و محصول موردنظر وزارتخانه هم در بهمن رونمایی شود. همچنین در حالی که زمان تولید انبوه خودرو مشترک خودروسازان هنوز مشخص نیست، وزارت صنعت، معدن و تجارت وعده داده خودرو اقتصادی خود را شهریور ۱۴۰۲ وارد بازار خواهد کرد. حال باید منتظر بود و دید این دو پروژه در حوزه تولید خودروهای جایگزین اقتصادی چه سرانجامی خواهند داشت، اگرچه تمام فعالان صنعت خودرو تاکید جدی بر اجرای آنها دارند.