«شاسیبلند»ها بورسنشین شدند
وزیر صنعت، معدن و تجارت در جلسه شورایعالی بورس با پیشنهاد عرضه خودرو در بورس کالا موافقت کرد.
پیش بینی سه نرخی شدن خودرو
بازار خودرو داخل از نیمه دوم دهه 90 به بعد روی آرامش به خود ندیده است. البته فعالان صنعت خودرو معتقدند این امر از سال های 91 و 92 با واگذاری قیمت محصولات به شورای رقابت رقم خورده است. چندین وزیر تغییر و هر وزیر برنامه ای را پیاده کرده اما در نهایت همچنان برای تعدادی معدود خودرو میلیون ها نفر صف می ایستند. اقتصاددانان و کارشناسان صنعت، تنها راه حل را تعادل بازار عرضه و تقاضا دانسته و می گویند تا هنگامی که عرضه متناسب با تقاضا نباشد، هر راهکاری آب در هاون کوفتن است. به هر روی، سیدرضا فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت سیزدهم برنامه های چندگانه برای ساماندهی صنعت خودرو تدوین و در اقدامی جدید با عرضه برخی خودروها در بورس کالا موافقت کرده است. البته برخی فعالان بازار این امر را زمینه ساز چندنرخی شدن خودرو می دانند و کارشناسان حوزه بورس نیز عنوان می کنند که ممکن است در ابتدا قیمت ها افزایش پیدا کند اما برای شفاف سازی تولید و فروش، چاره ای جز این امر نیست.
عرضه در بورس با هماهنگی وزارت صمت
امید قالیباف، سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در این‌باره به صمت گفت: دو نکته در این‌باره لازم است نخست اینکه بحث موافقت وزیر صنعت، معدن و تجارت این‌گونه که عنوان می شود، نبوده است. در واقع شورای عالی بورس، بر نظر وزیر صحه گذاشته که خودروها می توانند در بورس عرضه شوند که در رسانه ها برعکس آن اعلام شد. وی افزود: سیدرضا فاطمی امین موافق عرضه خودرو در بورس بوده (و هیچ‌گاه مخالف نبوده) و اگر در نخستین‌بار نسبت به عرضه دو محصول یکی از خودروسازان بخش خصوصی مخالفت شد، به این دلیل بود که ضرورت داشت ابتدا تمام محصولات در یک قالب سیاست گذاری شوند و در ادامه عرضه ها مدیریت شده در یک سامانه تجمیع می شدند. او گفت: اجرای هر کاری قواعد خاص خود را دارد. سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت با تاکید بر اینکه وزارتخانه مخالف عرضه خودرو در بورس نبوده و نیست، تصریح کرد: در جلسه شورای عالی بورس، عرضه خودرو در بورس کالا در دستور کار نبود اما وزیر صنعت، معدن و تجارت خود این موضوع را مطرح کرد تا برنامه ها مدیریت شده جلو برود. وی عنوان کرد: در این جلسه نیز تاکید شد این عرضه باید با هماهنگی وزارت صنعت، معدن و تجارت باشد، زیرا مسئولیت تنظیم گری بازار برعهده این وزارتخانه است.
جزئیات مهم طرح
قالیباف در ادامه سخنان خود درباره جزئیات این عرضه افزود: برنامه عرضه خودرو در بورس این‌گونه است که خودروهایی که قیمت آنها نزدیک به نرخ بازار است مانند شاسی بلندها در بورس کالا عرضه شوند. این مسئله شامل تمام محصولات شرکت های خصوصی و شبه دولتی و خودروهایی که شکاف زیادی بین تولید و تقاضای آنها وجود ندارد، می شود.
هدف از بورسی شدن خودرو
سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در پاسخ به این پرسش که هدف وزارتخانه از عرضه این خودروها در بورس چیست و اینکه آیا قیمت آنها کاهش پیدا خواهد کرد یا خیر، گفت: انتظار اتفاق خاصی را نباید داشت.
به هر حال، این خودروها قیمت خودشان را در حاشیه بازار دارند و تقریبا عرضه و تقاضا آنها بهم نزدیک بوده و در حال خارج شدن از قالب قرعه کشی هستند. شفافیت در بستر بورس بیشتر از کف بازار بوده و هدف این است که با عرضه خودرو در بورس کالا، نظارت و شفافیت بیشتر شود.
قالیباف در پاسخ به این پرسش که چقدر ممکن است خودروهای جدیدی مانند تارا و شاهین هم در بورس کالا معامله شوند، گفت: شکاف عرضه و تقاضا این خودروها زیاد بوده و همین امر صف های طولانی قرعه کشی را ایجاد کرده است؛ بنابراین عرضه آنها در بازار سرمایه افزایش قیمت زیادی برای آنها رقم خواهد زد و خود منجربه آشفتگی بازار می شود. در نتیجه عرضه چنین خودروهایی در بورس کالا در دستور کار قرار ندارند.
خودرو سه نرخی می شود
در ادامه سعید موتمنی، رئیس اتحادیه نمایشگاه داران و فروشندگان خودرو درباره عرضه خودروها در بورس کالا به صمت گفت: این امر در ساماندهی بازار خودرو تاثیری نخواهد داشت و تنها منجربه سه نرخی شدن خودروها می شود.
وی افزود: همان‌طور که بارها عنوان شده، مشکل فعلی بازار خودرو عرضه بوده و با چوب حراج به خودرو، محصولی 300 میلیون تومانی با 500 میلیون تومان معامله می شود. برآورد بازار خودرو نشان می دهد سالانه به 1.6 میلیون خودرو نیاز است. حال پرسش این است که اگر عرضه افزایش پیدا کند، آیا تقاضای کاذب معنی خواهد داشت؟ یا شاهد فاصله قیمتی 100 درصدی خواهیم بود؟
او ادامه داد: حدود 4 ماه از سال گذشته و برای شکسته شدن قیمت و پاسخ به نیاز بازار باید ماهانه 135 هزار خودرو عرضه می شد، آمار تولید چه می گوید؟
موتمنی با بیان اینکه 2 ماه است بازار خودرو راکد شده، گفت: وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تنظیم بازار باید نیازسنجی کند تا بتواند مدیریت درستی بر این بازار داشته باشد. هنگامی که عرضه قطره چکانی است، فاصله قیمتی 100 درصدی به وجود می آید که بستر رقابت سوداگری را فراهم می کند.
60 درصد بازار تشنه عرضه
رئیس اتحادیه نمایشگاه داران و فروشندگان خودرو اعلام کرد: در حال حاضر تولید داخل فقط 40 درصد نیاز بازار را پوشش می دهند و 60 درصد نیاز بدون پاسخ مانده است. موتمنی در پایان درباره تغییرات قیمتی بازار خودرو عنوان کرد: در دو ماه گذشته با وجود نوسانات ارزی، شاهد تغییرات قیمتی زیادی در بازار خودرو نبودیم و برخی مدل ها تقریبا زیر 5 میلیون تومان کاهش قیمت را تجربه کردند.
بازارسازی دلالان
صمت در ادامه به سراغ کارشناسان بازار سرمایه رفت و سیدمصطفی صفاری درباره عرضه برخی خودروها به بورس کالا به صمت گفت: در حال حاضر بازار خودرو به شکل دلالی در حال مدیریت است. اگر بین عرضه و تقاضا شفافیت وجود داشته باشد، تفاوت قیمت ها واقعی شده و آرام آرام قیمت خودرو در بازار روند کاهشی خواهد داشت.
او اضافه کرد: در حال حاضر برخی سوداگران در برخی سایت ها مبادرت به قیمت گذاری کاذب کرده و بازارگرمی می کنند و در ادامه این بازارسازی، بدون هیچ منطقی، قیمت ها روند صعودی می گیرند.
وی تاکید کرد: هدف از عرضه در بورس کالا بیشتر ایجاد شفافیت در تولید و فروش است.
این کارشناس حوزه بورس در ادامه با اشاره به بازار دلالی ارز و سکه، گفت: در بیشتر کشورها سکه و ارز هم در بورس کالا عرضه میشود که مانع هر نوع سوداگری در این بازارها شده است.
صفاری در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: ظهور دلال در بازار خودرو به‌دلیل محدودیت عرضه بوده و شاهد هستیم که برای تعدادی محدود خودرو چند میلیون نفر آماده ثبت نام هستند. حال با عرضه خودرو در بورس کالا، تنها خریداران واقعی و کسانی که پول خرید دارند، سفارش کالا می دهند.
کارکرد بورس چیست؟
در ادامه موضوع ایجاد شفافیت در تولید و فروش، هاشم باروتی از دیگر کارشناسان بازار سرمایه به صمت گفت: ابتدا ممکن است قیمت خودرو افزایش پیدا کند اما با رفع محدودیت واردات خودرو و افزایش عرضه، قیمت محصولات ریزش پیدا می کند. او تصریح کرد: نخستین مکانیسم و کارکرد بورس ایجاد شفافیت است. وی ادامه داد: زمانی ذوب آهن اصفهان با زیان انباشته روبه رو بود اما با عرضه آن در بورس، این شرکت به سوددهی رسید. او گفت: مکانیسم اجرایی بورس رانتزدا بوده و با ایجاد شفافیت، فساد موجود بین تولید و عرضه از بین می رود.
سود تولید در جیب تولیدکننده
باروتی با اشاره به کشف قیمت خودرو در بازار سرمایه یادآور شد: سود تولید باید در جیب تولیدکننده باشد تا نهادهای متولی از آنها افزایش تیراژ و کیفیت را درخواست کنند. افزایش درآمد سبب می شود شرکت های خودروساز دیگر بهانه ای برای عدم‌توسعه محصول نداشته باشند و ملزم به طراحی پلتفرم های جدیدتر شوند. او ادامه داد: با رفع ممنوعیت واردات خودرو، نیاز بازار تامین شده و مشکلات کمی، کیفی و البته قیمتی خودرو حل وفصل می شود.
نفع مردم کجاست؟
باروتی همچنین یادآور شد: سود مردم در بلندمدت به‌دست می آید، زیرا واردات خودرو با تعرفه پایین منجر به ایجاد بازار رقابتی شده و خودروسازان ناچار خواهند بود روی قیمت و کیفیت محصولاتشان بیشتر کار کنند. در این صورت، دیگر ایربگ و زه کنار خودرو، جزو آپشن‌ها نخواهد بود. او گفت: بخشی از مشکلات فعلی به بازار بسته و انحصار موجود در صنعت خودرو برمی گردد. اگر همزمان با عرضه خودرو در بورس کالا، واردات خودرو انجام شود، می توان امیدوار بود بازار به ساماندهی نسبی دست پیدا کند. بارها تجربه‌شده که با کمبود عرضه و حضور دلال ها، در مدت چند ثانیه، چندین خودرو به سبد کالایی افراد سوداگر اضافه شده است. افزایش حاشیه سود بازار نسبت به کارخانه، فسادزاست. او اظهار کرد: وضعیت فعلی بهگونه ای است که داشتن یک خودرو برای جوان ایرانی آرزو شده، در حالی که هنوز از دوره ای که خودروسازان لیزینگی و با دادن امتیاز محصولاتشان را به فروش می رساندند، زمان زیادی نگذشته است. باروتی در پایان عنوان کرد: امروز جدا از منافع اقتصادی، تحول در مدیریت اخلاقی بازار خودرو ضروری است و نیاز داریم بازتعریف صنعتی در این بازار داشته باشیم و همانند سایر کشورها، بازار رقابتی ایجاد کنیم تا تولیدکننده و مصرف کننده هر دو منتفع شوند.
سخن پایانی
سعی و تلاش برای ساماندهی وضعیت تولید خودرو و فروش آن، پس از نیم دهه هنوز راه به جایی نبرده است. در نیمه دوم دهه 90، چند وزیر سکاندار وزارت صنعت، معدن و تجارت شدند اما نتوانستند بهبودی در شرایط به وجود آورند. رئیس کمیته خودرو کمیسیون صنایع و معادن مجلس یازدهم در ابتدای روی کار آمدن اعلام کرده بود که واردات خودرو، آخرین راهکار این کمیسیون برای ساماندهی بازار خودرو کشور بوده و عرضه خودرو در بورس کالا یکی از راه‌هایی است که تولید و فروش را شفاف کرده و مانع ایجاد رانت خواهد شد. به این ترتیب در بحث عرضه خودرو در بورس کالا، موضوع ایجاد شفافیت در فروش محصولات خودروسازان به ویژه شرکت های خصوصی مطرح بوده و این امر در بحث کاهش قیمت ها تاثیر زیادی نخواهد داشت؛ به ویژه اینکه در گام نخست قرار است خودروهایی به بورس کالا عرضه شوند که قیمت بالایی داشته و بازار تقاضای آنها نزدیک به تیراژ تولید است.
